تغییر ترکیب سپرده‌گذاری

آمارهای بانک مرکزی در خردادماه سال جاری نشان می‌دهد ترکیب سپرده‌گذاری در بانک‌ها به نفع سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت تغییر کرده است.

بر این اساس سرمایه‌گذاری بلندمدت در یک‌سال منتهی به خرداد سال‌جاری تنها یک درصد افزایش یافته، این در حالی است که در این مدت 54 درصد به سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت افزوده شده است. از سوی دیگر آمارهای بانک مرکزی حاکی از آن است که میزان سرمایه‌گذاری در صندوق پس‌انداز مسکن طی یک سال اخیر 2/ 93 درصد رشد کرده و منابع این صندوق در خردادماه به 2/ 6 هزار میلیارد تومان رسیده است.

مطابق آمارها میزان سپرده‌های مدت‌دار بانکی در پایان خرداد به 1070 هزار میلیارد تومان رسیده که بیش از نیمی از این سپرده‌ها به شکل کوتاه‌مدت در بانک‌ها قرار دارد. تغییر ترکیب در سپرده‌ها باعث می‌شود هزینه بانک‌ها برای اعطای نرخ سود سپرده‌ها کاهش یابد؛ زیرا در شرایط کنونی نرخ سود سپرده‌های کوتاه‌مدت نسبت به بلندمدت در سطح کمتری قرار دارد. اما از سوی دیگر، قدرت مانور بانک‌ها نیز برای ارائه تسهیلات بلندمدت کاهش می‌یابد و در نتیجه تمرکز بانک‌ها برای اعطای تسهیلات خرد بیشتر می‌شود.

گزیده آمارهای اقتصادی در خرداد ماه از سوی بانک مرکزی منتشر شد. بررسی ارقام عمده پولی و اعتباری در این گزارش نشان می‌دهد منابع تقاضا در بخش مسکن در حال شکل‌گیری است. رشد قابل توجه منابع در صندوق پس‌انداز مسکن موجب روند افزایشی سپرده‌های پس‌انداز شده است. نکته دیگری که از این گزارش برداشت می‌شود این است که تمایل به سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت موجب شده سرمایه‌گذاری بلندمدت با سکته مواجه و روند رشد آن بسیار کند شود. همچنین روند رشد نقدینگی در فصل بهار این پیام را می‌رساند که رشد شبه پول در آن نقش مهم‌تری داشته که حکایت از ادامه سیاست ضدتورمی دارد.

منابع بانک‌‌ها را باید در دو دسته دیداری (کوتاه‌مدت) و غیردیداری دید. در دسته اول، سپرده‌‌های جاری سهم اصلی را دارند. گزارش بانک مرکزی حاکی از آن است که سپرده‌‌های جاری که در ماه دوم سال سقف 100 هزار میلیارد تومان را رد کرده، همچنان به روند افزایشی خود ادامه داده است. رقم ثبت شده برای سپرده‌‌های جاری در خرداد ماه، 9/ 104 هزار میلیارد تومان بوده است. میزان سپرده‌های جاری که در سه ماه پایانی سال گذشته در حال درجا زدن بود، در فصل ابتدایی سال روند افزایشی را داشته است. سپرده‌‌های جاری در سه ماه اول سال، 7/ 5 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. اگر این تغییر با مدت مشابه سال گذشته مقایسه شود، مشاهده می‌شود شیب افزایشی در سال‌جاری کندتر شده است.

تجهیز تقاضا در بخش مسکن

در سمت دیگر منابع بانک‌‌ها سپرده‌‌های غیردیداری وجود دارند. اگر افزایش در سمت غیردیداری بیشتر باشد منابع بانک‌‌ها از استحکام بیشتری برخوردار می‌شوند. سپرده‌‌های غیردیداری شامل سرمایه‌گذاری‌‌ها و سپرده‌‌های قرض‌الحسنه می‌شود. سپرده‌‌های قرض‌الحسنه پس از افتی که در ابتدای سال پیدا کرده بودند، در ماه‌‌های دوم و سوم سال افزایش پیدا کردند. در خردادماه میزان قرض‌الحسنه پس‌انداز به 7/ 60 هزار میلیارد تومان رسیده که افزایش 5 درصدی نسبت به اردیبهشت را نشان می‌دهد. این افزایش در فصل بهار سال گذشته سابقه نداشته است. تغییرات سه‌ماهه میزان قرض‌الحسنه پس‌انداز در خرداد پارسال کاهشی بوده و 7/ 1 هزار میلیارد تومان افت را ثبت کرده بود؛ درحالی‌که در سه ماه ابتدایی سال‌جاری، میزان این منبع بانک‌‌ها 400 میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. با نگاهی به جدول ارائه شده از سوی بانک مرکزی می‌توان دریافت که این تغییر پالس در حساب‌‌های پس‌انداز ناشی از افزایش مقدار پس‌انداز در بخش مسکن بوده است.

قرض‌الحسنه پس‌انداز دو جزء را شامل می‌شود: صندوق پس‌انداز مسکن و «سایر». قسمت سایر نسبت به ابتدای سال کاهش پیدا کرده و افزایش قرض‌الحسنه پس‌انداز تنها به علت بخش مسکن بوده است. میزان سپرده‌های پس‌انداز در بخش مسکن در خردادماه به 6 هزار و 200 میلیارد تومان رسیده است. می‌توان گفت یک سطح جدید در صندوق پس‌انداز مسکن به وجود آمده و سپرده‌‌های این صندوق از مرز 6 هزار میلیارد تومان عبور کرده است. روند سپرده‌‌های صندوق از دی ماه سال گذشته افزایشی بوده اما در کانال 5 هزار میلیارد تومانی قرار داشته است. میزان افزایش این منبع بانکی در خردادماه 96 نسبت به خرداد 95، بیش از 93 درصد بوده است. رقم افزایش سالانه نیز در سال‌جاری بی‌سابقه بوده است. خرداد پارسال در صندوق پس‌انداز مسکن 3 هزار و 200 میلیارد تومان منابع وجود داشت. هدایت سپرده‌‌ها به سوی پس‌انداز مسکن در نگاه فصلی نیز تایید می‌‌شود؛ به‌طوری‌که افزایش میزان سپرده‌‌ها در این صندوق در سه ماه اول سال نزدیک به 700 میلیارد تومان بوده است. درحالی‌که تغییرات سه ماه اول سال 95 حدود یک‌سوم این میزان بوده است.

کما در سرمایه‌گذاری بلند‌مدت

در قسمت سرمایه‌گذاری‌‌های مدت‌دار دو قسمت کوتاه‌مدت و بلند‌مدت وجود دارد. در این بخش یک رژیم حاکم به چشم می‌خورد. تمایل به سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت به شکل واضحی از سرمایه‌گذاری بلند‌مدت بیشتر است. روند افزایشی در 6 ماه منتهی به تیر ماه حفظ شده است. در خرداد مقدار سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت به 580 هزار میلیارد تومان رسیده است. این افزایش در سه ماه ابتدایی سال چشمگیر است، مقدار سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در فصل اول سال‌جاری بیش از 51 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. این تغییر در سه ماه اول سال گذشته، 6 هزار میلیارد تومان بود؛ این یعنی در سال‌جاری شتاب رشد سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت نزدیک به9 برابر شده است. این روند در بازه دو ساله نیز مشاهده می‌شود. رشد سالانه سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در خرداد سال گذشته 2/ 35 درصد بود، اما این رشد در ماه سوم امسال به بیش از 50درصد رسیده است. اما این موضوع در سرمایه‌گذاری بلند‌مدت برعکس است.

درحالی‌که در فصل اول سال گذشته، سرمایه‌گذاری بلند‌مدت بیش از 36 هزار میلیارد تومان افزایش یافته بود، در سال‌جاری رویه دیگری حاکم بود. در سه ماه نخست امسال سرمایه‌گذاری بلند‌مدت فقط 2/ 6 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است که از افت شدید شتاب سرمایه‌گذاری بلند‌مدت حکایت دارد. این بخش از دی 95 تا خرداد 96 در بازه محدودی نوسان کرده و از 485 هزار میلیارد تومان در دی ماه به نزدیک 490 هزار میلیارد تومان در خردادماه رسیده است. افت در سرمایه‌گذاری بلند‌مدت در بررسی سالانه نیز تایید می‌شود. این رقم در خرداد 95 نسبت به خرداد 94 نزدیک به 30 درصد رشد را ثبت کرده بود؛ درحالی‌که مطابق گزارش بانک مرکزی، در خرداد 96 سرمایه‌گذاری بلند‌مدت فقط یک درصد در طول یک سال رشد کرده است.

ترکیب ضد‌تورمی نقدینگی

در دیگر ارقام عمده پولی و اعتباری، متغیر‌‌های مربوط به پول نیز از اهمیت ویژ‌ه‌ای برخوردار است. روند سالانه در تمامی متغیر‌‌های پولی، نشان از یک شیب کاهشی دارد. البته این قاعده در مورد اسکناس و مسکوک در دست اشخاص صدق نمی‌کند. اما در پول، شبه‌پول و نقدینگی این رویه مشاهده می‌شود؛ به‌طوری‌که افزایش سالانه در خرداد 96 نسبت به خرداد 95 در هر سه متغیر کاهشی بوده است. نقدینگی در یک شیب یکنواخت از دی سال گذشته تا خرداد امسال در طول 6 ماه رشد کرده است.

آخرین میزان نقدینگی در خردادماه هزار و 314 هزار میلیارد تومان گزارش شده است. رشد نقدینگی در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته از شیب بیشتری برخوردار بوده است. درحالی‌که در سه ماه اول سال گذشته میزان نقدینگی 42 هزار میلیارد تومان رشد داشته، در مدت مشابه سال‌جاری این رشد نزدیک 62هزار میلیارد تومان بوده است. اگر از دید سالانه به موضوع نگاه کنیم شیب رشد کاهش یافته است. به این معنی که در خرداد 96، نقدینگی به میزان 1/ 24 درصد در طول یک سال افزایش پیدا کرده درحالی‌که در خرداد 95 این رقم حدود 30 درصد بوده است.

نقدینگی دو جزء پول و شبه‌پول را شامل می‌شود. رشد پول که بیشتر رشد پول نقد و وجوه بانکی را در بر می‌گیرد، خطری برای تورم محسوب می‌شود. میزان افزایش پول در سه ماه ابتدایی سال‌جاری، شتاب بیشتری نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد. در بهار 96، میزان پول بیش از 7/ 164 هزار میلیارد تومان گزارش شده است. افزایش سه ماهه در سال‌جاری 6/ 1 هزار میلیارد تومان گزارش شده است؛ درحالی‌که در سال گذشته در بازه مشابه مقدار پول 100 میلیارد تومان کاهش یافته بود. شاید نسبت به سال گذشته کمی از فشار سیاست‌‌های ضدتورمی کاسته شده است.

با این حال با نگاه سالانه، به‌نظر همچنان موانع افزایش پول حفظ شده است. در ماه سوم سال‌جاری میزان افزایش پول نسبت به ماه مشابه سال گذشته، 7/ 20 درصد بوده است؛ درحالی‌که همین رقم در خرداد 95، کمی بیشتر و 4/ 21 درصد ثبت شده بود. اگر به برآیند تغییرات پول و شبه‌پول دقت شود، به نظر همچنان سیاست ضدتورمی از سوی سیاست‌گذار به طرز دیگری در حال اجرا است؛ زیرا میزان افزایش شبه‌پول نسبت به پول شدت بیشتری داشته است. در فصل بهار امسال نزدیک به 60 هزار میلیارد تومان بر میزان شبه‌پول افزوده شده است. اگر به سال گذشته نگاه کنیم، میزان افزایش سه ماهه 42 هزار میلیارد تومان بوده است. این یعنی در سال‌جاری شتاب رشد شبه‌پول به میزان 50 درصد افزایش یافته است.

دارایی شبه‌پول به‌دلیل اینکه دارندگان آن لااقل برای مدتی از خرید و هزینه پول خود منصرف شد‌ه‌اند، در بازه کوتاه‌مدت ضد‌تورمی است و ترکیب رشد نقدینگی هرچقدر از سمت رشد شبه‌پول باشد، خطر تورمی کمتری وجود خواهد داشت. اگر به بازه سالانه رشد نقدینگی در خرداد 96 دقت شود، میزان رشد شبه‌پول از پول شدیدتر بوده و ترکیب رشد نقدینگی بهبود یافته است. نکته دیگری که در مورد متغیر‌های پولی وجود دارد، روند حرکتی اسکناس و مسکوک است. این قلم که جزو پول به حساب می‌آید، در بازه سالانه روند افزایشی داشته است. یعنی میزان رشد در خرداد 96 نسبت به خرداد 95، در قیاس با میزان رشد در خرداد 95 نسبت به خرداد 94، افزایشی بوده است. این روند در مورد پول به شکل معکوس گزارش شده است. می‌توان یکی از مهم‌ترین دلایل این روند را به موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز منسوب کرد. تاثیر آن‌ها در بازار پول باعث شده تا اسکناس و مسکوک دست مردم با وجود کاهش پول، روندی افزایشی را در پی گیرد.

رشد بدهی بانک‌ها

در آخرین گزارش گزیده آمارهای اقتصادی، در دارایی‌های بانک مرکزی در خرداد ماه نسبت به زمان مشابه سال گذشته، افزایش 2/ 4 درصدی مشاهده می‌شود. دارایی‌های بانک مرکزی در پایان فصل بهار به 6/ 524 هزار میلیارد تومان رسیده است. رشد دارایی بانک مرکزی نسبت به سال گذشته با افت روبه‌رو شده؛ چراکه در خرداد 95 رقم رشد سالانه 7 درصد بود.رشد بدهی بانک‌ها در این بین نکته قابل‌تاملی است. بدهی بانک‌ها درحالی‌که در بازه خرداد 94 تا خرداد 95، رشد 10 درصدی را ثبت کرده بود، در خرداد 96 نسبت به خرداد 95،معادل 2/ 13 درصد رشد یافت؛ این یعنی شتاب بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در سال‌جاری افزایش یافته است؛ درحالی‌که در مورد بدهی بخش دولتی روندی معکوس دیده می‌شود. بدهی بخش دولتی در سال جاری در خرداد 3/ 6 درصد نسبت به زمان مشابه سال گذشته افزایش یافته است، اما در خرداد پارسال این عدد 6/ 18 درصد بود. «دنیای اقتصاد» در گزارش‌های آتی به تفصیل روند دارایی‌ها و بدهی‌های این بخش را بررسی خواهد کرد.