◄ پایش وزن کل و وزن بار محوری مجاز وسایل نقلیه باری سنگین شهر ها و جاده ها؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر

علی اکبر عادلی: درست یادم نیست چه سالی بود. در یکی از کلاس های راهنمایی و رانندگی که مدرس آن بنده بودم، بزرگان نیروی انتظامی کشور از جمله جناب ساجدی نیا فرمانده پلیس تهران هم حضور داشتند. بحث اضافه تناژ وسایل نقلیه باری و تخریب جاده ها یکی از عناوین درس من بود.

مطلب پربازدید امروز را بخوانید:

کابوس کامیون داران و رانندگان؛ طرح گازوئیل زدن در مسیر با منطق زور!

در این مبحث اشاره ای هم به حمل اضافه تناژ کمپرسی ها در شهرها داشتم که شبانه نخاله های ساختمانی را بدون محدودیت وزنی حمل می کردند  و به دلیل از کار افتادن ترمزها - به ویژه در سرازیری خیابان ها - حوادتی را به وجود می آوردند. حوادث شبانه کمپرسی ها گاهی باعث تخریب دیوار خانه های مردم و تجهیزات شهری می شد. ضمن این که خرابی هایی هم در اثر عبور اضافه تناژ در خیابان ها ظاهر می گردید. مقررات ابعاد و وزن ناخالص مجاز  وسایل نقلیه باری جاده ای هم بحث اصلی درس من بود که هنوز در دوره های بین المللی فیاتا و ایرو تدریس می شود.

سردار ساجدی نیا که دانشجوی کلاس بود از این مبحث خوشش آمد و قرار شد که با استفاده از باسکول های توزین سیار که مورد استفاده پلیس راه های اکثر کشور ها است، وزن ناخالص کمپرسی ها را که شبانه مبادرت به حمل نخاله های ساختمانی می کردند را  پایش کنند. فکر نمی کنم  پس از گذشت بیش از دو دهه چنین تصمیمی در تهران اجرایی شده باشد. امروز یعنی ۲۲ دی ماه ۱۴۰۳ در تین نیوز خواندم که معاون فرهنگی و اجتماعی پلیس راهور استان اصفهان جناب سرهنگ خلیلیان -که به احتمال زیاد در یکی از دوره های راهنمایی و رانندگی در خدمت شان بوده ام - اشاره کرده اند که با استفاده از سامانه توزین، وسایل نقلیه باری سنگین، نیمه سنگین و سبک را وزن می کنند. در صورتی که وزن در حال بهره برداری وسیله نقلیه باری بیش از وزن ناخالص مجاز مندرج در کارت شناسایی وسیله نقلیه باری( بیش از ۵۰۰ کیلو گرم) باشد، خودرو متوقف و اضافه بار آن تخلیه و راننده برای پرداخت خسارت وارده بر راه  به شهرداری معرفی می شود. اضافه بر این  به نسبت اضافه تناژ در گواهی نامه رانندگان متخلف، نمره منفی هم ثبت می شود. اقدام پلیس راهور استان اصفهان  در خور تحسین بسیار است و‌ می تواند زمینه ساز پایش اضافه تناژ وسایل نقلیه باری در شهرهای سایر استان ها هم باشد. در ارتباط با اعمال این مقررات لازم دیدم مواردی را  یادآوری کنم تا  هم ماموران  پایش گر و هم رانندگان دچار مشکلات بعدی نشوند.

آیا اصلاحیه مقررات حمل و نقل بار با استاندارد راهسازی مطابقت دارد؟

 جاده های کشور بر اساس بارمحوری مشخص و مجاز ساخته می شود و متولی آن یعنی وزارت راه و سازمان راهداری هم استاندارد های راه سازی را می دانند. با این وجود معلوم نیست که چرا خودش استاندارد راهسازی را نقض و ایمنی جاده ها را در معرض خطر قرار داده است.

برای این که پلیس راهور استان اصفهان و دیگر استانها و همین طور پلیس راه ها، حفظ و حراست و نگه داری خیابان ها و جاده های کشور را بر اساس اصول مهندسی و استاندارد های راه سازی پایش کنند سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای باید بخشنامه " اصلاحیه مقررات حمل و نقل بار در راه ها"  را لغو و مقررات حمل و نقل بار دوره آقای مهندس ترکان را جایگزین آن کند. چون اگر هدف نیرو های انتظامی  جلوگیری از حمل بار اضافی  و خرابی راه ها است. ابتدا باید مقررات فعلی را اصلاح کنند. چون وزن های فعلی  مقررات در دست اجرا،  خودش به منزله اضافه تناژ است. یعنی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای خودش با این وزن ها در حال تخریب جاده ها است. بنابراین وقتی متولی و مجری، خودش نقض کننده قانون است نباید انتظار داشته باشد که رانندگان و شرکت های حمل و نقل مقررات را رعایت کنند.

آیا تخلیه اضافه وزن وسایل نقلیه باری عملی است؟

معاون فرهنگی و اجتماعی راهور استان اصفهان در توضیحات خود اشاره کرده اند که اضافه بار وسایل نقلیه باری تخلیه خواهد شد. این تاکید در "مقررات حمل و نقل بار" سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای هم وجود دارد. ماموران پلیس در شهر ها و در جاده ها می توانند کالا هایی مانند شن و ماسه، آجر، سنگ  و کالا های مشابه را تخلیه کنند اما کالاهایی مانند انواع سوخت، گندم، جو، ذرت، سویا، مواد غذایی، کالاها و تجهیزات آماده و صنعتی را نمی توانند تخلیه کنند. چون هم بحث حقوقی دارد و هم این که پلیس انباری برای دپوی این نوع کالاها ندارد و اگر کالای تخلیه شده حیف و میل شود ممکن است صاحب کالا ادعای خسارت کند. 

برای اعمال قانون‌  و تخلیه اضافه تناژ، راننده و یا صاحب کالا می بایستی متناسب با وزن اضافی، وسیله نقلیه دیگری را تامین و کالا را روی آن بارگیری کند و پس از پرداخت خسارت وارده به راه، وسیله نقلیه اصلی حامل کالا طبق مقررات با وزن مجاز برای رسیدن به مقصد نهایی ترخیص شود. مسلم است اجرای چنین فرآیندی آسان نخواهد بود  و تا حالا  سابقه نداشته که پلیس راه ها  این روش را اعمال کنند‌. معمولا راننده پس از پرداخت خسارت وارده، بقیه مسافت را با همان وزن اضافی ادامه می دهد تا به مقصد نهایی کالا برسد.

آیا دریافت خسارت ناچیز اضافه تناژ، هزینه های سنگین مرمت راه را جبران می کند؟ 

 سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای و یا شهرداری ها با اخذ جریمه ناچیز تصور می کنند که مقررات حمل و نقل بار را در مورد وسایل نقلیه سنگین وزن اعمال کرده اند. درصورتی دریافت مبلغ ناچیز خسارت وارده به راه قابل مقایسه با هزینه های سنگین مرمت راه نیست. بطورکلی در همه کشور ها از مقررات حمل و نقل بار در راه ها فقط به عنوان یک اهرم باز دارنده استفاده می کنند  و بس.

 کدام مقررات حمل و نقل بار قابل اجرا است؟ 

 معاون فرهنگی و اجتماعی راهور استان اصفهان اشاره نمی کند که برای پایش وزن و ابعاد وسایل نقلیه باری از کدام مقررات پیروی می کنند؟ اگر منظور مقررات سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای است باید  اضافه کنم که سازمان راهداری دو نوع مقررات دارد  یکی مقررات دوره اقای مهندس ترکان مرحوم  که می توان گفت وزن ناخالص مجاز وسایل نقلیه باری تقریبا با رعایت استاندارد های ایمنی تدوین و ابلاغ شده است  و دیگری اصلاحیه مقررات حمل و نقل بار دوره وزارت آقای مهندس نیکزاد است که در سال ۱۳۸۶ ابلاغ شده است. این مقررات  وزنی منطبق بر فن آوری قدیمی اکثر ناوگان باری کشور نیست و بعلاوه وزن های مجاز تعیین شده بیش از توصیه کارخانه های سازنده وسایل نقلیه باری است. جامعه حمل و نقل، رانندگان و کارشناسان بارها عنوان کرده اند که مقادیر وزنی در نطر گرفته شده در این اصلاحیه ناقض ایمنی است و باعث تغییر مرکز ثقل بار و وسیله نقلیه و بی ثباتی و واژگونی وسایل نقلیه باری در حرکت می شود. متاسفانه با وجود این تذکرات، هنوز سازمان راهداری بنا بر توصیه انجمن های صنفی، از این مقررات غیر ایمن حمایت می کند.

چرا همیشه رانندگان‌ باید غرامت مادی و معنوی تخلف اضافه تناژ را تقبل کنند.؟ 

متاسفانه چون رانندگان مالک  ۸۵ تا۹۰ درصد ناوگان جاده ای بار هستند همه تخلفات اضافه تناژ بنام راننده ها ثبت می شود. رانندگان هم باید خسارت وارده بر راه بپردازند و هم در سابقه رانندگی آنها نمره منفی ثبت شود. یکی از نکاتی که در اعمال مقررات اضافه تناژ و ثبت نمره منفی باید مورد  توجه قرار گیرد رعایت مساوات بین رانندگان وسایل نقلیه باری عمومی و شخصی است. در اعمال مقررات اضافه تناژ نباید تفاوت و اغماضی وجود داشته باشد‌. چون هر دو راننده مرتکب یک نوع خلاف شده اند بنابراین اگر برای راننده وسیله نقلیه باری عمومی ۹ نمره منفی ثبت می شود امتیاز منفی راننده وسیله نقلیه باری هم باید به‌ همان اندازه باشد نه کمتر.

 شرکت های حمل و نقل هم باید در اجرای مقررات وزن و ابعاد وسایل نقلیه باری نقش داشته باشند

به نظر نگارنده دیگر وقت آن رسیده است که سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای، شرکت های حمل و نقل را مکلف به رعایت مقررات حمل و نقل بار در راه ها کند. حمل و نقل جاده ای مقررات و قوانین بسیار خوبی در این زمینه ها دارد. بسیاری از مصوبات شورای عالی هماهنگی ترابری تاکنون به مرحله اجرا در نیامده است. فکر می کنم یکی از این مصوبات متعهد کردن شرکت های حمل و نقل به رعایت مقررات وزن مجاز وسایل نقلیه باری است. شرکت های حمل و نقل باید متعهد شوند که پیش از صدور بارنامه، با استفاده از  باسکول، ظرفیت بارگیری و وزن ناخالص مجاز وسیله نقلیه باری را مشخص و در بارنامه ذکر نمایند و قبل از حرکت وسیله نقلیه باید در مورد وزن مجاز کل و رعایت مقررات  مربوط به بار محوری تذکرات لازم را به راننده ارائه دهند. اگر در بین راه راننده مرتکب خلافی شود و وزن ناخالص مندرج در بارنامه را رعایت نکرده باشد، پلیس در اعلام نظریه، راننده را مقصر و جرایم و نکات منفی را بنام راننده ثبت و در غیر این حالت اگر وزن ناخالص مندرج در بارنامه بیش‌از وزن مجاز کارت وسیله نقلیه و یا مقررات حمل و نقل بار در راه ها باشد، شرکت حمل و نقل را به عنوان مقصر و متخلف معرفی و ضمن دریافت خسارت وارده به راه  از شرکت حمل و نقل صادر کننده بار نامه،  نمره منفی را به نام شرکت حمل و نقل متخلف ثبت می کند. با این روش رانندگان و شرکت های حمل و نقل سعی خواهند کرد که بدون اطلاع یکدیگر مبادرت به حمل بار اضافی نکنند و یا اگر تخلفی صورت گرفت مقصر اصلی معلوم خواهد شد.