نیمه فراموش شده توسعه در ایران

پیشتر در دو یادداشت از اهمیت نگهداشت و افزایش سرمایه اجتماعی در کشور و بایدهای آن نوشته بودم و از جمله به ضرورت به مشارکت گرفتن زنان در کابینه و رده های بالای مدیریت کشور اشاره کرده بودم. اکنون که در آستانه معرفی کابینه گمانه زنیها و خبرواره ها نشان از حضور کمرنگ و رشد نیافته زنان در هیأت دولت دارند، لازم دیدم ورودی به، به باور من، این کاستی بزرگ جامعه ما داشته باشم.

با نگاهی به براوردهای منتشره از سوی سازمان جهانی کار پی به این واقعیت می بریم که در سال ٢٠١٦ نرخ مشارکت زنان ایرانی در بازار کار با مقدار ١٦ درصد در میان ١٨٦ کشوردنیا، در رتبه  ١٨٣ قرار داشته و تنها سه کشور عراق، اردن و سوریه پایین تر از ایران بوده اند. جالب است که افغانستان با ١٩ درصد و عربستان با ٢٠ درصد نرخ مشارکت زنان، وضعیت بهتری از ما دارند. متوسط جهانى نرخ مشارکت زنان در بازار کار نیز ٤٩ درصد است و این یعنی نرخ مشارکت زنان در ایران کمتر از یک سوم نرخ متوسط دنیاست. برای مقایسه لازم است به این هم اشاره نمایم که بر اساس برآورد همین سازمان، نرخ مشارکت مردان در ایران ٧٣ درصد است و با متوسط جهانی ٧٦ درصد فاصله چندانی ندارد.

▫️همچنین از حیث نسبت نرخ مشارکت زنان به مردان، ایران در میان این ١٨٦ کشور، با نسبت ٢٢ درصد، به همراه کشورهای عراق و اردن در انتهای جدول یعنی رتبه ١٨٦ قرار دارد. متوسط جهانی این نسبت نیز ٦٨ درصد است.

▫️از سوی دیگر در حالی که نرخ بیکاری کشور در سال ١٣٩٥ معادل ١٢/٤ درصد بوده است، نرخ بیکاری زنان با ٢٠/٧ درصد، نزدیک به دو برابر نرخ بیکاری مردان (١٠/٥ درصد) بوده است.

▫️آمار بالا این واقعیت ناخوشایند را آشکار می سازند که مشارکت زنان در جامعه ما در پایین ترین سطح جهانی قرار دارد و به جرأت می توان گفت در مقایسه با سایر شاخصهای توسعه و گزارشهای منتشره از سوی نهادهای بین المللی بدترین رتبه ما محسوب می شود. از سوی دیگر نرخ بیکاری زنان نشان می دهد که حتی برای همین میزان پایین مشارکت نیز فرصت کاری وجود ندارد.

▫️قصد تحلیل وضعیت اشتغال زنان را ندارم اما از این آمار می شود فهمید که چرا زنان نیمه فراموش شده توسعه ایران هستند. توسعه نامتوازن نه ممکن است و نه با ثبات، خواه این عدم توازن در تراز شهر و روستا باشد یا مرکز و مرز و خواه زن و مرد.

▫️چند سالی است که میزان ورود دختران به دانشگاههای ایران از پسران فزونی گرفته است. همواره از این آمار استنباط بوجود آوردن شرایط رشد زنان و کاهش شکاف جنسیتی شده است. اما به این موضوع توجه نشده است که این جمعیت انبوه زنان تحصیلکرده به مانند آبی است که آرام آرام پشت سد جمع شده است و الان دیگر به جایی رسیده است که ورودی سد از خروجی آن بسیار بیشتر شده است. حالا چه باید کرد؟

▫️نرخ بالای تحصیلات دانشگاهی زنان با نرخ بسیار پایین مشارکت و نرخ بالای بیکاری آنها سیستم اجتماعی را رفته رفته به سمت ناپایداری پیش می برد. راه برون رفت از این ناپایداری پذیرش مشارکت بیشتر زنان است. در این میان نقش دولت بسیار مهم است. میدان دادن به زنان در سطوح بالای مدیریتی کشور پیام بسیار مثبتی به کل جامعه زنان ایرانی می دهد و در سایر سطوح مدیریتی کشور هم مجال حضور ایشان را تقویت می کند. در واقع دولت در خصوص جایگاه زنان در توسعه کشور باید دست به یک جریان سازی بزند و به عقب انداختن این مهم حتماٌ آثار منفی خود را به صورت آشکارتری بروز خواهد داد.

▫️تردیدی نیست که این نرخ مشارکت بسیار پایین زنان در بازار کار در سالهای آینده به سرعت رو به افزایش خواهد گذاشت و با شدت بیشتری موجب رشد نرخ بیکاری و به ویژه بیکاری زنان خواهد شد. افزایش فارغ التحصیلان زن، کوچکتر شدن بعد خانوار در کشور، بالاتر رفتن متوسط سن ازدواج و روندهای دیگری که سبک زندگی زنان را در کشور ما دستخوش تغییر کرده اند همه و همه در جهت بالاتر رفتن نرخ مشارکت زنان در ایران هستند. به باور من ضمانت موفقیت یک دولت در شناختن روندهای حاکم بر کشور و تصمیم گیری آینده نگرانه برای آنهاست. دولت چه وزیر زن معرفی کند و چه نکند، گریزی از پاسخ به این مطالبه در چهارسال آینده نخواهد داشت.

پدرام سلطانی-نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران