شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت بیست و نهم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت بیست و نهم:
به‌طور نمونه شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران بر این باور بود که ایجاد فرودگاه جدید می‌تواند یکی یا تلفیقی از یک فعالیت کاملاً اقتصادی، کمک به سایر فعالیت‌های اقتصادی، رفاه حال مردم، حفظ محیط‌زیست، موقعیت حرفه‌ای بین‌المللی باشد ولی با دیدگاه‌ها و مذاکرات موجود در کمیته راه‌اندازی فرودگاه امام خمینی (ره) مبنی بر بهره‌برداری فرودگاه هم‌زمان با توسعه تسهیلات فرودگاهی، هیچ‌کدام از این اهداف عملی نخواهد بود زیرا با انتقال بیست پرواز، فرودگاه نمی‌تواند به‌طور اقتصادی اداره شود و با وجود مشکلات دسترسی مسافران به فرودگاه رفاه حال مردم تأمین نمی‌شود و با توجه به حفظ فرودگاه مهرآباد برای پروازهای داخلی بیش از هشتاد درصد فعالیت‌ها در آنجا باقی می‌ماند و آلودگی محیط‌زیست حل نمی‌شود و با محدودیت ظرفیت در فرودگاه امام خمینی (ره) موجبات رشد موقعیت حرفه‌ای بین‌المللی آن فراهم نمی‌گردد.
ـ از طرف دیگر با این روش راه‌اندازی و تقسیم پروازها میان دو فرودگاه، مشکلاتی برای شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به‌وجود می‌آید که ناشی از عملیات پروازی در این دو فرودگاه است و به قرار زیر است:
۱ـ به‌کارگیری نیروی انسانی و تجهیزات بیشتر برای ارائه خدمات به هواپیما و مسافر که موجب افزایش هزینه می‌شود.
۲ ـ انتقال هواپیما به فرودگاه مهرآباد برای انجام تعمیرات که موجب افزایش هزینه و کاهش ساعت پروازی می‌گردد.
۳ ـ با توجه به کمبود هواپیما و تنوع آن هواپیمای ذخیره نمی‌توان داشت.
۴ ـ در صورت جداسازی ناوگان هوایی داخلی و خارجی ساماندهی و برنامه‌ریزی پرواز از مبدأ شهرستان‌ها به خارج از کشور و یا پروازهای یک سر داخلی و یک سر خارجی با مشکل مواجه شده و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.
۵ ـ برنامه‌ریزی جدید افزایش تأخیرات و عدم رضایت مشتری را به‌دنبال خواهد داشت.
۶ ـ کاهش یا نبود مسافر و بار عبوری از داخلی به بین‌المللی و برعکس ایجاد می‌شود.
ـ درنهایت پیشنهاد روشن آنها عدم انتقال در وضع موجود و آماده‌سازی و برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت فرودگاه امام خمینی (ره) تا حدود سی میلیون مسافر و انتقال تمامی عبورومرور هوایی از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی (ره) بود.
ـ در سایر کشورهای جهان ساخت فرودگاه‌های بزرگ و یا توسعه آنها با اهداف مختلفی انجام می‌گیرد که از سه دهه قبل تمامی آن اهداف در چارچوب یک هدف یعنی نگرش به فرودگاه به‌عنوان یک فعالیت کاملاً اقتصادی قرار گرفته است. درواقع فرودگاه‌های بزرگ به‌صورت یک بنگاه اقتصادی فرض شده و تلاش می‌گردد تا در توجیه اقتصادی آن پیش‌بینی شود که احداث و بهره‌برداری فرودگاه منتهی به درآمدزایی شده و بتواند بدون استفاده از کمک‌های دولت اداره شوند.
ـ بدیهی است در ایران نیز با توجه به قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و سیاست‌ها و راهبردهای کلی دولت هدفی غیرازاین متصور نخواهد بود. در این صورت ضرورت دارد همانند سایر کشورها برنامه‌ریزی برای احداث و بهره‌برداری فرودگاه امام خمینی (ره) در چارچوب تجربیات بین‌المللی به‌ویژه فرودگاه‌هایی که در سال‌های اخیر راه‌اندازی گردیده‌اند انجام پذیرد مگر آنکه دلایل و یا اهداف دیگری برای راه‌اندازی فرودگاه موردنظر باشد و در این حالت نتایج خاص خود را در پی خواهد داشت.
ـ در صورت بهره‌برداری از فرودگاه امام خمینی (ره) با ترتیبات فعلی بدیهی است علاوه‌بر وجود مشکلات مذکور برای شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، برای سایر شرکت‌های هواپیمایی و شرکت فرودگاه‌های کشور نیز افزایش هزینه و درنهایت افزایش قیمت تمام‌شده خدمات را در بر خواهد داشت که درنتیجه آنها را درگیر رقابتی سخت‌تر در بازار نموده و یا محتاج دریافت یارانه‌های بیشتر از دولت خواهد کرد مگر آنکه هم‌زمان با تحول در سیاست‌های جدید هوانوردی کشوری در جهان سیاست‌های جدید و متناسب با تغییرات در نظام بهره‌برداری فرودگاه و حمل‌ونقل هوایی اتخاذ شود.
