بررسی آثار نقش آفرینی روسیه در ساخت کریدور شمال - جنوب

به گزارش تین نیوز به نقل از بازار، مسعود پزشکیان در جریان نشست دوجانبه خود با ولادیمیر پوتین، همتای روسی خود در حاشیه برگزاری نشست سران بریکس در کازان، بر پیگیری شخصی مساله همکاری های ایران و بریکس تاکید کرد. ولادیمیر پوتین نیز در این سخنان، بر عزم روسیه برای ساخت فازهای دوم و سوم نیروگاه هسته ای بوشهر و تکمیل کریدور ریلی شمال - جنوب تاکید کرد.

اما موضوع ورود روسیه به ساخت کریدور شمال - جنوب، طی ماه های گذشته به یکی از موارد حساس در بخش توسعه زیربناهای اقتصادی کشور تبدیل شده است. در حالیکه بدنه دولت سیزدهم و چهاردهم از تکمیل این پروژه توسط روسیه حمایت کرده اند، برخی از کارشناسان، ورود روسیه به این پروژه را چندان مطلوب ندانسته و معتقدند که دسترسی مسکو به زیرساخت های زیربنایی کشور، موجب تسهیل در دسترسی آنها به شبکه ریلی شده که می تواند حفره های امنیتی مهم و چالش بر انگیزی برای ایران ایجاد نماید. اما سوال اینجاست که آیا سرمایه گذاری روسیه در بخش های زیرساختی ایران به سود کشور تمام خواهد شد و یا آسیبی جدی برای ما به حساب می آید؟

تامین امنیت ملی از طریق سرمایه گذاری خارجی

پیش از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که سرمایه گذاری هر کشور خارجی در کشور ثانی، امنیت آفرین خواهد بود. چراکه ورود سرمایه یک کشور به کشور دیگر، به ویژه اگر دو کشور یاد شده مانند ایران و روسیه، همسایه یکدیگر باشند، منجر به همگرایی بیشتر آنها نسبت به یکدیگر خواهد شد. به خصوص در مورد روسیه باید گفت که اگرچه تاریخ جنگ های میان دو کشور دید چندان مثبتی برای ایرانیان نسبت به روسیه ایجاد نمی کند، اما باید این نکته را نیز مد نظر قرار داد که ورود چنین سرمایه ای به کشور، نهایتا می تواند احتمال میزان تنش را کاهش دهد. دلیل این امر نیز واضح است؛ فرض کنیم روسیه برای ساخت خط رشت - آستارا، حدود ۲۰ میلیون دلار هزینه نماید. بدیهی است که در صورت ازدیاد چنین حجمی از سرمایه گذاری، روسیه دستکم به منظور حفظ ارزش دارایی های مورد سرمایه گذاری خود در ایران، فکر درگیری شدن در جنگ های احتمالی با ایران را از سر کرده و برعکس، برای جلوگیری از تنش های آینده میان ایران و غرب یا اسرائیل، نقش سازنده تری ایفا خواهد کرد.

فاصله گرفتن از بلوک غرب به صورت طبیعی منجر به نزدیک تر شدن مواضع و همگرایی میان تهران و شرق شد که عضویت ایران در اتحادریه اقتصادی اوراسیا و بریکس یا افزایش نقش آفرینی ایران در سازمان همکاری های شانگهای را می توان به عنوان اثبات این مدعا دانست.

به عنوان مثال، ساعاتی پیش از تجاوز نظامی اسرائیل به خاک کشورمان در بامداد روز شنبه، خبرگزاری روسیه از اعزام هیات ویژه این کشور به تل آویو برای رایزنی با مقام های ارشد رژیم صهیونیستی خبر دادند. پس طبیعی به نظر می رسد که افزایش سرمایه گذاری خارجی روسیه در ایران، می تواند چتر امنیتی گسترده تر و قدرتمندتری برای ایران ایجاد نماید. اهمیت چنین چتری البته در بروز بحران های جدی مانند تنش امرزی میان ایران و اسرائیل، تا حد زیادی خودنمایی خواهد کرد.

پس در مجموع می توان گفت که علیرغم تمامی بدبینی های مطرح شده نسبت به روسیه، ورود این کشور به موضوع سرمایه گذاری در ایران، فی نفسه امری مثبت محسوب می شود و باید آن را به فال نیک گرفت. تلاش دولت نیز باید بر این محور متمرکز شود که حتی المقدور اقدامی مشابه را با طرف چینی نیز انجام دهد. هرچند، وجود تحریم های سفت و سخت غرب علیه ایران، چینی ها را از ورود جدی و سنگین به عرصه سرمایه گذاری روی زیرساخت های ارتباطی و مواصلاتی کشورمان تا حد زیادی محدود ساخته است.

افزایش قدرت چانه زنی با غرب

متاسفانه رویکرد غیر سازنده دولت ترامپ در خروج از توافق هسته ای با ایران، منجر به ایجاد فاصله ای معنادار میان تهران و غرب طی سال های اخیر شده است. بدبینی ایجاد شده میان دو طرف نهایتا با بروز جنگ در اوکراین و افزایش تنش در خاورمیانه همراه شد تا میزان تنش میان ایران و غرب نیز به حداکثر ممکن افزایش یابد. این فاصله گرفتن از بلوک غرب به صورت طبیعی منجر به نزدیک تر شدن مواضع و همگرایی میان تهران و شرق شد که عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و بریکس یا افزایش نقش آفرینی ایران در سازمان همکاری های شانگهای را می توان به عنوان اثبات این مدعا دانست.

در مورد کریدور شمال - جنوب باید گفت که تکمیل این کریدور از سوی روسیه می تواند منجر به دستیابی این کشور به آب های گرم خلیج فارس و دریای عمان به عنوان حلقه ارتباطی خلیج فارس و اقیانوس هند شود.

باید توجه داشت که افزایش سرمایه گذاری روسیه و چین در ایران، به طور طبیعی منجر به افزایش تلاش غرب برای دستیابی به توافق با ایران بر سر مسائل مختلف فی ما بین خواهد شد. به ویژه در خصوص روسیه، باید در نظر داشت که افزایش سرمایه گذاری این کشور در پروژه های زیرساختی ایران، منجر به ایجاد حفره امنیتی بزرگ و بدون بازگشت برای غرب خواهد شد. تنها در مورد کریدور شمال - جنوب باید گفت که تکمیل این کریدور از سوی روسیه می تواند منجر به دستیابی این کشور به آب های گرم خلیج فارس و دریای عمان به عنوان حلقه ارتباطی خلیج فارس و اقیانوس هند شود. ایجاد چنین وضعیتی، اساسا برای طرف غربی به ویژه اروپا مطلوب نخواهد بود. نگاهی به نقشه حضور نیروهای روسیه در آب های اطراف اروپا نشان می دهد که نیروهای روسی در حال حاضر، از طریق حضور در دریای سیاه، بالتیک و مدیترانه (از طریق پایگاه نظامی طرطوس و لاذقیه سوریه) به خشکی های اروپا دسترسی دارند. حال اگر این دسترسی از طریق ایران نیز ایجاد شود، این نخستین دسترسی نسبتا مستقیم روسیه به آب های اقیانوسی محسوب شود.

لذا، بهترین گزینه موجود برای ایران، جذب سرمایه روسیه برای مشارکت در پروژه های زیرساختی و البته همزمان، پیشبرد مذاکرات با غرب است. در چنین الگویی، طرف غربی به خوبی متوجه خواهد شد که بر خلاف دوران امضای توافق برجام، اکنون روسیه به نقش آفرینی در عرصه زیرساختی های ایران نیز وارد شده و هر قدر، زمان توافق طولانی تر شده و یا شرایط سخت تری برای حصول توافق احتمالی گذاشته شود، چنین وضعیتی نهایتا به سود روسیه و به ضرر غرب خواهد بود.