نقش کمرنگ رایزنان بازرگانی ایران/ ۲ چالش اصلی در اعزام رایزنان

دولت سیزدهم بر توسعه تجارت تمرکز ویژه ای دارد، با این حال نقش رایزنان بازرگانی که مهره های اصلی در بازارسازی و بازرایابی در کشورهای هدف محسوب می شوند، همچنان کمرنگ است.

به گزارش تین نیوز به نقل از مهر، یکی از مهم ترین مسیرها برای رشد صادرات غیرنفتی و توسعه روابط تجاری با کشورهای دیگر، داشتن یک نقشه راه و بازارسازی در کشورهای هدف است.

متأسفانه با توجه به اینکه اقتصاد ایران هیچ گاه یک اقتصاد صادرات محور نبوده و صادرات در اولویت های دسته چندم، رده بندی شده است، برای ترسیم نقشه راه و پایدار کردن روابط و پیوندهای تجاری با کشورهای دیگر حتی کشورهای همسایه اقدام علمی خاصی از سوی دولت های مختلف انجام نشده است.

در این بین یکی از اهرم هایی که می تواند از طریق بازاریابی و بازارسازی، پیوندهای تجاری را پایدار کرده و به جذب سرمایه و رفت و آمد هیأت های تجاری کمک کند، رایزنان بازرگانی هستند. رایزن بازرگانی به فردی گفته می شود که به عنوان وابسته تجاری در کشور هدف شناخته می شود و به شناسایی اطلاعات بازارها و چگونگی ورود به آنها می پردازد. در واقع رایزن بازرگانی به عنوان نماینده دولت و دیده بان تجاری کشور در بازار محل مأموریت، به منظور معرفی شفاف و عادلانه فرصت ها و اطلاع رسانی و ظرفیت های تجاری، فراهم کردن بستر صادرات محصولات ایرانی، تسهیل جذب سرمایه گذاری، کمک به برگزاری اجلاس های مشترک و همکاری در انعقاد قراردادهای تجاری و تفاهم نامه های مشترک و اقداماتی از این دست فعالیت می کند.

اگرچه ایران طی سال های گذشته تا به امروز مجموعاً ۷۵ رایزن بازرگانی در کشورهای مختلف داشته است اما با توجه به بروز رخدادهای مختلف همچون تشدید تحریم ها، شیوع کرونا و البته عدم توجه کافی به اهمیت نقش رایزنان بازرگانی در توسعه روابط تجاری و عدم اختصاص بودجه کافی، تعداد رایزنان به پایین ترین حد خود رسید، به گونه ای که در پایان دولت دوازدهمم تنها ۲ رایزن بازرگانی داشتیم. این در حالیست که کشورهای فعال در زمینه دیپلماسی اقتصادی مانند چین و آلمان به ترتیب ۲۲۱ و ۲۱۳ رایزن بازرگانی دارند.

وضعیت رایزنان بازرگانی در دولت سیزدهم

با توجه به هدف گذاری های دولت سیزدهم برای توسعه بازارهای صادراتی و تجاری، تعداد رایزنان که در پایان کار دولت دوازدهم به دو رایزن در کشورهای عراق و افغانستان کاهش یافته بود، پس از شروع به کار دولت سیزدهم تعداد رایزنان در پایان سال ۱۴۰۰ به ۷ نفر رسید.

بر همین اساس نیز مقرر شد تعداد رایزنان بازرگانی تا پایان سال ۱۴۰۱ به ۲۵ نفر افزایش یابد که در همین راستا نیز با تسهیل برخی از ضوابط، پروسه انتخاب و اعزام رایزنان از ۶ ماه به حدود ۳ تا ۴ ماه کاهش یافت و همچنین مقرر شد که به جز وزارت صمت از سایر وزارتخانه ها (جهاد کشاورزی، نفت و امور اقتصادی و دارایی) نیز رایزن انتخاب شود. با این حال طبق آخرین گزارش ها در حال تعداد رایزنان بازرگانی کشور به ۱۷ نفر رسیده است.

در این ارتباط محمد رجب نژاد، رئیس اداره رایزنان بازرگانی و مراکز تجارت سازمان توسعه تجارت ایران می گوید: در حال حاضر در ۱۷ کشور رایزن مستقر داریم که این تعداد به زودی به ۲۰ نفر خواهد رسید.

وی تاکید می کند: رایزن جمهوری اسلامی ایران در کشور امارات تا هفته دیگر مستقر می شود. همچنین دو رایزن کشورهای برزیل و ازبکستان نیز در شرف اعزام قرار دارند. در تلاش هستیم طی ماه های آینده رایزنان بازرگانی در اندونزی، اقلیم کردستان عراق، شانگهای چین، نیجریه و کشورهای شرق اروپا از جمله لهستان و صربستان مستقر شوند. همچنین اعزام رایزن بازرگانی برای کشور عربستان را در دستور کار داریم.

رجب نژاد می گوید که طبق هدف گذاری سال ۱۴۰۲، مقرر شده تا پایان سال تعداد رایزنان بازرگانی به ۳۰ نفر افزایش یابد.

باید اشاره شود که از جمله شرایط عمومی انتخاب رایزن مواردی همچون پرسنل رسمی یک از ۴ وزارتخانه مذکور، تأهل، تسلط به زبان انگلیسی، داشتن مدارک تحصیلی دانشگاهی خاص، استخدام رسمی خدمات کشوری، داشتن اصالت و تابعیت جمهوری اسلامی ایران، داشتن حداقل ۷ و حداکثر ۲۵ سال سابقه کار و داشتن شرایط اخذ گذرنامه سیاسی است..

همچنین یکی از اصلی ترین شرایط اختصاصی جذب رایزن، برگزاری آزمون به صورت مکتوب و حضوری است که باید نمره ۷۰ از ۱۰۰ را بگیرند و در این آزمون باید احراز شود که این متقاضیان به موضوعات اقتصاد، اقتصاد بین الملل، تجارت، تجارت خارجی و مباحث مربوط به معاهدات، همکاری ها، همکاری های منطقه ای و سازمانی مسلط هستند.

پس از اینکه افراد نمره ۷۰ را کسب کردند به کمیته ای با ریاست سازمان توسعه تجارت دعوت می شوند که در این کمیته دو تن از معاونان وزیر صمت، رؤسای اتاق های بازرگانی و تعاون و معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر امور خارجه حضور دارند.

۲ چالش اصلی در اعزام رایزنان بازرگانی

همانطور که اشاره شد اغلب کشورها نزدیک و یا بیش از ۲۰۰ رایزن بازرگانی دارند و این در حالیست که تعداد رایزنان بازرگانی ما اگر برنامه ها به درستی پیش رود، تا پایان امسال به ۳۰ نفر می رسد.

بررسی ها نشان می دهد که در اعزام رایزنان بازرگانی دو مشکل عمده وجود دارد؛ مشکل نخست مربوط به مسائل بودجه ای می شود. در واقع به دلیل کم بودن منابع بودجه ای در این بخش، طی سالیان گذشته اعزام رایزنان بازرگانی با چالش مواجه بوده است. حتی همین کمبود بودجه باعث شده که رایزنان بازرگانی نتوانند در کشور هدف دفتر مستقلی برای خودشان داشته باشد و عمدتاً در سفارتخانه ها مستقر هستند.

نکته دیگر نیز مربوط به نوع اعزام رایزنان می شود. طبق قوانین بالادستی رایزن بازرگانی حتماً باید پرسنل رسمی و حقوق بگیر دولت باشد؛ یعنی دولت نه تنها اجازه ندارد نماینده ای از بخش خصوصی را به عنوان رایزن بازرگانی به کشورهای خارجی اعزام کند، بلکه فقط می تواند فردی را به عنوان رایزن انتخاب کند که رسمی خدماتی باشد که طبیعتاً دامنه شمول محدود می شود.

به گزارش مهر، اهمیت تجارت خارجی در رشد و پیشرفت کشورها مسأله ای انکارنشدنی است، به گونه ای که سهم آن در تولید ناخالص دنیا از رقم ۵ درصد در سال ۱۹۵۰ به بیش از ۲۰ درصد در سال های اخیر رسیده است.

بنابراین با توجه به نقش بسیار مهمی که رایزنان بازرگانی در توسعه روابط تجاری و بازارسازی در کشورهای هدف دارند، بهتر است دولت سیزدهم برخلاف دولت های قبلی، نسبت به این حوزه حساسیت بیشتری داشته باشد و افزایش تعداد رایزنان بازرگانی را به صورت جدی تر در دستور کار قرار دهد.