◄ مپنا؛ تجربه ای ارزشمند در ساختار صنعتی کشور

پس از هشت سال دفاع مقدس، با توجه به آسیب های جدی وارد شده به شبکه و نیروگاه های موجود و همچنین وجود طرح های نیروگاه های ناتمام، کشور با کمبودهای جدی در حوزه برق مواجه شد.

به گزارش تین نیوز به نقل از گروه مپنا ؛ درست در این نقطه از تاریخ معاصر ایران، طرح های توسعه نیروگاه های حرارتی مورد توجه وزارت نیرو قرار گرفت. وزارت نیرو پروژه ساخت نیروگاه شهید رجایی را به عنوان نخستین گام در دستور کار قرار داد.

نیروگاه شهید رجایی از طرح هایی بود که الگوبرداری از تجارب حاصل شده در آن، شالوده های نخستین «مپنا» را شکل داد و در ادامه جهت تمرکز و یکپارچگی دانش و تجربه کسب شده قبلی، شرکت مپنا در سال 1372 تأسیس شد تا با مدیریت و احداث پروژه های نیروگاهای حرارتی مشکلات صنعت برق را کاهش دهد.

یکی از بارزترین اهداف فرابنگاهی در تشکیل مپنا، توسعه توان و ظرفیت ساخت داخل و استفاده حداکثری از تولیدات داخلی بود. رسیدن به این هدف و اهداف دیگر مستلزم عزم ویژه و خودباوری بود که به عنوان مهمات این جبهه متعالی بایستی خمیرمایه و باور راهبردی بنگاه قرار می گرفت و در نهایت این موضوع عاری از هرگونه تعصب به معنای واقعی محقق شد.

نسل ها و درس ها

به زعم «خلیل بهبهانی» نایب رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل حوزه برق گروه مپنا، نحوه و دلایل تشکیل مپنا و اهدافی که برای این سازمان نوپا ترسیم شد خود می تواند به عنوان درس آموخته ای بسیار ارزشمند در فضای صنعتی و ساختاری کشور مورد استفاده قرار گیرد؛ با این حال بسیاری از دستاوردها مبتنی بر درس آموخته های درونی مپنا را می توان در نسل های سه گانه قبلی و نسل تازه مپنا به طور مجزا برشمرد. وی حضور و تاثیرگذاری چهار نسل را طی سه دهه در مپنا به این شکل تحلیل کرده است:

ایجاد هویت مپنا، سخت کوشی در فضای ناباوری، مدیریت پروژه، پاسخ به حلقه های مفقوده صنعت برق، حرکت به سوی یکپارچگی، موثر و بی ادعا، پروژه محوری با تکیه بر فاز احداث ( Construction Orientated – (Project Managementاز ویژگی های بارز نسل نخست مدیران و کارکنان مپنا بود.

در نسل دوم، اثبات هویت مپنا، اعتماد به نفس، خودباوری، حرکت با چراغ خاموش (Low Profile)، دریافت و بومی سازی تکنولوژی (Manufacturing Oriented) و زمینه سازی تنوع گرایی کسب و کار (ِDiversification) در دستور کار قرار گرفت.

نسل سوم مپنا، خلق تکنولوژی، گسترش کسب و کار، دستگاه حل مساله، توسعه در گرو نوآوری، صنایع انرژی بر، P2X، شرایط پیرامونی کشور، آثار تورم و دیگر چالش های اقتصادی را سرلوحه کار خود قرار دادند و نسل چهارم به دنبال خلق آینده، جهانی شدن، هوشمند سازی و ایجاد برند برتر رفته است.

تجمیع این موارد، سازمان ارزشمندی را به بازار کسب و کار صنعت ایران معرفی کرد که می تواند بستر شکوفایی بیشتر فنی، علمی، اجرایی و خلق ثروت در کشور و منطقه باشد.

تولید برق و شرایط بین الملل

شرایط خاص حاکم بر روابط بین الملل، وضعیت اقتصادی کشور، کمبود منابع مالی، تورم، نرخ تسعیر ارز، مطالبات انباشته، تحصیل و توسعه فناوری ها، قوانین و مقررات و… در زمره چالش های بارز این بازه های زمانی عمر بنگاه هستند.

مشارکت فعال مپنا در زنجیره تولید برق شامل سرمایه گذاری، مهندسی، تأمین و ساخت، احداث و بهره برداری و تعمیرات نیروگاه های حرارتی و تجدید پذیر منتج به تأمین نیازهای صنعت برق در بیش از دو دهه گذشته به نحوی ساماندهی شد که کشور در دهه های مذکور، مشکل ناترازی در برق را تا حد امکان برطرف کرد. از سوی دیگر در سال های گذشته با توجه به تحریم های ظالمانه و مشکلات اقتصادی مترتب بر آن، تأمین مالی برخی از پروژه ها با چالش مواجه شد و میزان مشارکت بخش خصوصی در توسعه نیروگاه های کشور را محدود کرد که نتایج آن در کاهش عرضه برق در سال های اخیر مشهود است.

خودباوری؛ ایده ای که در بدو امر غیرممکن می نمود

ایده «نماد خودباوری» زائیده غلبه بر تفکری بود که ساخت نیروگاه های حرارتی در کشور و با توان داخلی را امکان پذیر نمی دانست. برای غلبه بر این تفکر، یک پروژه به تنهایی تاثیرگذار نبود، اما روندی که از ساخت نخستین نیروگاه در گروه مپنا اتفاق افتاده به شکل گیری این ایده کمک کرد تا این ایده در سازمان مپنا درونی شد و هم اکنون در تمامی سطوح به باور و اعتقاد قلبی اعضای مپنا مبدل شده و در زمینه های دیگر کسب و کار نیز تسری یافته است.

به این ترتیب، هنگام مرور تاریخ کوتاه اما پربار مپنا مشاهده می کنیم که گروه از احداث نیروگاه شهید رجایی تا عبور از تولید بالای 50هزار مگاوات برق را در سه دهه طی می کند، راهی که در بدو امر غیر ممکن می نمود.

در پارادایم تفکرات گروه مپنا همزمان با توسعه نیروگاه های حرارتی نسبت به جایگزینی سوخت های فسیلی با منابع تجدیدپذیر که امری ضروری است به عنوان فرصتی برای توسعه سبد محصولات فناورانه خود نگریسته می شود. مپنا در این راستا گام های اساسی در تصاحب فناوری و ساخت داخلی تجهیزات نیروگاه های تجدیدپذیر برداشته و در سرمایه گذاری و احداث نیروگاه های تجدیدپذیر در کشور پیشرو بوده و سهم قابل توجهی را نیز داراست.

در زمان ساخت و توسعه صنعتی در حدود و اندازه های مپنا تغییرات زیادی نیز در حوزه تکنولوژی به وقوع پیوست و اینک موعد آن بود تا مپنا دریابد تا چه اندازه می تواند خود را با این تغییرات همراه کند.

این تغییرات البته برای این گروه امری بدیع نبود. مپنا در گذشته هم در معرض تغییرات تکنولوژی بوده و این مجموعه را با تغییرات همگام کرده است. برای مثال می توان به توربین های گازی مپنا اشاره کرد که در گذر زمان هم از حیث ظرفیت و هم از حیث کلاس با تغییرات زمان و تکنولوژی به روز شده اند. در حال حاضر نیز تجدیدپذیرها در کشور و در دنیا اهمیت بسزایی پیدا کرده اند. با این حال گروه مپنا در راستای رسالت خود در کشور که فعالیت در زمینه انرژی و به طور ویژه برق را مورد نیاز می داند، لزوم ورود به حوزه تجدیدپذیر را در دهه 1380 با توجه به روندهای جهانی احساس کرد.

نگاه ویژه مپنا به توسعه تجدیدپذیرها

مدیرعامل حوزه برق گروه مپنا در خصوص ورود این گروه به حوزه انرژی های تجدیدپذیر می گوید: «مذاکرات گسترده ای با وزارت نیرو و مسئولین وقت انجام و مقرر شد، دانش فنی ساخت توربین های بادی در گروه مپنا به جهت گسترش این حوزه در کشور بومی سازی شود. در نتیجه انتقال دانش فنی در گروه مپنا صورت گرفت و فناوری ساخت توربین های 5/2 مگاواتی از کشور آلمان انتخاب و بومی سازی آن در گروه مپنا انجام شد. ماحصل این فعل و انفعال به احداث اولین نیروگاه بادی کشور در تاکستان قزوین انجامید که به مزرعه بادی «کهک» معروف است. در این مزرعه با سرمایه گذاری گروه مپنا، 22 توربین بادی 5/2 مگاواتی و با ظرفیت کلی 55 مگاوات احداث شده است. همچنین در جهت ایجاد یک مجموعه یکپارچه تجدیدپذیر، مزرعه خورشیدی دو مگاواتی نیز در کنار مزرعه بادی کهک احداث شده است.»

«در ادامه مسیر گسترش این حوزه در گروه مپنا، نیروگاه 50 مگاواتی آقکند در شهر میانه در استان آذربایجان شرقی و نیروگاه 50 مگاواتی میل نادر در شهر زابل استان سیستان و بلوچستان با سرمایه گذاری مستقیم گروه مپنا احداث شد و در کنار این فعالیت ها گروه مپنا، به صورت EPC در سرمایه گذاری برای اجرای پروژه های تجدیدپذیر نقش پررنگی داشته است و در حال حاضر در مزارع بادی در منطقه درح و خواف خدمات مربوطه را ارائه می کند. در حوزه خورشیدی هم گروه مپنا در مناقصه مربوط به نیروگاه 600 مگاواتی فولادمبارکه برنده شده و به عنوان مجری بزرگترین نیروگاه متمرکز خورشیدی کشور در حال فعالیت است.»

بالاترین میزان سرمایه گذاری در حوزه تجدیدپذیر کشور

مرور فعالیت های اخیر مپنا نشان می دهد که گروه مپنا به عنوان سرمایه گذار در اولین مناقصه برگزار شده توسط ساتبا در سال 1401 در حوزه انرژی خورشیدی شرکت کرد و موفق شد بیشترین ظرفیت آن مناقصه را به میزان 430 مگاوات از آن خود کند. ضمنا با توجه به گسترش انرژی های تجدیدپذیر، بومی سازی اینورترهای استرینگ و سنترال و همینطور سامانه های ذخیره سازی انرژی BESS توسط گروه مپنا در حال ساخت و عرضه است.

علاوه بر این در حوزه بادی به جز توربین 5/2 مگاواتی فعلی، توربین هایی با ظرفیت بالاتر و کلاس بادی متناسب تر با شرایط کشور در گروه مپنا در حال تامین و تولید است و قابلیت عرضه به مشتریان را دارد. به طور کلی با توجه به نگاه ویژه ای که کشور اخیرا به انرژی های تجدیدپذیر داشته است، گروه مپنا نیز به عنوان یکی از پیشروان حوزه انرژی و انرژی تجدیدپذیر در کشور، فعالیت های خود را در این حوزه گسترش داده و می تواند همچون گذشته نیازمندی های کشور در این زمینه را مرتفع کند. بررسی ها نشان می دهد گروه مپنا، بالاترین میزان سرمایه گذاری انجام شده و بیشترین ظرفیت نصب شده و در حال بهره برداری در کشور در حوزه تجدیدپذیر را در اختیار خود دارد.

بنگاه اقتصادی دانش بنیان و برندِ با ثبات

مپنا یک بنگاه اقتصادی دانش بنیان و تخصصی است که تمام فعالیت های آن بر اساس استدلال و منطق و نیاز کشور انجام می شود. از آنجا که شالوده مپنا توسط متخصصان صنعت برق ریخته شده است، این شالوده در صنعت برق همیشه مورد توجه ذی نفعان مختلف بوده است. در عین حال مپنا وظایف خود در حوزه تامین برق مورد نیاز را به درستی و مستقل از دولت های گوناگون انجام داده است. به دلیل همین ماهیت زیرساختی و خدمت رسانی سازمان ورای تغییرات دولت ها، مپنا همچنان تاثیرگذار در حوزه انرژی باقی مانده و ثباتی بی نظیر را تجربه کرده است.

بی تکرار در کسب و کار صنعت

تجربه بی بدیل مپنا در کسب و کار صنعتی ایران این سوال را به ذهن متبادر می کند که چرا مپنا در سطوح دیگر و یا در سایر صنایع تکرار نشد؟ مهندس بهبهانی در پاسخ به این سوال می گوید: «اگرچه تلاش هایی در زمینه های دیگری از صنعت توسط صاحبان ایده تشکیل مپنا برای تکرار این تجربه صورت گرفت، اما به دلایلی که ذکر برخی از آنها می تواند برای ثبت در مستندات و حتی ابعادی از آسیب شناسی موضوع نیز تلقی شود، این تلاش ها عمدتا منتج به موفقیت نشد.»

«نخست اینکه تخصصی بودن وزارت نیرو در ماهیت شکل دهی گروه مپنا بسیار موثر بود در حالی که در صنایع دیگر علیرغم سطح سوددهی بالاتر و دارابودن ماهیت تخصصی و فنی آنها موارد غیرتخصصی هم دخیل شده و یا دخیل می شوند که عامل بازدارنده شکل گیری و قوام شرکت یا شرکت های مشابه مپنا در آن صنعت است. دومین موضوع، اعتقاد مدیریتی در صنعت مورد نظر به بهادهی و توسعه شرکت های مشابه مپنا است. تعیین اهداف روشن و شناخت به نیازهای صنعت و ساختاردهی شرکت مذکور در راستای پاسخ دهی به حلقه های مفقوده موضوعی است که کمتر در این کسب و کار به آن توجه می شود.»

انطباق زمانی نیاز به شرکت و تاسیس آن مورد دیگری است که بنیانگذاران مپنا آن را در نظر گرفتند و همزمان ضمن پذیرش وجود کمبودها و حلقه های مفقوده صنعت به رفع آن اقدام کردند. نکته مهم دیگر این بود که سیاستگذاری مپنا به نحوی پیش رفت که شرکت در صنعت مورد نظر و یا برای وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط حالت رقیب نداشت.

به کارگیری نیروهای انسانی کارا، پویا، خوشفکر و در خدمت سازمان علی الخصوص در شروع تاسیس را می توان از دلایل دیگر توفیق مپنا دانست.

توسعه پایدار

به این ترتیب مپنا در سیر تحول خود از تمرکز بر حوزه نیروگاهی صرف، تبدیل به یک شرکت اصلی با بیش از 75شرکت زیرمجموعه مستقیم شده است که علاوه بر آنکه سازنده تجهیزات اصلی نیروگاهی و مجری پروژه های بزرگ در صنایع نیروگاهی است، همزمان در حوزه های نفت و گاز، حمل و نقل، آب، برقی سازی و آلومینیوم فعالیت می کند.

این رشد سریع چنان روی داده که اگر سی سال پیش کسی این آینده را برای بنیانگذاران مپنا پیش بینی می کرد باور آن غیرممکن بود. اما برای تحقق رویاها در آینده یکی از نیازهای اساسی مپنا پرهیز از اشباع شدگی در هر سطوح مختلف سازمانی است.

مهندس بهبهانی در پایان می گوید: «اگر به دنبال یک انگاره نوین، بدیع و پایدار برای تحقق رویاهایمان در جهت خلق آینده، برند مرجع بین المللی و پیشرو در کسب و کارهای محوری و ارزش آفرین مبتنی بر فناوری هستیم، به نظر می رسد ورای همه پارادایم های پیشین و جدید، باید همواره “نامحدود و آزاد در راه توسعه پایدار، مفتخر در راه خدمت و به روز و هوشمند در راه کسب و کار” حرکت کنیم.»