قابلیت جذب سرمایه درکیش ده‌ها میلیارد است
تین نیوز | مناطق آزاد تجاری و اقتصادی به دلیل ویژگی‌ها و ظرفیت‌هایی که دارند، همواره مورد توجه دولت و سرمایه‌گذاران هستند. جزیره کیش نیز یکی از همین مناطق است که در سال‌های اخیر بیشتر از سرمایه‌گذاران مورد توجه مفسدان اقتصادی قرار گرفته بود. معافیت‌های مالیاتی، سهل بودن قوانین، تمرکز اختیارات در سازمان منطقه آزاد به جای ادارات و بخش‌های مختلف، موقعیت جغرافیای ویژه و قرار گرفتن در خلیج فارس، ارتباط دریایی راحت با همسایگان، سابقه سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این جزیره و شناخت متقابل از بازار سرمایه دنیا، ساده بودن ورود خروج
افراد و... همه و همه دلایلی است که که کیش را به یک منطقه ویژه و قابل اعتماد برای سرمایه‌گذاری تبدیل می‌کند.
ظرفیت‌های تجاری در کیش به همین‌جا ختم نمی‌شود و باید به آن پشتیبانی جمعیتی و... از سوی جمهوری اسلامی ایران را نیز که باعث می‌شود کیش برای دنیا یک بازار بزرگ مهم و پررونق – حتی به عنوان مرکز توزیع کالا – به شمار آید، اضافه کرد. یکی دیگر از مسائل قابل اشاره در مورد کیش این است که مشکلات مربوط به صادرات و بسته‌بندی کالاهای تولیدی که در داخل کشور وجود دارد، در آن‌جا نیست. در گفت‌وگو با محسن مهرعلیزاده، عضو هیئت مدیره سازمان منطقه آزاد کیش و رئیس هیئت مدیره شرکت هواپیمایی کیش ایر، امتیازها و چالش‌های سرمایه‌گذاری در این منطقه را بررسی
کردیم.
توسعه کیش از کجا آغاز شد و چطور پیش رفت؟
من سابقه فعالیت در کیش را از سال 69 که کیش یک جزیره رهاشده بود، دارم. البته قبل از انقلاب سرمایه‌گذاری‌هایی شده بود، یک هتل، بازار فرانسوی‌ها، یک کازینو و چند ساختمان به‌عنوان کاخ شاه و... ساخته شده بود. اما بعد از انقلاب تا سال‌های 65 و 66 رها شده بود. آن زمان قانون منطقه آزاد هم در کشور نبود. فضای جنگ بود مشکلات ناشی از آن با محدود بودن درآمدهای نفتی و واردات و... همراه شده بود تا این‌که در دولت آقای موسوی تصمیم گرفته شد که کم‌کم منطقه آزاد را در کشور تمرین کنند. از سال 69 تا 71 که آن‌جا بودم، گام‌های خوبی برداشتیم. سرمایه‌گذارانی را تشویق کردیم که
به کیش بیایند، قواعدی را تعریف کردیم. کالای همراه مسافر برای تشویق مردم به رفت‌وآمد به کیش از جمله این قواعد بود. و در یک اقدام ابتکاری کیش ایر را تاسیس کردیم.
آن زمان تنها انگیزه‌ای که برای توجه به کیش وجود داشت، عدم دسترسی مردم به برخی کالاها بود که آن زمان لوکس تعریف می‌شد. مثلا فرد به‌عنوان مسافر می‌رفت و یک تلویزیون رنگی یا... با خود می‌آورد. حتی دیدنی‌های کیش همه طبیعی بود و جاذبه تازه‌ای در آن ساخته نشده بود. به مروز زمان بازار مریم را با 13 غرفه و پردیس را با 35 غرفه راه‌اندازی کردیم.
با این حال دید بلندمدتی وجود داشت که کیش را تبدیل کند به محلی که تولیدات داخل در آن‌جا بسته‌بندی و صادر شود، یا انبارهایی ایجاد کنیم که مشکلات گمرک و ترخیص و... نداشته باشد. فراهم کردن فضا برای جذب سرمایه‌گذاری‌های صنعتی محدود مثل تولید لباس، الکترونیکی و... که آلودگی نداشته باشد، به اضافه بازار خرید و فروش عمده در منطقه از جمله دیگر اهداف بلندمدت ما در کیش بود. الحمدالله که حرکت‌ها در این راستا انجام شد، اما بماند که سرعت این حرکت مطلوب بود یا نبود!
اکنون انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در کیش چیست و کدام بخش‌ها سوددهی بیشتر دارد؟
هنوز هم همین مسائل با چاشنی تفریحی انگیزه‌های سفر و سرمایه‌گذاری در کیش است. پس وقتی شما از من می‌پرسید چه بخشی سودآور است، می‌گویم هتل‌سازی. الان انگیزه‌های خرید مثل قبل نیست، چون همه برندها در تهران نیز هست. اما به واسطه آب‌وهوا و جاذبه‌های توریستی هنوز هم علاقه‌مندی به سفر به کیش وجود دارد و به همین خاطر انگیزه‌های توسعه هتل نیز وجود دارد. خانه‌سازی نیز همین‌طور است. ناگفته نماند که سازمان منطقه آزاد محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند تا مسکن در این جزیره به یک کالای بورسی تبدیل نشود.
علاوه بر این هر گونه سرمایه‌گذاری در زمینه‌های تفریحی نیز سودآور است.
آیا با گذشت زمان و حرکت در مسیر توسعه، پتانسیل‌های تازه‌ای برای کسب سود در این جزیره ایجاد شده است؟
بله، سه زمینه تازه قابل معرفی است که علاوه بر زمینه‌های ذکرشده می‌توان به آن توجه کرد. نخست در مورد توریسم سلامت و بهداشتی است که در دو شاخه قابل بررسی است. اول این‌که می‌توان مراکز بازیابی روحی و جسمی را که در دنیا متداول است، ایجاد کرد. این مراکز این‌گونه است که افراد پراسترس و پرکار می‌توانند هر چند وقت به این مراکز بروند و چند روزی را زیر نظر پزشکان متخصص تغذیه، روان‌پزشک و... زندگی کنند و فارغ از روزمرگی باشند.
شاخه دوم توریسم پزشکی است. ایران در چند شاخه پزشکی مثل چشم‌پزشکی، قلب و عروق و زیبایی از منطقه بسیار جلوتر است. ما در این سه رشته مراکز پیشرفته و پزشکان بسیاری داریم، درحالی‌که در دیگر کشورهای منطقه این سطح از برخورداری وجود ندارد. اگر ما توسط بخش خصوصی چند بیمارستان در این زمینه‌ها در کیش ایجاد کنیم، مراجعانی را در سطح منطقه جذب می‌کنیم. زیرا افراد به جای این‌که از بالاسر ما پرواز کنند و به اروپا بروند، به کشوری نزدیک‌تر، هم‌دین، هم‌زبان و... می‌آیند.
نکته مهم این است که وقتی کسی برای جراحی و مداوا به کیش می‌آید، همراهانی دارد که آن‌ها هم از امکانات جزیره استفاده می‌کنند و این گسترش توریسم است. به همین خاطر در حال مذاکره با سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این زمینه هستیم که اگر موفقیت‌آمیز باشد، از دو سه سال آینده آغاز و تا 15 سال بعد نیز سودآور خواهد بود.
دو زمینه دیگر چیست؟
توریسم ورزشی یکی دیگر از این زمینه‌هاست. تنها کشوری که در این زمینه آینده‌نگرانه کار می‌کند، قطر است. البته دبی هم قبل از آن کارهایی کرده است و میزبانی‌هایی را گرفته‌اند. بعد از انقلاب در غرب آسیا در این خصوص خلأ ایجاد شد که قطر و دبی در حال پر کردن آن هستند. من فکر می‌کنم ایران نیز به لحاظ توان مدیریتی، پول، امکانات و... در ابعاد مختلف این توانمندی را دارد، اما به دلایلی در داخل کشور – مثل رابطه با کشورهای مختلف و... - تا کنون اتفاق نیفتاده است و در منطقه آزاد می‌تواند صورت گیرد. حداقل این‌که زمینه استقرار اردوهای ورزشی را در کنار
میزبانی‌هایی که کشورهای منطقه گرفته‌اند، در کیش فراهم کنیم.
در کنار این تیم‌ها شبی 1000 تا 1500 نفر توریست خواهیم داشت که در طی سال رقم قابل توجهی است.
زمینه دیگر نیز تکنولوژی اطلاعات است. کارهای محدودی در دبی صورت گرفته و یک شهرک الکترونیکی ایجاد شده است. ایران نیز این پتانسیل را دارد. ما جوانان علاقه‌مند و بااستعداد در زمینه IT داریم و می‌توانیم در کیش در فضایی که محدودیت‌های داخل کشور را نداشته باشد، از این توانمندی‌ها استفاده کنیم. اکنون نیز در حال مطالعه در این زمینه هستیم و از این طریق در تبدیل کردن کیش در زمینه تولید و توسعه فناوری اطلاعات کمک حال موثری خواهیم بود.
می‌دانیم که مسئله اصلی در توسعه کیش برپایه توریسم است که خود شما هم به آن اشاره کردید. آیا محدودیت‌های شرعی که در جمهوری اسلامی وجود دارد، این صنعت را با مشکل مواجه نمی‌کند؟ و آیا با این شرایط می‌توان بر جذب گردشگر خارجی تمرکز کرد؟
بله، حتما محدود می‌کند. در تقسیم‌بندی توریسم دنیا یک‌سری افراد هستند که به دنبال تفریح سفر می‌کنند، گروهی به دنبال جاذبه‌های تاریخی هستند که اگر محدودیت داشته باشند، از سفر منصرف می‌شوند و... بنابراین اگر منصفانه نگاه کنیم، باید بگوییم که بله، درآمد حاصل از توریسم محدود می‌شود. حتی شما می‌بینید که کشورهای همسایه با احتساب گردشگران ایرانی کنسرت برگزار کرده و کسب درآمد می‌کنند. البته این‌ها بخشی از موضوع است، اما مانع کار نیست.
نباید دست روی دست گذاشت و گفت که با رعایت این مسائل شرعی توریست به ایران نمی‌آید. لازم است که با دقت بررسی کنیم، زیرا عده بسیاری هستند که فارغ از این مسائل مسافرت می‌کنند. اگر ما با برنامه‌ریزی صحیح در بخش‌هایی که قوت بیشتری داریم، توریست با همان انگیزه را جذب کنیم، می‌توانیم این محدودیت را جبران کنیم.
این نقاط قوت ما که می‌تواند جبران‌کننده باشد، چیست؟
توریسم زیارتی در ایران یکی از این موارد است. یا مثلا همین توریسم سلامت یا ورزشی نمونه خوب دیگری است. واقعیت این است که درصدی اجازه ورود نمی‌یابند، اما می‌توان به درصد باقی‌مانده فکر کرد که مستلزم برنامه‌ریزی و دقت عمل است. محدودیت‌های شرعی اجازه برگزای کنسرت نمی‌دهد، اما بیمارستان مجهز که می‌توانیم بسازیم!
به نظر شما با این برنامه‌ریزی‌ها می‌توانیم آن‌قدر موفق باشیم که به رقابت با دبی و قطر فکر کنیم؟
در بخش‌هایی بله، می‌توانیم. ما از همان سال 69 و 70 توانمندی‌های پزشکی در زمینه‌های چشم‌پزشکی، کاشت حلزون در گوش و... داشته‌ایم که در منطقه وجود ندارد.
پتانسیل‌های تجاری در کیش را نباید فراموش کرد. این پتانسیل‌ها به پشتوانه بازار 75 میلیونی ایران در منطقه بی‌نظیر است. مثال بزنم، شانگهای یا کوآنجو بر اساس قابلیت‌های تجاری رشد کرده‌اند، نه توریسم. ما نیز قابلیت‌های بسیاری در این خصوص داریم. ایجاد یک مرکز مالی در کیش از جمله توانمندی‌های ماست. (چون نیاز به کار بیشتری دارد، نمی‌خواهم زیاد به آن بپردازم.) ما بخش عمده‌ای از تردد مالی دنیا را در منطقه داریم و باید یک بازار مالی مناسب داشته باشیم. حرف این‌جاست که اگر توریستی که در جیب 500 دلار دارد، به کشور ما نیامد، نباید دست روی دست بگذاریم و
بگوییم که حیف شد. بله، حیف شد نیامد، اما کسی که با چند میلیارد دلار می‌آید، مهم‌تر و بهتر است. بنابراین اگر پتانسیل‌ها را بشناسیم و خوب برنامه‌ریزی کنیم، پول درآوردن در منطقه خیلی راحت است.
یکی از موضوعاتی که گفته می‌شد ممکن است به صنعت توریسم در کیش آسیب برساند، کشف میدان گازی و بوی ناشی از استحصال گاز بود. سرنوشت این مسئله چه شد و آیا واقعا آسیب‌رسان است؟
بله، این می‌تواند آسیب‌رسان باشد، اما نکته این‌جاست که لزوما استخراج در همان محل انجام نمی‌شود. مثلا بین ما و قطر منابع مشترک بسیاری است که در عسلویه و قطر بهره‌برداری می‌شود. در آن مناطق مطالعاتی شده و به نتایجی هم رسیده‌اند، اما استخراج آن لزوما در کیش نخواهد بود و با انتقال مرکز استخراج مشکلی پیش نخواهد آمد.
نکته دیگری که در صحبت‌های خود بر آن تاکید کردید، بحث سرمایه‌گذاری در کیش بود. بفرمایید که چه حجمی از سرمایه‌گذاری سالانه کشور می‌تواند اهداف توسعه‌ای کیش را محقق کند؟
سوال تخصصی و مشکلی است. این بستگی دارد به این‌که چه درصدی از برنامه توسعه‌ای ما عملیاتی شود. یک بخشی از سرمایه‌گذاری‌ها از سوی سازمان منطقه آزاد و در حوزه‌های زیربنایی است که خیلی سنگین نیست. مثل توسعه فرودگاه، بندرگاه و... که خوشبختانه سازمان به قدر کافی پول و امکانات دارد و در حال انجام این امور است. اما گنجایش و قابلیت جذب سرمایه در کیش سالی چند ده میلیارد است، اگرچه شاید در سال‌های اول به آن نرسیم.
روند این جذب سرمایه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
اکنون نیز سالی چهار یا پنج میلیارد گنجایش پذیرش سرمایه در کیش داریم و این روند خیلی مثبت است. خوشبختانه در یک سال اخیر و با استقرار دولت تدبیر و امید، واقعا امیدهایی در این خصوص ایجاد شده و سرمایه‌گذار‌های بیشتری مراجعه می‌کنند. فضای سازمان نیز در جهت فراهم کردن بستر سرمایه‌گذاری‌های بیشتر و جدیدتر است. درمجموع راضی هستیم.
با توجه به ظرفیت‌های موجود شاهد بوده‌ایم که این جزیره، به‌ویژه در سال‌های اخیر، بسیار مورد توجه مفسدان اقتصادی بوده است. این افراد چطور فرصت سوءاستفاده یافته‌اند و شما در جهت مقابله با آن چه کرده‌اید؟
همه جا همین‌طور است که وقتی رانت‌هایی در کار تعریف شود، همه می‌خواهند از آن استفاده کنند. در اوایل صحبتم در مورد محدودیت‌هایی که در خصوص خانه‌سازی ایجاد می‌کنیم، اشاره کردم. هدف این است که مسیر شهرهای بزرگ مانند تهران را در این زمینه نرویم و مسکن یک کالای بورسی نشود. در جایی مثل کیش که همه مسائل در اختیار یک سازمان است و گردن هم‌اندازی‌های شهرهای بزرگ در آن نیست، سازمان مکلف است به همه امور رسیدگی کند و اجازه ندهد که چنین اتفاقاتی بیفتد. اما در سال‌های گذشته دیدیم که در همان سازمان، زمین‌های بسیاری حتی به صورت قسطی واگذار شده است. پیامد این
رویکرد افزایش قیمت زمین و رشد بی‌محابای ساختمان‌سازی است که کیش را به یک خوابگاه تبدیل می‌کند.
ما همان سال‌های اول کار که سرمایه‌گذار را با التماس به کیش می‌آوردیم هم با کنترل و محدودیت عمل می‌کردیم. اکنون نیز این کنترل انجام می‌شود. بدون شک وقتی مدیریت بر کار خود اشراف داشته باشد و با برنامه کار کند، مشکلی پیش نمی‌آید.
می‌فرمایید که با کنترل و برنامه‌ریزی اجازه ایجاد رانت و سوءاستفاده را نخواهید داد، برای جبران آن‌چه که اتفاق افتاده، چه راهکاری دارید؟ آن قراردادهایی که در دولت گذشته بسته شده بود و اخیرا آقای ترکان نیز از آن‌ها صحبت کرد، قابل لغو است؟
بله، بعضی از آن‌ها قابل برگشت است، اما بعضی‌ها نیز قابل برگشت نیست. نمی‌خواهم موضوع را خیلی باز کنم، چون به دنبال ایجاد فضای امن سرمایه‌گذاری هستیم. اما برایتان بگویم مثلا کسی آمده با ادعای سرمایه‌گذاری 50 میلیاردی زمین گرفته که حتی 50 میلیون نیز نداشته است. بدون توجه به این موضوع، یک زمین بزرگ را با قیمت تقریبا کم به او واگذار کرده‌اند و حتی پرداخت مبلغ نیز در اقساط تعیین شده است. این افراد در برخی موارد حتی 10 درصد پیش‌پرداخت را نیز نداشته‌اند و اقساط را نپرداخته‌اند. ما در مدیریت جدید این‌ها را غربال کردیم و خوشبختانه بخش زیادی از آن‌ها
به مرحله پرداخت قسط اول نرسیده بودند و توانستیم خیلی از این زمین‌ها را بازگردانیم. در مواردی که طبق شرایط پرداخت‌ها صورت گرفته است نیز تذکر داده‌ایم که در بازه زمانی مشخص کار را انجام داده و به نتیجه برسانند و اگر این‌طور نباشد، نسبت به تعیین تکلیف آن‌ها اقدام می‌کنیم.
یکی دیگر از موارد فساد در دولت قبل رابطه غیرشفاف سازمان منطقه آزاد کیش و کیش ایر بود. حتی گفته می‌شد که رئیس سازمان خلبان کیش ایر است و از این جایگاه برای تامین منافع افراد خاص استفاده می‌شود. در این خصوص مستنداتی به دست شما رسیده است؟
اجازه دهید در این مورد بررسی‌های دقیق‌تر صورت گیرد و بعد اعلام کنیم. زیرا اعلام خام آن مشکل‌ساز است.
پس مستنداتی هست که اگر صبر کنیم، بعدا اعلام کنید؟
بله.
صحبت از کیش ایر شد و شما هم مسئولیت تازه‌ای در آن‌جا دارید. به‌عنوان سوال آخر از برنامه‌هایی که برای توسعه و پیشرفت این هواپیمایی دارید، بگویید.
کیش ایر اولین شرکت هواپیمایی غیردولتی بود که در کشور ایجاد شد و از این منظر برای من ارزش ویژه‌ای دارد. زیرا در فضایی که تنها دو هواپیمایی دولتی داشتیم، این شرکت ایجاد شد و پس از آن شرکت‌های هواپیمایی رقیب ایجاد شدند که بعضی‌ها هم خوب رشد کردند.
من معتقد هستم که کیش ایر با توجه به این پشتوانه تجربی و بازار خوب مسافران کیش و کشورهای منطقه قابلیت بسیار بالایی دارد که الان محدود مانده است. یکی از برنامه‌های ما این است که در یک برنامه‌ریزی با سرعت ناوگان کیش ایر را کامل کنیم و با برنامه اتصال پایتخت‌های کشورهای همسایه به کیش و از کیش به تهران در آینده‌ای نه‌چندان دور به جایگاه ایده‌آل ترانزیت مسافر در کیش برسیم.
برای من سخت و سنگین است که دبی و قطر را مثال بزنم، اما به هر حال در چند سال گذشته ما به خاطر مشکلات خاصی که با دنیا داریم، این‌طور پیش رفته‌ایم. ولی من اعتقاد دارم، هنوز هم می‌توانیم با برنامه‌ریزی درست سهم خود را از دنیا بگیریم.
