گمرک مقصر نیست

تین نیوز | رئیس کل گمرک ایران معتقد است زیرساخت‌های گمرکی در این دولت پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته به طوری که متوسط تشریفات گمرکی برای واردات قبلا 244 ساعت بود اما هم‌اکنون به 24 ساعت رسیده است.
هر ناهماهنگی و ایجاد مانع برای ورود و خروج کالا در مرزها با هر دلیلی که باشد در نهایت گمرک را مقصر می‌دانند اما واقعیت این است که در این سوی مرز بالغ بر 20 سازمان برای ورود و خروج کالا دخل و نظر دارند و در آن سوی مرز هم که ممکن است به دلایل مختلف ناهماهنگی وجود داشته باشد. اینکه مرزی محدودیت تردد برای تنها 200 کامیون در روز را دارد و یا مرزی بدلایل امنیتی امکان فعالیت شبانه‌روزی ندارد مسائلی است که باید موردرسیدگی قرار گیرد. تغییر تعرفه‌ها، اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های صادراتی و قاچاق سوخت از دیگر عوامل موثر در توقف کامیون‌ها در مرز است. اما چرا همه گمرک را مقصر می‌دانند؟ این سوال کلی کافی است تا مسعود کرباسیان از عملکرد خود و گمرک دفاع کند. او تمام قد در برابر همه مشکلات می‌ایستد و با شور و هیجان نظام جامع و مکانیزه گمرک یا به عبارت بهتره پنجره واحد گمرک را تشریح می کند. او معتقد است زیرساخت‌های گمرکی در این دولت پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته است. او می گوید: «متوسط تشریفات گمرکی برای واردات قبلا 244 ساعت بود، هم‌اکنون به 24 ساعت رسیده است.»
 
* اخیراً گزارش‌هایی از توقف و تشکیل صف‌های کیلومتری از کامیون ها در مرزهای عراق، ترکیه و ترکمنستان منتشر شده است. دلیل این توقفات چیست؟
  دلیل این توقفات در هر مرزی با مرز دیگر متفاوت است. در مرز ترکیه به این دلیل بوده است کالاهایی که به ترکیه ترانزیت می شوند، با محدودیت‌های گمرک ترکیه مواجه می شوند در حالی که این کالاها برای خود ترک‌هاست. علاوه بر این روزانه فقط 500 کامیون در طرف ترک پذیرش می‌شود که این مقدار در حال حاضر کمتر شده و تا 200 کامیون هم رسیده است. مسیر تردد ما اضافه‌تر از مسیر آنهاست و مسیر آنها محدودیت دارد. مورد بعدی این است که گمرک ما 240 هکتار وسعت دارد و ولی گمرک طرف ترک 4 هکتار است. ترک‌ها در نقطه صفر مرزی ارزیابی سوخت را انجام می‌دهند. در صورتی که در ایران این طور نیست. از سمت دیگر با بسته شدن مرز بین ترکیه و عراق، کامیون‌های ترک، بار صادراتی ترکیه را از طریق ایران به عراق صادر می‌کنند. این موضوع هم باعث افزایش حجم کار شده است. در این شرایط عمدتاً مسائل متوجه خود ترکیه بود. در شرایطی که نزدیک به دو روز مرز از ترافیک سنگینی برخوردار بود، آنها بر فعالیت هایشان افزودند و با افزایش تمهیدات لازم از جمله بردن ارزیابی‌ها به پشت مرزشان، ترافیک مرز را به حالت عادی در آوردند این در حالی است که از سمت ما کار به صورت شبانه روزی در حال انجام بود. 
در مرزهای سرخس و لطف‌آباد، محدودیت‌هایی را ترکمنستان وضع کرده است که روزانه بیش از 200 کامیون را پذیرش نمی کند. در مرز اینچه‌برون 80 کامیون اجازه تردد در روز را دارند. این مساله در عمل باعث می شود که کامیون‌ها در خاک ایران متوقف بمانند. برای رفع این مساله هم در کمیسیون مشترک با ترکمنستانی ها صحبت شده است که روزانه بیش از 200 کامیون پذیرش کنند. این باعث می شود که معطلی کامیون دو روز شود. این زمان چندان زیاد نیست. چون کالا برای آنهاست و قطعاً کالاهای صادراتی ما که اولویت دارند، می رود. 
در غرب کشور هم، از آنجایی که رانندگان ایرانی تمایل چندانی ندارند وارد خاک عراق شوند، در نقطه صفر مرزی در گمرک کالا را تحویل می‌دهند که این هم زمانبر است. اما با این حال کالاهای ترانزیت ما در نقطه صفر مرزی در حال تبادل هستند و هیچ معطلی در مرز نداریم. در مرزهای بالای عراق، صادرات، مقداری افت کرده است. که حجم کار این بخش به مرزهای مهران و چزابه و شلمچه انتقال یافته است. که در عمل ما به صورت شبانه روزی کار را انجام می دهیم. تنها در مورد ترانزیت سوخت از عراق است که مقدار معطلی وجود دارد. که این هم امری عادی است و کنترلی باید وجود داشته باشد. نکته ای که می خواهم به آن اشاره کنم این است که هیچ منع خاص و مشکلی گمرکی برای انجام کارها وجود ندارد. 
 
* پس چطور می شود که به یکباره صف 17 کیلومتری کامیون ها در مرز ترکیه تشکیل می شود؟ این محدودیت تعداد کامیون آیا اتفاق عرفی است که در سایر کشورها هم در حال اجرا باشد؟ 
  ما برای اینکه به تجار خودمان و کسانی که قصد ترانزیت دارند و کشورهای همسایه مان کمک کنیم، حتی پذیرفته ایم که در محوطه کامیون ها بارشان را جابجا کنند. این کاری نیست که در هیچ جای دنیا بار را در گمرک جابجا کنند. به طور مثال در همین مرز ترکیه، کامیون‌هایی که وارد می شوند، کامیون‌های کانتینری نیستند که بتوان با یک جابجایی این انتقال صورت گیرد. 
 
* البته این تنها در مرز عراق اتفاق می افتد. این طور نیست؟ 
  در مرز بازرگان هم این اتفاق در حال انجام است. ما آمده ایم پذیرفته ایم و این سرویس را می دهیم.

* در مرز عراق، بهانه این است که می گویند، بیمه کامیون ها تا نقطه صفر مرزی است. به این خاطر که در آن سمت مرز نا امنی است وجود دارد. 
  برای سوخت که می روند.
 
* برای سوخت می روند، ولی برای کالا خیر.
  خب چه فرقی می کند. نمی توان گفت که ناامنی فقط برای سوخت وجود ندارد. ضمن اینکه با کمک وزارت خارجه مجوز گرفته شده است که کامیون های ایرانی بتوانند به آن سمت مرز تردد داشته باشند. اما نمی روند. که البته باید که هر راننده کامیونی تمایل ندارد به آن سمت مرز برود. 
 
* عوامل دیگری مثل تغییر تعرفه های فصلی یا ممنوعیت ها و محدودیت هایی که برای واردات یا صادرات می گذارند، اینها چقدر باعث معطل شدن کامیون ها در گمرک های کشور می شود؟ 
  صدور پروانه صادراتی عمدتاً در داخل کشور انجام می شود. به این معنی که متقاضی از گمرک تهران یا گمرک مرکز استان پروانه صادراتی را می گیرد. تغییر مقررات تاثیری در این موضوع ندارد. علاوه بر اینکه حقیقتاً ما در چند ماهه اخیر شاهد این تغییر و مقررات ها نبوده ایم. می توانم ادعا کنم که کامیون صادراتی ما در مرز معطلی ندارد. اگر کامیون بیاید و جابجا کند، اما از آن سمت کامیونی نیامده باشد، گمرک مسوول این ماجرا نیست. گمرک ایران به صورت شبانه روزی در حال انجام وظیفه است.
 
* به طور متوسط هر کامیون باید چه مدت در گمرک معطل شود؟ آمار جهانی چقدر است و در کشور ما چقدر است؟
  اگر کامیون پشت به پشت نشود، یعنی نقل و انتقال انجام نشود، حداکثر حدود یک ساعت تردد می کند. 
 
* میانگین جهانی یک ساعت است؟
  خیر. بستگی دارد. کشورهایی که موافقت نامه هایی با یکدیگر دارند، کمتر از این هم عبور می کنند. چون اسنادشان مورد پذیرش هم قرار می گیرد. کامیون هایی کارنتیر که دفترچه عبور دارند حتی زیر یک ساعت از گمرک عبور می کنند. آنهایی که دفترچه دارند. اطلاعاتشان قبلا به ما واصل می شود و ما می دانیم که کدام کامیون وارد کشور می شود، دفترچه را تحویل می دهد، پلمپ کانتینر را چک می کنیم و کانتینر عبور می کند. ولی کالاهایی که از ترکیه می آیند، با کانتینر نمی آیند. با چادر و تسمه می آید. ما نمی دانیم که داخل آن چیست. به ناچار کالا تخلیه می شود و در کامیون دیگر بارگیری می شود و آن کامیون امکان عبور می یابد. 
 
* یکی دیگر از عوامل این توقف‌های طولانی قاچاق سوخت است. به دلیل اینکه قیمت سوخت در کشور ما واقعی نیست، و برای کشورهای همسایه هم مقرون به صرفه تر است. به این دلیل ممکن است که رانندگان کامیون، قاچاق سوخت انجام دهند و ممکن است که سوخت را آن سمت مرز به فروش برسانند. بازرسی هایی که برای کنترل و جلوگیری از این تخلفات هم باعث می شود سرعت کار را پایین بیاورد.
  بله. یکی از تاخیراتی که ناگزیر وجود دارد، بالاخره باک اضافی ماشین‌ها و جاسازی هایی است که بعضاً انجام می دهند. قیمت سوخت این سمت مرز 150 تومان است و آن سمت مرز هفت هزار تومان است. این منجر به این می شود که توقف هایی هم ایجاد شود. ولی بالاخره ما این را هم بایستی بپذیریم که این تفاوت قیمت جزیی از واقعیت کنونی ماست و اگر این کنترل برقرار نباشد، آن وقت دیگر شدت قاچاق سوخت افزایش خواهد یافت. 
 
* کنترل قاچاق سوخت در معطلی کامیون ها تاثیرگذار است؟ 
  معطلی بستگی به زمان آن هم دارد. مثلا اگر اضافه سوختی داشته باشند، راننده باید به بانک برود و پول بانک را بپردازد و سپس برگردد. تمام اینها بستگی به آن شخصی دارد که تخلف می کند. چون کسی که سوخت اضافه ندارد، یک کنترل معمولی و عادی انجام می دهند و رد می شود. این کامیون متخلف است که بایستی کنار بزند و برای ارزیابی برود و ما به التفاوت را بپردازد.
 
* برخی کارشناسان معتقدند گمرکات و مرزهای ما باید مکانیزه شوند.
  کارهایی که برای فراهم کردن بستر مکانیزه شدن در حال انجام است، کارهای قابل قبولی است. البته باید توجه داشت در کشورهای دیگر راننده ترانزیت اسناد جعلی ارائه نمی دهد. آن شخصی که قصد ترانزیت دارد، خودش متعهد است که اظهار درستی در مورد کالای ترانزیتش کند و مقررات آن کشور را رعایت کرده است. ما به خاطر کسانی که تخلف می‌کنند، مجبوریم سیستم مکانیز ، جی پی اس ، ایکس-ری و آر اف آی دی بگذاریم، ارزیابی هم بکنیم. علاوه بر این، هم نگران جاسازی ها و اظهارات خلاف واقع باید باشیم. ما چاره‌ای جز انجام این همه هزینه نداریم. واقعیت این است که ما بیشترین هزینه را در این زمینه انجام می دهیم تا راه ترانزیت درست شود. 
 
* به زیرساخت های فراهم شده برای جلوگیری از معطلی کامیون ها هم اشاره ای بفرمایید.
  همین سیستم هوشمند ترانزیتی که طراحی شده به نحوی کار می کند که اگر کامیونی در حال عبور است، کارهای آن هم در همان لحظه به صورت مکانیزه در حال انجام است. مورد بعدی، مانیفیست الکترونیکی است که قصد گرفتن آن را داریم. به این معنی که قبل از اینکه کالا وارد گمرک شود، بار آن مشخص باشد و شرکت حمل هم آن را اعلام کرده باشد. کار دیگر، ایکس‌-ری های دروازه ای است که کامیون با بار از داخل آن عبور می کند. علاوه بر این ما با سیستم پیامکی هم اطلاع رسانی می کنیم آن باری که در حال انتقال است، در چه وضعیتی است. از سمت دیگر جی پی است که براساس نقشه مسیر، مشخص می کند که این چه مسیری را در حال طی کردن است و آیا درست در زمان خودش با زمان های توقف در تیر پارک ها انجام شده است و نصب آر آی اف دی که مشخصات محموله را نشان می دهد. هیچ کشوری به این مقدار هزینه نمی کند که فضای ترانزیت را درست کند. 
 
* یکی از کشورهای هدف صادراتی ، عراق است. در مرزهای مشترک‌مان با عراق، بعضا پیش آمده است حتی تا 30 روز کامیون ها معطل شده اند. آیا ریشه یابی کرده اید که برای حل این مشکل چه باید کرد؟
  ببینید اتفاقا دو سه هفته بعد از اینکه دولت مستقر شد، آقای دکتر جهانگیری دستور دادند که این معطلی ها باید از مرزها برداشته شود. عمدتاً هم مرزهای شمالی بود که محدودیت واردات سوخت داشتند. چون به افغانستان منتقل می کردند و افغانستان هم ظرفیت پذیرش محدودی داشت که کامیون ها پشت مرز می ماندند. همین الان شما به من بگویید که معطلی پشت مرز چقدر است؟
 
* یعنی در حال حاضر اصلا معطلی نداریم؟
  معطلی 30 روزه نداریم. ممکن است که بعضی از مرزها یک یا دو روز توقف داشته باشند.
 
* میانگین این معطلی چقدر است؟ 
  ما این سمت مرز کامیونی نداریم که بیاید و بخواهد بار ببرد. بیشتر مربوط به آن سمت مرز است. که سوخت بیاورد. مرزهایی که ایکس ری دارند، معطلی ندارد. عمده واردات کالا از گمرک شهید رجایی است که معطلی نداریم. از جنوب کشور آنهایی که مدارک شان درست باشد، معطلی نداریم. آنهایی که کالا می آورند معطلی ندارند. غیر از بحث ترکیه ای که امر عادی است. سایر مرزها عمدتاً سوخت است که بالاخره باید کنترل شود. آن هم معطلی اش، تقریباً با تمهیداتی که دیده شده، به حداقل رسیده است.
 
* ما راجع به مرزی صحبت می کنیم که نیاز به یکسری هماهنگی بین نزدیک به بیست سازمان دارد، این هماهنگی به چه صورتی است؟ آیا این هماهنگی ها به شکل درستی انجام می گیرد؟ سیستم مکانیزه شما پاسخگوست؟ اخیراً آقای نعمت زاده اشاره ای به پنجره واحد داشته اند، آیا آن می تواند پاسخگو باشد؟ چه کار باید کرد که هماهنگی بین سازمان ها برای یک شرکتی که در حال انجام واردات و صادرات است، به حداقل ممکن برسد.
  با این سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد گمرکی که ایجاد کردیم، اتلاف زمان به حداقل می رسد. ارتباط سامانه ای و مجوزهای الکترونیکی که گرفته می شود، سازمان ها باید با یکدیگر این هماهنگی و هم افزایی را انجام دهند. متوسط تشریفات گمرکی برای واردات قبلا 244 ساعت بود، هم‌اکنون به 24 ساعت رسیده است. کل مراحل سبز و زرد و قرمز.
 
* شما نگویید که من کار خودم را درست انجام می دهم. باید هماهنگی بین همه سازمان هایی که با شما درگیر هستند وجود داشته باشد. 
  من کارم را انجام داده ام. حالا سازمان دیگری، اگر فکر می کند که کاری باید انجام دهد، ما آماده ایم که با آن سازمان هماهنگ شویم. 
 
* اگر همین امروز بگویند که صادرات رب، ممنوع است،دیگر امکان صادراتش وجود ندارد و این به شما ابلاغ شود. در مرزهای کشور چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ آیا کسی اشاره ای به وزارت صنعت و یا سازمان توسعه تجارت می کند؟ می گویند که کالای مان در گمرک مانده است.
  مشکل ما هم همین است. تشریفات گمرک به حداقل رسیده است. ما که واضع مقررات نیستیم، برای همین است که ما می گوییم باید این هماهنگی ها ایجاد شود. قبا می گفتند پنجره تجارت ایجاد شود. نه الکترونیک آن. می گفتند 12 سازمان بیایند و بنشینند در گمرک و همانجا مجوز دهند. اما کسی نیامد. نمی توانند. گمرک در حال انجام کار در سر مرز است. اما یک سازمان با یک نفر هم نمی آید. چه کار باید کرد؟ چندین بار هم بخشنامه زده می شود، باز نمی آیند. حالا ما آمده ایم این را الکترونیکی کرده ایم. هر کسی که بخواهد می تواند واردات، صادرات و ترانزیت را به گمرک اظهار کند. ما در مرزهای مان کار را لحظه ای کنترل می کنیم. 
 
* آیا شما با گمرک کشورهای همسایه تفاهم نامه ای منعقد کرده اید؟ کاری انجام می دهید که در نهایت منجر به تسهیل امور شود؟ 
  خوشبختانه در سفر آقای رئیس جمهور به ترکیه، دو موافقتنامه گمرکی به امضا رسید. معضل صف های طولانی را با گمرک ترکیه نشسته و حل کرده ایم. برایمرزهای عراق هم با همکاری ستاد عراق و سفارتخانه این کاررا انجام داده ایم بالاخره کار باید انجام شود.
 
* تفاهم های منعقد شده در چه زمینه ای است؟
  از نظر ساعات کار ، پذیرش اسناد گمرگی، فضای عملیات گمرکی و ایجاد دروازه هایی که باید انجام شود. ما باید دنبال این باشیم که بتوانیم بازرسی را هم مشترک کنیم. اگر بازرسی را مشترک کنیم، یعنی هر دوطرف اسناد همدیگر را قبول داشته باشیم، که الان در تلاش هستیم که در این مسیر حرکت کنیم. 
 
* در تفاهم نامه هایی که منعقد کرده اید، در مورد تعداد کامیون ها هم صحبت کرده اید؟ 
  ما با ترک ها توافق داشته ایم روزی 500 کامیون تردد داشته باشد. اینها هیچ وقت بیش از 200 کامیون قبول نکرده اند.

* پس کاربرد تفاهم نامه در کجاست؟
  آنها هم حتما محدودیت هایی داشته اند. باید بنشینیم و مذاکره کنیم. ما دو مسیر داشتیم، آنها هم پذیرفته اند که مسیر شان را دو تا کنند و در حال بازسازی مسیرشان هستند. توجه کنید گمرک در هیچ کشوری در مقامی نیست که خودش مقررات را وضع کند. فقط این مقررات را تسهیل می کند. اینها هم رفته اند که این کارها را انجام دهند. 
 
* سه مرز شلمچه، مهران و چزابه 24 ساعته شده است. معنی و مفهوم آن این است که آن سمت مرز هم 24 ساعته کار می کنند؟
  نه. ما 24 ساعته کار می کنیم. ولی بعضی از مرزها وقتی که غروب می شود، کامیون هایشان دنبال بار نمی آیند. ممکن است که مسافر بیاید. 
 
* بنابراین در عراق به خاطر ناامنی های اخیر ...
  یک مقدار به لحاظ مشکلاتی که آن سمت است وگرنه ما که محدودیتی نداریم. به هر حال ما با حداقل امکانات این کار را انجام می دهیم. سالانه نزدیک به 40 میلیارد دلار صادرات داریم. مسائل و مشکلات آنقدرها هم نیست که این فرصت ها را از دست بدهیم. من هم در مقامی نیستم که بگویم چرا سازمان دیگر کار نمی کند. همه ما در حال کار کردن هستیم.