تجربه جهانی دریافت مالیات از سود سپرده

تیرماه سال جاری لایحه مالیات بر عایدی سرمایه توسط وزارت اقتصاد تهیه و تدوین شد. در این لایحه قرار بود از منابع سرمایه ای همچون ارز، سکه، سود سپرده های بانکی، خودرو و مسکن مالیات اخذ شود که به یک باره مالیات بر سود سپرده های بانکی از دستور کار خارج شد.

به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، خروج سود سپرده های بانکی از لایحه اخذ مالیات بر عایدی سرمایه در حالی است که نظام بانکی به دلیل مشکلاتی چون اضافه برداشت ها، محل خلق نقدینگی شده است. طبق گزارش بانک مرکزی نقدینگی در سال 97 از 1880 هزار میلیارد تومان گذشت و انتظار بر این است که در پایان 98 این رقم به بیش از 2000 هزار میلیارد تومان برسد. بانک مرکزی گزارش داد که در سال گذشته پیشروی نقدینگی حدود 23 درصد بود که نسبت به سال 96 یک درصد تندتر شده است. افزایش شیب نقدینگی و لزوم خروج بانک ها از بنگاه داری همچنین اجبار بانک ها به کاهش اضافه برداشت، لزوم توجه به بخش بانکی و اعمال مالیات از سود سپرده های بانکی را بیش از پیش می کند.

دریافت مالیات از سود سپرده های بانکی مدت هاست که در محافل اقتصادی مطرح شده با وجود اینکه این موضوع هنوز به قانون مالیاتی ایران افزوده نشده، اما در بسیاری از کشورها دریافت مالیات از سود سپرده های بانکی یکی از پایه های مهم مالیاتی به شمار می رود.

با وجود خروج اخذ مالیات از سود سپرده های بانکی از دستور کار وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی، اما چندی پیش خبرهایی مبنی بر اصلاح پیش نویس قانون اخذ مالیات های مستقیم و گنجاندن مجدد این بند در آن رسانه ای شد. براساس اخبار منتشره، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان مالیاتی در صدد بودند با تصویب این بند به افزایش پایه مالیاتی در شرایط تحریمی کمک کنند.

اما پس از انتشار خبر، فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی این خبر را تکذیب کرد تا این شائبه به وجود آید که دولت در شرایط فعلی که بازار های موازی مانند طلا و ارز به آرامش رسیده اند، قصد ندارد با اعمال مالیات بر سپرده ها، نقدینگی سرگردان را به سمت آنها سوق دهد و آرامش ایجاد شده از بین برود.

مالیات از حساب ها و سهام

قانون مالیات های مستقیم که در سال 94 به تصویب نهایی رسید، همچنان نتوانسته به مرحله اجرایی برسد چرا که همچنان و با گذشت بیش از 4 سال در برخی مواد اختلاف نظری وجود دارد هر چند برخی کارشناسان معتقدند مخالفت ها با اخذ مالیات از سود سپرده های بانکی توسط افراد با نفوذ انجام شده است. به همین دلیل در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار گرفت تا نسبت به اصلاح برخی موارد اقدام کند. قانون «اخذ مالیات از سود سپرده بانکی» قرار است به عنوان ماده 104 به قانون فعلی الحاق شود.

در این ماده عنوان شده که سود متعلق به سهامی و حساب هایی نظیر حساب های پس انداز، سپرده های مختلف و گواهی های سپرده نزد بانک ها، موسسات مالی و اعتباری، سرمایه گذاری های بلندمدت بیشتر از یک سال، سود حاصل از انواع عقود اسلامی، سرمایه گذاری های میان مدت ۶ ماه تا یک سال و سرمایه گذاری در اوراق مشارکت و سایر انواع اوراق بهادار مالیات تعلق می گیرد.

اخذ مالیات بیشتر نیازمند بستر اطلاعاتی توسعه یافته تر

مالیات ها به عنوان منبعی برای درآمدهای پایدار کشور محسوب می شوند. در شرایط فعلی و با توجه به کاهش شدید درآمدهای نفتی، افزایش در این منابع می تواند بودجه کشور را متوازن کرده و خطر کسری شدید را کمی کاهش دهد. هر چند اعمال مالیات بر سود سپرده های بانکی به همان اندازه که می تواند برای کشور مفید باشد، خطر سرازیر شدن نقدینگی سرگردان را به بازارهای موازی افزایش می دهد.

کارشناسان معتقدند زمانی می توان اخذ مالیات از سود سپرده های بانکی را به عنوان راه حلی برای افزایش درآمدهای پایدار عنوان کرد که اقتصاد ثبات نسبی داشته باشد. اما در اقتصادی که بانک ها بیشتر از آنکه فعالیت های بانکی داشته باشند، به بنگاه داری مشغول هستند، انتظار گسیل نقدینگی به بازارهایی مانند طلا و ارز دور از انتظار نیست.

هر چند شرایط کشور به ثبات نسبی رسیده اما نباید از این نکته غافل شد که کشورهای همسایه ایران نظیر افغانستان و ترکیه که درگیر جنگ هستند و به نظر می رسد تنش سیاسی بر شرایط اقتصادی شان نیز اثر گذاشته است، از این نوع مالیات استفاده می کنند.

اجبار بانک ها به خروج از بنگاه داری

نتایج یک پژوهش از بررسی انواع مالیات بر سود سپرده های بانکی در برخی کشورها نشان می دهد که این نوع مالیات می تواند مهم ترین راهکار برای خروج بانک ها از بنگاه داری و افزایش عمق بازار سرمایه باشد.

تجربه کشورهای توسعه یافته نشان می دهد مالیات بر سود سپرده های بانکی در 3 دسته بندی اعمال می شود. نوع اول اعمال مالیات تکلیفی است. در این روش بلافاصله پس از واریز سود سپرده مالیات آن نیز برداشت می شود. ترکیه، آلمان و ژاپن از جمله کشورهایی هستند که از این روش برای دریافت مالیات استفاده می کنند. هر چند آلمان و ژاپن با توجه به شرایط جسمی و مالی فرد، معافیت هایی را نیز برای دارندگان سپرده های بانکی در نظر می گیرند اما به صورت کلی سود سپرده های بانکی را به عنوان یکی از پایه های مالیاتی خود معرفی کرده اند.

نوع دوم، پرداخت مالیات سود سپرده به مثابه درآمد مشمول مالیات است؛ به بیان دیگر در کشورهایی مانند امریکا، انگلیس، آفریقای جنوبی، چین، روسیه و ... در پایان هر سال فرد باید سود سپرده خود را مانند دیگر درآمدهایش به سازمان امور مالیاتی اعلام کند تا بر اساس آن مالیات مشخص شود.

نوع سوم، رویکردی ترکیبی است؛ به این معنا که اصل بر احتساب سود به عنوان درآمد مالیاتی است اما به دلایلی همچون تامین درآمد برای دولت، مالیات تکلیفی با یک نرخ پایه بر سود اعمال شده و فرد دارنده سپرده آن را پرداخت می کند. این رویکرد در کشورهای هند و کره جنوبی وجود دارد.

تایید و در نهایت تکذیب

اخذ مالیات از مجموع درآمد افراد حقیقی و حقوقی که در سال 94 به تصویب رسید، به دلیل نبود زیرساخت های اطلاعاتی و عدم دسترسی به اطلاعات درست از درآمد افراد، اجرا نشد و البته در آن زمان نیز از فرآیندهای مربوط به قانون گذاری نیز کنار گذاشته شد. اما پس از گذشت 4 سال به این فرآیند وارد شد. با وجود اینکه گفته شده این طرح از وزارت اقتصاد به سازمان امور مالیاتی سپرده شده اما فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی چندی پیش ضمن تکذیب طرح اخذ مالیات از سود سپرده های بانکی گفت: «در طرح قانون مالیات های مستقیم نیز تاکنون چنین موضوعی مطرح و بررسی نشده است.»