◄ توسعه صنعت حمل‌ونقل هوایی و اشتغالزایی
محمدرضا عبدالرحیمی * در سال جاری اولویت اصلی کشور استمرار تلاش برای تقویت و مقاوم‌سازی اقتصاد ملی در یک رویکرد همزمان با بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های درونی کشور و استفاده موثر از فرصت‌ها و امکانات و بازارهای منطقـه‌ای و بین‌المللی است. در این میان اگرچه رهاورد توسعه اقتصاد ملی و ارتقای تولید ناخالص داخلی، افزایش نرخ اشتغال نیز خواهد بود، اما تاکید رهبری معظم انقلاب بر راهبردی‌ترین نیاز جامعه جوان ایران، می‌طلبد در سیاست‌گذاری‌های سطوح عملیاتی‌تر توجه مضاعفی به صنایع و خدمات کاربر و مولدتر مبذول گردد.
توجه به حق دولت تدبیر و امید به توسعه صنعت هوانوردی کشور و پی‌ریزی اقدامات جدی در این راستا، به عنوان یکی از راهبردهای تقویت قدرت نرم ملی که در ٢٧ اردیبهشت ماه ١٣٩٤ در نوشتاری مبسوط در روزنامه دنیای اقتصاد به آن پرداخته بودم و آغاز فرایند نوسازی و توسعه ناوگان هوایی کشور بلافاصله بعد از رفع تحریم‌های ظالمانه دهه‌های گذشته، یقینا از یک سو امکان دستیابی صنعت هوانوردی کشور به سهم مناسب‌تر از بازار وسیع حمل‌ونقل هوایی منطقـه‌ای و بین‌المللی را فراهم می‌کند و از طرفی با فراهم‌سازی ارتباط و اتصال سریع و ایمن مراکز مختلف برخوردار از ظرفیت‌ها و مزیت‌های جغرافیایی و اقتصادی کشور، موجبات تسهیل جریان سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی و در نتیجه تسهیل تولید و اشتغال در آنها خواهد شد.
این درحالیست که اشتغالزایی خود صنعت هوانوردی که اتفاقا بر اساس مطالعات و بررسی‌های کارشناسی ٣/٨ برابر سایر مشاغل مولدتر است و به ازای یکصد شغل در آن، تقاضا برای ٦١٠ شغل در صنایع دیگر ایجاد می‌شود، موضوع بسیار مهم و قابل توجهیست که باید در بررسی آثار متعدد توسعهه حمل‌ونقل هوایی به ویژه در سال تولید و اشتغال بیش از پیش بدان پرداخته شود.
بر این اساس در این مجال سعی می‌کنم با بهره‌گیری از بررسی تطبیقی در ارتباط با اشتغالزایی مورد انتظار از عملیاتی شدن هواپیمای جدید در نظام هوانوردی و حمل‌ونقل هوایی کشورها توجهه همگان را به این وجه بسیار مهم و برجسته این صنعت جلب کنم.
مطالعات و تحقیقات به عمل آمده در بیش از شصت کشور دنیا در سال گذشته توسط موسسه اقتصاد آکسفورد وابسته به دانشکده کسب و کار دانشگاه آکسفورد نشان می‌دهد، اشتغال مستقیم به ازای هر هواپیما در شرکت‌های هواپیمایی (گروه‌های پروازی، تعمیر نگهداری، هندلینگ، رزرواسیون و فروش و آموزش و کارکنان ستادی) به طور متوسط در کشورهای در حال توسعه ١٣٠ نفر و در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه ( OECD) ٨٠ نفر و در کل دنیا ١٠٤ نفر است.
این درحالیست که اشتغال مستقیم به ازای هر هواپیما در سایر بخش‌های صنعت (فرودگاه‌ها، خدمات ناوبری، صنایع هوایی، سازمان‌های دولتی و حکومتی مستقر فرودگاه‌ها( گمرک ، مهاجرت و ...) و فعالیت‌های غیرهوانوردی بازرگانی در فرودگاه‌ها) نیز به طور متوسط در کشورهای درحال توسعه ٢٥٠٠ نفر، در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه ٢٨٧نفر و در کل دنیا ٢٧٦نفر ذکر شده است.
بر این اساس اشتغال غیرمستقیم به ازای هر هواپیما در صنایع و خدمات زنجیره تامین نیازهای صنعت هوانوردی به طور متوسط در کشورهای درحال توسعه ٤٠٨ نفر، در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه ٤١٠ نفر و در کل دنیا ٤٣٠نفر گزارش شده است.
ضمن آنکه اشتغال القایی (حمایت از مشاغل مختلف خارج از صنعت هوانوردی از طریق هزینه کرد شاغلین مستقیم در صنعت) به ازای هر هواپیما به طور متوسط در کشورهای در حال توسعه ٢٣٠ نفر ، در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه ١٩٤ نفر و در کل دنیا ٢٠٠ نفر است.
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان متوسط مجموع اشتغال مستقیم، غیرمستقیم و القایی به ازای هر هواپیما در کل دنیا را ١٠١٠ نفر، در کشورهای درحال توسعه ١٠١٨ نفر و در کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه ٩٧١ نفر دانست. ضمن آنکه با توجه به جابه‌جایی بیش از ٥٤ درصد گردشگران بین‌المللی از طریق حمل‌ونقل هوایی لازم است در تحلیل‌های کلان به حمایت اساسی حمل‌ونقل هوایی از صنعت گردشگری و مشاغل وابسته به آن اشاره کرد.
لازم به ذکر است نتیجه بررسی‌های مطالعات فوق در بخش‌های مختلف دنیا نیز از قرار ذیل است:
*آفریقا
١٠٢ نفر مستقیم در شرکت‌های هواپیمایی و خدمات‌زمینی هواپیما (هندلینگ)
١٩٠ نفر مستقیم در سایر بخش‌های صنعت هوانوردی
٣٢٠ نفر غیرمستقیم
١٦٨ نفر القایی
*آسیا و اقیانوسیه
١٤٤ نفر مستقیم در شرکت‌های هواپیمایی و خدمات زمینی هواپیما(هندلینگ)
٣٣٠ نفر مستقیم سایر بخش‌های صنعت هوانوردی
٥٤٦ غیر مستقیم
٢٤٤ نفر القایی
*اروپا
٨١ نفر مستقیم در شرکت‌های هواپیمایی وخدمات زمینی هواپیما(هندلینگ)
٢٩٩ نفر مستقیم سایر بخش‌های صنعت هوانوردی
٤٥٥ نفر غیرمستقیم
٢١٣ نفر القایی
*آمریکای لاتین
١٢٨ نفر مستقیم درشرکت‌های هواپیمایی و خدمات زمینی هواپیما(هندلینگ)
٢٦٨ نفر مستقیم سایر بخش‌های صنعت هوانوردی
٤٦٢ نفر غیر مستقیم
٢٠٠ نفر القایی
*خاورمیانه
١٥٠ نفر مستقیم درشرکت‌های هواپیمایی و خدمات زمینی هواپیما(هندلینگ)
٢٠٦ نفر سایر بخش‌های صنعت هوانوردی
٣٩٠ نفر غیر مستقیم
١٨٦ نفر القایی
*آمریکای شمالی
٦٥ نفر مستقیم در شرکت‌های هواپیمایی و خدمات زمینی هواپیما(هندلینگ)
٢٣٦ نفر سایر بخش‌های صنعت هوانوردی
٣١٤ نفر غیرمستقیم
١٥١ نفر القایی
در این فرآیند است که باید آغاز برنامه توسعه کمی و کیفی ناوگان هوایی کشور در دولت تدبیر و امید و انعقاد قراردادها و تفاهم نامه‌های شرکت‌های هواپیمایی با سازندگان مهم هواپیما در دنیا با بهره‌گیری از تامین مالی بین‌المللی را ارج نهاد که قطعا متناسب با ورود هواپیماهای جدید در کنار آثار متعدد اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی، موجبات اشتغال مولد و جذاب ده‌ها هزار نفر جوان را در کشور فراهم خواهد کرد.
قابل یادآوری است؛ تعداد مشاغل مستقیم، غیرمستقیم ، القایی در صنعت هوانوردی به همراه مشاغل مورد حمایت در صنعت گردشگری از طریق حمل‌ونقل هوایی در سال میلادی جاری بالغ بر ٦٩٥٦٨٠٠٠ نفر و میزان ارزش افزوده ناخالص تولیدی آن در اقتصاد جهانی نیز بیش از ٣١٤٢ میلیارد دلار برآورد شده است.
*عضو هیات مدیره انجمن علمی حمل‌ونقل هوایی و شرکت توسعه و مدیریت فرودگاه‌ها و بنادر کیش
