صعود ایران در رتبه اعتباری قدرت چانه زنی مذاکره کنندگان ایرانی

به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، رتبه اعتباری ایران نزد گروه «بریکس» متشکل از قدرت های نوظهور در اقتصاد جهانی به زمان پیش از تحریم ها بازگشته است. در حالی اکنون رتبه اعتباری ایران در سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD) در گروه 6 قرار دارد که کشورهای «بریکس» (متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) رتبه ایران را بین «3 تا 5» اعلام کرده اند. طبق تقسیم بندی سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD)، کشورها از نظر ریسک به 7 گروه تقسیم بندی می شوند؛ به این ترتیب که گروه های یک و 2 کم ریسک ترین کشورها و گروه های 6 و 7 پرریسک ترین کشورها را در بر می گیرند. در سال 2005 میلادی، ایران در گروه 4 قرار داشت، اما این جایگاه با فشار بیشتر تحریم ها در سال های اخیر رفته رفته به گروه 7 یعنی به گروه کشورهای با ریسک بالا تنزل یافت؛ حتی در مقاطعی ایران بدون پوشش ریسک اعتباری (Off Cover) نیز محسوب می شد. بعد از اجرای برجام، رتبه اعتباری ایران از گروه 7 به 6 تغییر کرد؛ این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان هم اکنون جایگاه واقعی ایران باید در گروه 3 یا 4 باشد. در این شرایط تحلیل های کارشناسی حاکی از این است که خبر بازگشت رتبه اعتباری ایران به زمان پیش از تحریم ها از سوی گروه «بریکس»، می تواند قدرت چانه زنی ایران را برای اینکه رتبه اعتباری ایران از نگاه OECD به 3 یا 4 بهبود یابد را تقویت کند. در همین رابطه مذاکراتی با موسسه های اعتباری بین المللی انجام شده و به آنها اعلام شده با توجه به توان بازپرداخت ایران و جایگاه کشور از نظر جذب فاینانس، در رتبه ایران باید بازنگری شود. جدیدترین خبرها حکایت از آن دارد که در نشست ژانویه سال 2018 درباره رتبه اعتباری ایران تصمیم گیری خواهد شد که اگر ریسک های غیرمترقبه و سیاسی رخ ندهد، احتمال بهبود رتبه اعتباری ایران دور از دسترس نیست.

اهمیت این موضوع از آن جهت است که اگر فرض کنیم کشور به 300 میلیارد دلار سرمایه خارجی نیاز دارد، بهبود گروه تا حدود 15 تا 20 میلیارد دلار صرفه جویی از بابت پوشش ریسک خواهد داشت. به عبارت دیگر تغییر گروه از 6 به 4، حدود 4 تا 5 درصد در هزینه های پوشش ریسک تاثیر دارد. اثرات بهبود رتبه اعتباری کشور تنها به این موضوع ختم نمی شود. شاخص ریسک و درجه اعتبار در حکم دماسنج و جهت نما برای سرمایه گذاران را دارد؛ به طوری که سرمایه گذاران ترجیح می دهند به کشوری وارد شوند که ریسک کمتری دارد. در مجموع گروه ریسک کشورها تعیین کننده سقف جذب سرمایه، هزینه بیمه اعتبار و فاینانس های خارجی است. سالانه کمتر از 200 میلیارد دلار اعتبارات بلندمدت (فاینانس) از طرف کشورهای اعتباردهنده اعطا می شود که با چانه زنی برای بهبود رتبه اعتباری ایران، باید تلاش شود سهم بیشتری از این رقم به ایران تخصیص یابد.

سیدآرش شهرآئینی، معاون فنی و عضو هیات مدیره صندوق ضمانت صادرات ایران در این زمینه می گوید: کشورهایی که در سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD) عضویت دارند، کشورهای پیشرفته اقتصادی هستند که برای هماهنگ سازی سیاست های تجاری خود در زمینه اعتبار صادراتی و نرخ ها، کشورها را از نظر اعتباری، رتبه بندی می کنند تا یک رقابت عادلانه بین این کشورها شکل گیرد. کشورهای غیرعضو OECD یعنی بریکس از دستورالعمل آنها پیروی نمی کنند و سیاست های خاص خود را دارند. بریکس (BRICS) نام گروهی به رهبری قدرت های اقتصادی نوظهور است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده است؛ اعضای گروه بریکس همگی به غیر از روسیه در رده کشورهای در حال توسعه یا اقتصادهای در حال ظهور هستند. به گفته وی، این کشورها با برخورداری از 44 درصد جمعیت جهان و در اختیار داشتن حدود 25 درصد تولید ناخالص داخلی دنیا، وزنه قابل توجهی در اقتصاد جهانی به شمار می روند. وی تاکید کرد: رتبه اعتباری ایران نزد کشورهای عضو بریکس، نه تنها پس از برجام بهبود یافته، بلکه در مواردی حتی بهتر از آن شده، برای نمونه صندوق ضمانت صادرات هند (ECGC) در رتبه بندی 7 گروهی خود، رتبه 3 را برای ایران اختصاص داده است. صندوق ضمانت صادرات چین (سایناشور) نیز از 9 گروهی که برای رتبه بندی کشورها تعیین کرده، رتبه 5 را به ایران اختصاص داده که معادل رتبه 4 از 7 گروه است؛ ضمن اینکه صندوق ضمانت صادرات روسیه یا اکسیار نیز ایران را در گروه 4 اعتباری خود قرار داده و رتبه ایران نزد صندوق ضمانت صادرات آفریقای جنوبی (ECIC) نیز 5 از 7 است.

معاون فنی صندوق ضمانت صادرات ایران گفت: اگرچه رتبه اعتباری ایران در سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه به 6 بهبود یافته، اما در مورد سایر کشورها که سهم اثرگذاری در اقتصاد جهانی دارند نیز بهتر از این رتبه است که می تواند آنها را در رایزنی برای جذب سرمایه با شرایط بهتر راهنمایی کند. شهرآئینی درباره اهمیت این رتبه بندی ها توضیح داد: اثر اولیه این رتبه بندی در زمینه ریسک پذیری کشورها، در کاهش یا افزایش هزینه های جذب سرمایه دیده می شود و کشورها بر مبنای آن بسته های تامین مالی مختلفی را به کشورهای فاینانس گیرنده ارائه می کنند.

عضو هیات مدیره صندوق ضمانت صادرات ایران افزود: با توجه به بهبود رتبه اعتباری ایران نزد کشورهایی چون هند، روسیه، چین و حتی آفریقای جنوبی، ایران می تواند بسته های مالی جذاب تری را نسبت به اروپا از این کشورها دریافت کند. وی افزود: هزینه تامین مالی خارجی (فاینانس) شامل بهره وام و بیمه (پوشش ریسک) است که این هزینه ها با توجه به نرخ ریسک کشورها متغیر است؛ هرچه ریسک کشوری پایین تر باشد، این هزینه ها نیز با نرخ کمتری برای آن محاسبه می شود.

شهرآئینی اظهار کرد: برای نمونه کشوری که در رتبه بندی OECD در رتبه کم ریسک ترین کشور قرار دارد، می تواند این فاینانس را با پرداخت یک درصد حق بیمه دریافت کند اما اگر در رتبه 7 یعنی پرریسک ترین کشور قرار گیرد، این نرخ به بالای 10 درصد می رسد؛ یعنی اینکه این رتبه بندی در هزینه ناشی از جذب سرمایه گذاری خارجی نیز موثر است. این کارشناس حوزه تامین مالی بین المللی اظهار کرد: با توجه به بهبود رتبه ایران نزد کشورهایی که در OECD عضویت ندارند و نیز یارانه ای که این کشورها برای پرداخت فاینانس به کشورهای مختلف در نظر می گیرند، می توان گفت تامین مالی از کشورهای بریکس برای ایران کم هزینه تر است. وی توضیح داد: برای نمونه روسیه برای پرداخت فاینانس تا 5/ 3 درصد یارانه صادراتی می دهد که سبب می شوند مجموع نرخ هزینه بیمه و بهره وام فاینانس به کمتر از 3 درصد برسد. شهرآئینی تاکید کرد: این در حالی است که با توجه به رتبه 6 ایران نزد سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه، هزینه جذب فاینانس از کشورهای عضو این گروه به مراتب برای ایران بالاتر است.

عضو هیات مدیره صندوق ضمانت صادرات ایران گفت: البته در فرآیند جذب فاینانس باید به این نکته توجه کرد که از کشورهایی این تامین مالی انجام شود که از فناوری های جدیدتر برخوردارند تا بتوان در کنار جذب فاینانس، صنعت کشور را نیز روزآمد کرد.