◄ کیفیت جاده‌ها در دوراهی تغییرات اقلیمی
بالغ‌بر ۱۳ هزار کیلومتر از جاده‌های کشور در سیل اخیر تخریب شده‌اند که هزینه‌ای بیش از ۴ هزار میلیارد تومان را در پی داشته است. باید توجه داشت در بروز حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی جلوگیری و حذف کامل خسارت تاکنون برای هیچ کشوری امکان‌پذیر نبوده است؛ اما آنچه در وقوع حادثه سیل و حوادثی ازاین‌دست حائز اهمیت است برنامه‌ریزی برای کاهش و به حداقل رساندن خسارت‌ها به زیرساخت‌های جاده‌ای و ریلی است که تخریب هرکدام روند امدادرسانی و کمک به حادثه‌دیدگان را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
بالغ‌بر ۱۳ هزار کیلومتر از جاده‌های کشور در سیل اخیر تخریب شده‌اند که هزینه‌ای بیش از ۴ هزار میلیارد تومان را در پی داشته است. باید توجه داشت در بروز حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی جلوگیری و حذف کامل خسارت تاکنون برای هیچ کشوری امکان‌پذیر نبوده است؛ اما آنچه در وقوع حادثه سیل و حوادثی ازاین‌دست حائز اهمیت است برنامه‌ریزی برای کاهش و به حداقل رساندن خسارت‌ها به زیرساخت‌های جاده‌ای و ریلی است که تخریب هرکدام روند امدادرسانی و کمک به حادثه‌دیدگان را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
موضوعی که اگرچه کارشناسان و متولیان بخش جاده‌ای معتقدند طراحی‌ها و روند احداث ابنیه و جاده‌ها کاملا منطبق با استانداردهای تعریف‌شده صورت گرفته و ارتقای کیفیت با توجه به تحمیل هزینه‌های مازاد فاقد توجیه اقتصادی خواهد بود؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد هزینه‌های مازاد افزایش کیفیت ساخت و بالابردن میزان مقابله با حوادث غیرمترقبه قطعا بسیار بیشتر از هزینه‌هایی است که درنتیجه تخریب جاده‌ها در هنگام سیل بر دولت تحمیل می‌شود.
در این رابطه کارشناسان، احداث جاده و ابنیه با کیفیت را به‌واسطه امکان بهره‌گیری از کارشناسان فنی دور از دسترس ندانسته و تأکید دارند در شرایط کنونی بررسی و مطالعه شرایط اقلیمی مناطق و استان‌های مختلف کشور الزامی بوده تا با تکیه بر اطلاعات حاصل، استانداردهای تعریف شده برای افزایش کیفیت و ارتقای حد تحمل زیرساخت‌های جاده‌ای در مقابل با حوادث غیرمترقبه افزایش یابد.
تخریب ۱۳ هزار کیلومتر از جاده‌ها
محمد اسلامی، وزیر راه‌وشهرسازی در رابطه با میزان خسارت وارده به زیرساخت‌های جاده‌ای و ابنیه راه‌ها می‌گوید: «متأسفانه در نوروز سال جاری بالغ‌بر ۱۳ هزار کیلومتر از راه‌های ارتباطی در مسیر وقوع سیل تخریب شده‌اند که میزان هزینه‌ها بالغ‌بر ۴ هزار میلیارد تومان برآورد شده که امکان افزایش این میزان نیز وجود دارد.» او خسارت‌ها را شامل تخریب کامل جاده‌ها، از بین رفتن پل‌ها، ابنیه‌ها، رانش سنگین سطح جاده‌ها، آب‌شستگی‌ها و آب‌بردگی‌ها دانست و گفت: «بیشترین و سنگین‌ترین خسارت ناشی از سیل در حوزه‌های گوناگون به‌ویژه بخش راه و زیرساخت‌های جاده‌ای استان لرستان رخ داده است به گونه‌ای‌که جاده خرم‌آباد به پل‌دختر به طول کامل تخریب شده و احداث جاده جدید و جایگزین با روش‌های خاص نیز در این استان برنامه‌ریزی شده است.
اسلامی میزان خسارات ناشی از وقوع سیل در بخش راه‌های استان کهگیلویه و بویراحمد را نیز افزون بر یک هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال دانست و افزود: «مجموع کل خسارات برآورد شده ناشی از وقوع سیل در کهگیلویه و بویراحمد افزون بر ۱۵ هزار میلیارد ریال برآورد شده که بررسی و تصمیم‌های لازم برای پرداخت جبران خسارات به سیل‌زدگان انجام خواهد شد.»
همچنین خداداد مقبلی، معاون برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای در خصوص میزان خسارات ناشی از سیل به شبکه جاده‌ای می‌گوید: «تاکنون بالغ‌بر ۱۳ هزار کیلومتر از راه‌های دسترسی و ارتباطی خسارت دیده که درمجموع هزینه‌ای بالغ‌بر ۴ هزار میلیارد تومان را شامل شده است.»
او با عنوان اینکه ۱۳ استان کشور در اثر بارش باران و سیلاب دچار خسارت جدی شده‌اند، گفت: «وظایف سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای به هنگام بارش و سیلاب و پس از بارش و فرونشست سیل تقسیم می‌شود که در این راستا اقدامات مختلفی همچون کنترل جاده‌ها و ابنیه فنی، اطلاع‌رسانی مسیر و کنترل ترافیک صورت گرفته است.»
مقبلی در خصوص میزان خسارت وارده به هر استان گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد استان لرستان با ۱۲۵۰ میلیارد تومان بیشترین خسارت را در حوزه شبکه ارتباطی به خود اختصاص داده که در این استان بیش از ۶۰۰ کیلومتر از جاده‌های اصلی، فرعی و روستایی استان لرستان به‌صورت کامل دچار خسارت شده و ۲۴۰ ابنیه فنی به‌طور کامل تخریب شده که ۳۰ دستگاه از آن مربوط به پل‌هایی با دهانه ۲۰ تا ۶۰ متر است و ۲۱۰ ابنیه فنی نیز از ۲ تا ۲۰ متر با تخریب ۱۰۰ درصدی همراه بوده است. همچنین ۸۰۰ دستگاه پل در این استان خسارت ۵۰ تا ۷۰ درصد متحمل شده‌اند. همچنین استان‌های خوزستان، ایلام، گلستان و مازندران هرکدام به ترتیب خسارت ۲۵۵، ۲۰۰، ۲۷۰ و ۲۶۷ را در شبکه ارتباطی جاده‌ای متحمل شده‌اند.»
معاون سازمان راهداری مشکل جدی در بازگشایی شبکه ارتباطی را ریزش و رانش پس از عملیات بازگشایی دانست و گفت: «کوهستانی‌بودن مسیر استان لرستان باعث شده تا پس از بازگشایی شاهد ریزش و رانش باشیم که عملیات را با سختی و کندی همراه کرده است. همچنین در استان‌های گلستان و خوزستان نیز بالابودن سطح آب مشکلاتی زیادی را به همراه داشته است.» مقبلی در رابطه با مدت‌زمان بازسازی و ساخت مسیرهای آسیب‌دیده گفت: «روند بازسازی‌ها به میزان اعتبارات تأمین شده بستگی داشته که به نظر می‌رسد با اعتبار بیش از ۴ هزار میلیارد تومانی به بازه زمانی ۲ ساله برای بازسازی و احداث شبکه جاده‌ای و ابنیه‌های فنی نیاز است.»
در خصوص میزان خسارات ناشی از سیل بررسی اجمالی نشان می‌دهد با وجود وقوع خشکسالی در ۲ دهه اخیر، اما در دوره‌های زمانی مختلف برخی از استان‌ها با بحران سیل مواجه شده به‌طوری‌که در سال ۱۳۶۶ در تهران شاهد وقوع سیل با تلفات انسانی بیش از ۳۰۰ کشته و مفقود بوده‌ایم. همچنین در سال ۱۳۷۷ سیل ماسوله خرابی‌های زیادی به همراه داشته و یک سال بعد شهرستان نکا نیز درگیر سیل شده است. تکرار این روند در سال ۱۳۸۰ و بروز سیل استان گلستان با تلفات بیش از ۵۰۰ نفری به همراه حوادث سیل قم در سال ۸۸. سیل مازندران و ایلام در سال ۹۴ نشان می‌دهد برنامه‌ریزی متمرکز و کاملی برای مقابله با سیل در نظر گرفته نشده است که بیشتر حاکی از تمرکز مسئولان بر روند خشکسالی‌های کشور و احتمال دور از ذهن بروز سیل بوده است.
ساخت جاده‌ها بر اساس استانداردهای تعریف‌شده
رضا نفیسی، رئیس مرکز مدیریت بحران وزارت راه‌وشهرسازی نیز در گفتگو با هفته «حملونقل» در خصوص میزان خسارت وارده به شبکه ارتباطات جاده‌ای و امکان کاهش میزان خسارت‌ها با برنامه‌ریزی و ارتقای کیفیت زیرساخت‌های جاده‌ای و ابنیه ارتباطی اظهار داشت: «همواره در کشور بحران‌های مختلفی بروز می‌کند که سیل در این میان بیشترین حجم از تخریب و خسارت را در پی داشته است؛ اما آنچه باعث کاهش میزان خسارت خواهد شد طراحی‌های فنی و مهندسی و همچنین اطلاع‌رسانی به‌موقع بوده به گونه‌ای‌که در سیل اخیر اطلاع‌رسانی و هشدارهای صورت‌گرفته باعث شده تا کمترین میزان تلفات را شاهد باشیم.»
او در پاسخ به افزایش کیفیت ساخت جاده‌ها و ابنیه فنی برای کاهش خسارت احتمالی ناشی از سیل و حوادث طبیعی گفت: «باید توجه داشت که طراحی و امکانات فنی لازم برای ارتقای کیفیت ساخت جاده‌ها و شبکه ارتباطی وجود داد، اما روند احداث تابع مقررات و استانداردهایی است که بر اساس زمان بهره‌برداری و شرایط اقلیمی تدوین شده و به‌طبع عدم رعایت این استانداردها فارغ از محدودیت‌های قانونی به‌واسطه افزایش هزینه‌ها فاقد صرفه اقتصادی خواهد بود.»
نفیسی بر لزوم بررسی استانداردهای کنونی بر اساس شرایط اقلیمی و آب‌وهوایی تأکید کرد و افزود: «جاده‌ها و راه‌های ارتباطی در سال‌های گذشته بر اساس استانداردهایی طراحی و احداث شده که در زمان تدوین شرایط اقلیمی و آب‌وهوایی در آن برهه را موردتوجه قرار داده است؛ بنابراین لازم است تا کارشناسان نسبت به بررسی و مطالعات مجدد شرایط اقلیمی اقدام کرده و در صورت تغییر استانداردها و مقررات فنی و مهندسی ساخت شبکه ارتباطی نیز با تغییر همراه شود.»
او در این رابطه از دستور رئیس‌جمهوری برای انجام مطالعات تغییر شرایط آب‌وهوایی خبر داد و گفت: «به نظر می‌رسد اظهار نظرات صورت‌گرفته درزمینه تغییر شرایط اقلیمی باعث شده تا شاهد صدور دستور تحقیق از سوی رئیس‌جمهوری باشیم ضمن آنکه باید توجه داشت تا در احداث جاده‌ها و شبکه ارتباطی مختلف طراحی‌ها فنی و استانداردها متناسب با هر منطقه تعیین شود و از تدوین استانداردهای کلی و به‌کارگیری آن در تمامی اقلیم‌های کشور اجتناب کرد.»
رئیس مرکز مدیریت بحران وزارت راه‌وشهرسازی در خصوص به‌کارگیری روش‌ها و مواد اولیه نوین در ساخت جاده‌ها همچون استفاده از بتن با توجه به تولید بالای این محصول در کشور گفت: «در کشورهای مختلف متناسب با شرایط اقلیمی و همچنین نحوه و میزان بهره‌گیری از شبکه ارتباطی روش‌های نوین فنی و مهندسی در ساخت به کار گرفته می‌شود که لازم است با توجه به رشد و توسعه فناوری از تجربه دیگر کشورها در روند احداث و توسعه شبکه ارتباطی بهره‌گیری کرد، ضمن آنکه در طراحی و ساخت جاده‌ها علاوه بر کیفیت که پارامترهای مختلفی در آن تأثیر دارند. هزینه تمام‌شده و صرفه اقتصادی موضوعی است که باید موردتوجه قرار گیرد؛ بنابراین امکان به‌کارگیری مواد اولیه متفاوت همچون بتن با در نظر گرفتن تمامی فاکتورهای مؤثر در روند ساخت و احداث جاده‌ها دور از انتظار نخواهد بود.»
