◄ سه گام برای پرش از مانع مرکز تحقیقات راه‌آهن
وبلاگ عباس قربانعلی بیک-یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های راه‌آهن که آن را با سایر بخشهای حمل‌ونقل متمایز می‌کند ضریب تعامل بالای بخشهای زیرساخت، ناوگان و بهره‌برداری است که یافتن نقطه بهینه طراحی و اجرا را بسیار دشوار می‌کند اما همین ویژگی است که امکان دستیابی به نتایج بسیار درخشان و چشمگیر را در این روش حمل‌ونقل افزایش می‌دهد.
وبلاگ عباس قربانعلی بیک-یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های راه‌آهن که آن را با سایر بخشهای حمل‌ونقل متمایز می‌کند ضریب تعامل بالای بخشهای زیرساخت، ناوگان و بهره‌برداری است که یافتن نقطه بهینه طراحی و اجرا را بسیار دشوار می‌کند اما همین ویژگی است که امکان دستیابی به نتایج بسیار درخشان و چشمگیر را در این روش حمل‌ونقل افزایش می‌دهد.
در حمل‌ونقل جاده‌ای به دلیل تولید انبوه، قیمت پایین و استانداردهای بسته و زیرساخت‌های عمومی، بهینه‌سازی به‌سادگی امکانپذیر نیست. در صنعت هوایی تعامل جهانی، استانداردهای حاکم، تولید پیوسته و هزینه‌های توسعه محصولات جدید هرچند تصمیمگیری را تسهیل می‌کند اما انعطاف آن را می‌کاهد. در حمل‌ونقل دریایی نیز تعامل جهانی، استانداردهای بسته و قیمت بالای تجهیزات نتایج مشابهی را به دنبال دارد.
اما حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری تعامل با بیرون ندارد و حمل‌ونقل ریلی حومه نیز به همین صورت است و حمل‌ونقل معدنی هم غالبا داخلی است و فقط حمل‌ونقل مسافری بین‌المللی و بار کانتینری تعامل بین‌المللی دارند، این ویژگی متمایز در حمل‌ونقل ریلی درجه پیچیدگی این ساختار را به سطحی بالاتر از دیگر شقوق رسانده و تصمیمگیری بهینه را بسیار دشوارتر می‌سازد. در این سازمان علاوه بر متخصصین بخشی با عمق دانش زیاد باید افراد چند تخصصی باتجربه زیاد و دانش کافی در حوزه‌های اصلی و با گردش کاری متناسب در این سازمان پیچیده نیز حضور داشته باشند.
مرکز تحقیقات راه‌آهن در دهه هفتاد با حمایتهای مدیریت ارشد علاوه بر نقش‌آفرینی بالا در اتخاذ تصمیمات بهینه، توانست سهم بالایی در افزایش چشمگیر بهره‌وری و ایمنی در سطح ملی و حتی ابعاد جهانی راه‌آهن ایفا نماید.
افزایش مرحله دوم کشش لکوموتیوها، افزایش کارآیی ماشین‌آلات تعمیرات مکانیزه خط، افزایش کارآیی قطارهای خودکشش، افزایش کارآیی لکوموتیو، خرید اولین و دومین سیمولاتور لکوموتیو، قرارداد تبدیل لکوموتیو مانوری قدیمی به هیبرید، قرارداد نمونه‌سازی اولین دستگاه پردازش تصویر اندازه‌گیری پروفیل چرخ که به موفقیت‌های بزرگی در سطح جهانی رسید، نمونه‌سازی دستگاه کنترل خودکار قطار برای جلوگیری از سوانح ناشی از خواب رفتن لوکوموتیوران و بومی‌سازی بسیاری از قطعات و تجهیزات پرمصرف.
یکی از مهم‌ترین آثار مثبت مرکز تحقیقات مشارکت در تصمیمات اساسی بود (با به چالش کشیدن پیشنهاد‌ها خرید یا اجرای پروژه توسط سایر ادارات کل) که با مشخصه پیچیدگی راه‌آهن تناسب نداشت و موجب صرف هزینه غیر اثربخش می‌شود که بی‌تردید این نقش مرکز از منظر اغلب مدیران اجرایی خوشایند نبود اما مدیریت ارشد که آثار این تضارب آرا را در رشد عقلایی سازمان مثبت یافته بود همچنان به حمایت از این مجموعه کارشناسی ادامه می‌داد.
در این شرایط در اواخر دهه هفتاد مخالفین برای از بین بردن کار آیی مرکز تحقیقات درعین‌حال حفظ ظاهر آن و سهولت اتخاذ تصمیمات خودکامه و مستقل سه گام را برداشتند که اولین گام تشکیل دفاتر مهندسی و نظارت ابتدا در حوزه فنی زیربنایی و سپس حوزه ناوگان بود که نتیجتا مرکز از چرخه گردش اطلاعات خارج و به شکل تشریفاتی درآمد.
گام دوم با سخت و طولانی کردن روش تصمیمگیری و محدود کردن منابع مالی برای انعقاد قراردادهای جدید بود که نتیجتا بیشتر منابع مالی- تحقیقاتی در اختیار دفاتر مهندسی قرار گرفت و گام سوم با افزودن مرکز آموزش برای سنگین کردن ساختار مرکز بود که خود باید یک مدیریت مستقل و قوی برای آموزش مستمر کارکنان و مدیران داشته باشد.
اکنون که حمایتهای مقام معظم رهبری، دولت و مجلس شرایط ممتازی را برای رشد راه آهن فراهم نموده امید است تدابیر مناسبی برای بازگرداندن مرکز تحقیقات راه آهن به جایگاه شایسته آن اندیشیده و به اجرا درآید. این اشارات به معنای لزوم حذف دفاتر مهندسی نیست بلکه اکنون میتوان از آنها برای تقویت مرکز تحقیقات راه‌آهن استفاده کرد.
