درس‌ های ماندگار آموزگار اقتصاد ایران

 آیین نکوداشت دکتر مسعود نیلی در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف با حضور جمعی از دوستان، اقتصاددانان و همکاران این چهره ماندگار برگزار و از دستاوردهای این اقتصاددان قدردانی شد.

به گزارش تین نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، چکیده صحبت های حضار را می توان در سه بخش خلاصه کرد. نخست اهمیت حضور نیلی به عنوان استاد علم اقتصاد ایران و توسعه نهاد دانشگاه که به شکل پویا درآمده و در حال حاضر خروجی آن، تحصیلکرده ها و اقتصاددانان جوان بسیاری است که می توانند به پیشرفت علم اقتصاد در کشور کمک کنند.

بخش دیگر، حضور او در جامعه برای توضیح رویدادها و رخدادها با زبان علم اقتصاد است. مسعود نیلی، طی دهه های اخیر همواره سعی کرده با حضور در رسانه ها، موضوعات فنی اقتصاد را به زبان ساده به عموم مردم توضیح دهد.

بخش سوم نیز حضور و اثرگذاری در سیاستگذاری است که نمونه آن خروجی موفق برنامه سوم توسعه اقتصادی است. البته از نگاه او، در این بخش همچنان باید اقتصاددانان تلاش کنند تا سیاستگذاران در نهایت بتوانند در چهارچوب علم اقتصاد عمل کرده و سیاستگذاری کنند و جامعه از این تصمیمات منتفع شود.

دکتر مسعود نیلی، اقتصاددان ایرانی و استاد دانشگاه شریف، در گفت وگوی صمیمانه ای که در مراسم بزرگداشت و به مناسبت بازنشستگی او با حضور محمد طاهری، سردبیر هفته نامه «تجارت فردا» و همچنین امینه محمودزاده، استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد حس حضور در این مراسم را تکرارنشدنی عنوان کرد؛ زیرا به گفته او تمام کسانی که دوستشان دارد دور هم جمع شده اند. به گفته مسعود نیلی، تماشای چهره تک تک کسانی که او دوستشان دارد، برایش بسیار لذت بخش و امیدآفرین است. او مهم ترین ویژگی این مراسم را عشقی دانست که در آن جریان دارد. نیلی همچنین از همه کسانی که در این جلسه حضور داشتند قدردانی کرد.

دغدغه مند اقتصاد از کودکی

این استاد اقتصاد در رابطه با علایق دوران نوجوانی خود که عمدتا ادبیات و رمان های بین المللی بود گفت: کتاب های بینوایان، اولیور توئیست و مردی که می خندد به نوعی به داستان فقر می پردازند و شاید به همین دلیل بود که من جذب این داستان ها شدم. اما پس از آن احساس کردم بهتر است جلوه های این مسائل را در محیط بیرون دنبال کنم. نیلی در ادامه تاکید کرد: در رابطه با مسائل اجتماعی و سیاسی، دانشجوی فعال و پیشتازی نبودم اما مطالعه می کردم. از یک زمانی به بعد سعی کردم مسائل را قاعده مند پیش ببرم. این اقتصاددان ایرانی در پاسخ به سوالی در رابطه با زندگی شخصی خود گفت: دوران زندگی کاری من با زندگی خانوادگی ام بسیار منطبق بوده است. من هم خانواده خود را خیلی دوست دارم و هم دانشجویان خودم را. به گفته نیلی وقتی یک استاد می بیند که دانشجوی او به مرحله ای رسیده است که او را نقد می کند برایش بسیار لذتبخش است.

علی محمدی/ دنیای اقتصاد 

بزرگ ترین دستاورد

در ادامه نیلی در پاسخ به این سوال که کدام یک از دستاوردها و کارهای خود را شاخص می داند و با نگاه به گذشته آن را سرآمد تلقی می کند، بیان کرد که در زمینه سیاستگذاری، بدون شک برنامه سوم توسعه را مهم ترین دستاورد خود می داند که هنگام انجام آن، هدفی چون متحول ساختن برنامه ریزی در کشور را دنبال می کرده است. این اقتصاددان در ادامه به این نکته اشاره کرد که به رغم عدم حضور در سازمان برنامه و بودجه در دوران اجرای برنامه سوم، بهترین عملکرد اقتصادی سال های بعد از انقلاب در همان سال های اجرای برنامه سوم توسعه رقم خورد. نیلی انتخاب بین راه اندازی رشته اقتصاد در دانشگاه صنعتی شریف و برنامه سوم توسعه را انتخاب سختی دانست اما در نهایت به راه اندازی رشته اقتصاد در دانشگاه شریف رای داد. او دو آرزوی خود را راه اندازی رشته اقتصاد در دانشگاه شریف و ورود علم اقتصاد به سیاستگذاری کشور اعلام کرد که هرچند در تحقق آرزوی نخست موفق بوده، اما در رسیدن به دومین مورد ناکام مانده است. به گفته این استاد دانشگاه، یک اقتصاددان چهار حوزه برای فعالیت دارد؛ ارتباط با سیاستگذار، برخورد با دانشجویان، مراوده با جامعه اقتصاددانان و در نهایت مواجه شدن با جامعه.

رسالت مسعود نیلی چیست؟

 نیلی در این باره گفت: ما اقتصاددانان، با جامعه به اندازه کافی صحبت نکرده ایم و درباره چرایی ایجاد و تداوم مشکلات به اندازه کافی توضیح نداده ایم. ما اقتصاددانان همچنان به یک چارچوب واحد برای ارتباط و تبادل نظر نرسیده ایم.

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه اکنون چه رسالتی برای خود قائل است، خاطرنشان کرد: دو هدف را به طور جدی دنبال می کنم. نخست تخصصی کردن رشته و علم اقتصاد در کشور و دوم رساندن علم اقتصاد به درون متن جامعه و در میان افراد عادی. او بر این نکته تاکید کرد که در نهایت باید برای پیشبرد برخی اهداف صبر زیادی به خرج داد و دستیابی به برخی اهداف لزوما در کوتاه مدت ممکن نیست.  او تاکید کرد: دانشگاه مانند خانه من است و همواره اولویت من حضور در دانشگاه بوده و خواهد بود.

شاگرد اول اقتصاد و اخلاق

علینقی مشایخی، استاد دانشگاه صنعتی شریف که مسعود نیلی زمانی شاگرد او بود، در بخشی از این مراسم به سخنرانی پرداخت.

مشایخی گفت: در سال ۱۳۶۱ به اتفاق تعدادی دیگر از همکاران دانشگاهی، دوره کارشناسی ارشد در مهندسی سیستم های اقتصادی و اجتماعی را برای اولین بار در کشور و در دانشگاه صنعتی اصفهان ایجاد کردیم، چون احساس می کردیم کشور دچار فقر در این زمینه است. دکتر نیلی به کمک مهندس مومنی پرس و جو کردند که این چه رشته ای است؟ ما هم طوری توضیح دادیم که ایشان جذب شود. وقتی عمیق تر متوجه شد که این رشته به درد کشور می خورد، آن را با تعهد به اینکه به کشور خدمت کند انتخاب کرد. مهم است که جوانان اهداف خود را ورای منافع شخصی تعیین کنند. زمانی که مسعود نیلی وارد آن دوره شد چون آگاهانه و با عشق انتخاب کرده بود با ولع درس خواند. ظرف دو سال 64 واحد را به جای 32واحد گرفت و شاگرد  اول هم شد.

دکتر نیلی مسئولیت پذیر است. هر جا از او خواستند مسئولیتی را بپذیرد پذیرفته و روی آن تمرکز کرده است. ویژگی دیگر او استقلال رای مبتنی بر فهمی است که از دانش اقتصاد دارد. مهم نیست که رئیس او یا مسوولان از او چه می خواهند بلکه آنچه را می فهمد بیان می کند. یک ویژگی دیگر او توان مدیریت کارهای گروهی است. برای مثال زمانی برنامه های دوم و سوم را تهیه و تعداد زیادی از کارشناسان را مدیریت می کرد که توان بسیار مهمی است. او متواضع و اخلاق مدار است.

اما دکتر نیلی با همه این توانایی ها یک کار مهم کرد. وقتی که این دانشکده را ایجاد کردیم ایشان یک تنه با دعوت از بعضی از همکاران اقتصادی از بیرون، رشته اقتصاد را راه انداخت که هم زحمت بسیاری داشت، هم بسیار مهم و هم در جهت هدف دانشکده بود. مشکل اقتصاد ما سطح نازل فهم سیاستگذاران، استادان و دانشجویان ما از اقتصاد است و این مهم از طریق جذب استعدادها رقم می خورد که شاید زمان ببرد اما در حال رخ دادن است. دغدغه مندی ویژگی دیگر دکتر نیلی است. در یک کلام ایشان اقتصاددانی دغدغه مند و باعث افتخار ماست.

دغدغه مند اقتصاد ایران

امیر کرمانی، اقتصاددان و یکی از شاگردان مسعود نیلی، با ارسال یک فایل تصویری، در مراسم بزرگداشت این استاد اقتصاد صحبت کرد.

کرمانی در رابطه با درس هایی که از مسعود نیلی آموخته است، گفت: بسیاری از نکات و ویژگی های دکتر نیلی مطرح شد که کار من را ساده تر می کند. یکی از این ویژگی ها و درس هایی که من از ایشان آموختم، دغدغه عمیق دکتر نیلی برای اقتصاد ایران بود. ایشان در دولت های مختلف دغدغه مندی خود را نشان دادند. مهم ترین کار برای اقتصاد ایران تربیت نسل بعد است و تا موقعی که این درخت به ثمر خودش ننشیند، نمی شود انتظار میوه داشت. من به عنوان دانشجوی مسعود نیلی، صبر و متانت خاصی را که دکتر در مقابل دانشجویان دارند فراموش نمی کنم. گاهی حرف های اشتباه من را به قدری با متانت جواب می دادند که خودم متوجه اشتباهم شوم و فضای آرامش در گفت وگو با دکتر نیلی به من بسیار کمک کرده است. واقعا برای من آموزنده است که این استاد سعی می کنند در چهارچوب آکادمیک اقتصاد و کمی کردن مسائل اقتصاد ایران فعالیت کنند. آن هم در شرایطی که داده محور نبودن سیاستگذاری در اقتصاد ایران یک مشکل بسیار بزرگ است، دکتر نقش ویژه ای ایفا کردند. درس آخر هم این است که ایشان همیشه تیم ساز بودند و وارد هر مساله ای در اقتصاد ایران شدند تیمی عمل کردند که این در اقتصاد بسیار مهم است، چون فردی عمل کردن در اقتصاد چندان مطلوب نیست.

اقتصاد دان  کاریزماتیک

سید علی مدنی زاده، اقتصاددان و رئیس دانشکده اقتصاد و مدیریت شریف، یکی دیگر از افرادی بود که در مراسم بزرگداشت مسعود نیلی سخنرانی کرد.

مدنی زاده در این بخش گفت: دکتر نیلی همان باغبانی است که نه تنها مال خویش بلکه عمر خویش را انفاق کرد تا گل های دانشکده اقتصاد را دانه دانه بکارد، آب دهد، هرس کند و برای میوه دادن آماده کند. من افتخار آشنایی دکتر نیلی را از سال چهارم دکترای خود داشتم. زمانی که قصد برگشت به کشور را داشتم خاطرم هست که چه مشتاقانه من را به بازگشت تشویق کردند. بعدها فهمیدم برای تسهیل جذب من چقدر تلاش کردند.

طی یک دهه، یک درس را از ایشان آموختم. درس بزرگی که سه ویژگی داشت: پایبندی به اصول اخلاق حرفه ای انسانی و اسلامی، سلامت مالی و رعایت هرگونه تضاد منافع.

مسعود نیلی نقش یک رهبر را ایفا کرد. رهبری تحول گرا و در عین حال واقع گرا، رهبری کاریزماتیک که خوب می شنید و خوب گوش می کرد تا بهترین آرا را بدون هیچ گونه خودرأیی انتخاب کند.

همچنین او رهبری جوان گرا بود که به همه جوانان دانشکده پروبال داد. این سه ویژگی به ما یاد داد که چگونه می توان بزرگ بود، یک باغ درست کرد و به ما امید ساختن داد. او به عنوان یک اقتصاددان به ما آموخت که چگونه نسبت به مسائل اقتصاد عمیق تر فکر کنیم، بهره بگیریم و مسائل سخت اقتصاد کشور را تحلیل کنیم. او به ما آموخت که چگونه می توان مسائل پیچیده اقتصاد را نظریه پردازی کرد و به زبان ساده توضیح داد و تبدیل به جریان کرد. همچنین مسعود نیلی به ما آموخت که گاهی بزرگی در سکوت است.

روایتگر صادق اقتصاد

محسن جلال پور، کارآفرین و فعال اقتصادی، یکی دیگر از سخنرانان مراسم بزرگداشت مسعود نیلی بود که البته به دلیل کسالت نتوانست در این مراسم حضور یابد. به دنبال این موضوع فرهاد نیلی، اقتصاددان و برادر مسعود نیلی، متن سخنرانی او را در این مراسم خواند.

هرچند فرهاد نیلی تاکید کرد اگر مسعود نیلی برادر من نبود و قرار بود امروز درباره چنین عالم، معلم و جریان سازی صحبت شود وظیفه داشتم صحبت کنم، اما خود را به دلیل برادری محذور داشتم و می دانستم خود او هم مرا محذور می دارد. اما در نهایت به دلیل درخواست محسن جلال پور، پیام او را برای شما می خوانم.

«از اینکه امروز میان شما نیستم، بسیار غمگین و ناراحتم. مدت ها بود منتظر چنین لحظه ای بودم که به مردی ادای دین کنم که او را می ستایم. برای من که دوستان پرکاری در عرصه سیاستگذاری دارم مسعود نیلی نمونه ای منحصر به فرد است. فردی که اگر نظام تصمیم گیری به آرمان های او اعتماد می کرد امروز اقتصاد وضعیت بهتری داشت. از مدت ها قبل در همه حال با خودم فکر می کردم درباره این مرد چه بگویم. یکی از مهم ترین دلایلی که همه ما او را دوست داریم این است که او را آدمی اخلاق گرا می دانیم.

 شما بهتر از من ویژگی های فردی او را می شناسید و می دانید اهل تزویر و ریا نیستم و دروغ نمی گویم. مسعود نیلی پشت سر دیگران سخن نمی گوید و بسیار صبور است. اما من چند ویژگی مهم را هم به عنوان اخلاق اجتماعی ایشان می شناسم. در ذهنیت یک فرد بازاری مثل من، اخلاق در تعهد، انصاف و مردم دوستی خلاصه می شود. او منصف است و دوست داشتن مردم را مقدم بر دوست داشتن سیاستمداران می داند. یکی دیگر از ویژگی های او این است که به اصول علمی به معنی واقعی پایبند است. مهم است که فردی که نظرات او بر زندگی مردم اثرگذار است به اصول علمی وفادار باشد.

خصیصه مهم دیگر او این است که هرجا باشد از خود یادگاری به جای می گذارد. حساب ذخیره ارزی، دانشکده اقتصاد شریف، مجموعه مطالعات اقتصاد ایران و بسیاری نهادهای دیگر. در کنار این ویژگی ها مسعود نیلی همواره دغدغه اقتصاد ایران را دارد. همسر ایشان تعریف می کرد نیلی از ترس نقدینگی شب ها کابوس تورم می بیند. او هیچ گاه شهودی نظر نداده و دریافت او از اقتصاد ایران مستند بوده است. او  اقتصاد ایران را به ما آموخته است. هرجا سخنرانی دارد پای صحبت هایش می نشینم. اهل خانواده است، اما دانشگاه خانواده اوست. اواخر آذر 97 زمانی که از همکاری با دولت وقت کناره گیری کرد خوشحال بود که به دانشگاه پناه می برد. امروز می توانم تصورکنم بازنشستگی او چه خسارتی به دانشگاه می زند اما همچنان می دانم قطع ارتباط او با دانشگاه چه ضربه ای به او می زند. شاید درون گرا یا کم حرف باشد اما نمی توانم او را بداخلاق یا جدی تصور کنم. او بسیار طناز و نکته سنج است. نیلی در عین حال بسیار فروتن است و هر چه زمان گذشته افتاده تر شده است. حرف هایش همان حرف هاست اما مخاطبش دیگر سیاستمداران نیستند. او انسانی پاک، دوست داشتنی و علاقه مند به اقتصاد کشور است. اگر نیلی نبود، قطعا اقتصاد ایران یک روایتگر صادق و دانشمند تحلیلگر کم داشت. در انتها برای اینکه یاد مسعود نیلی همیشه زنده بماند، پیشنهاد می کنم سازوکاری حمایتی برای این کار طراحی شود. راه مسعود نیلی مستدام باد.»