سپهتن زیر ذره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بین کارشناسان

کنترل عملکرد ناوگان حمل ونقل بار و مسافر، همواره از دغدغه های مسئولین ذی ربط بوده و هست، چنانکه در سال های اخیر دستگاه های متعددی بدین منظور طرح ریزی و حتی اجراشده است تا ایمنی راه ها و مسافرین ارتقاء یابد.

به گزارش خبرنگار تین نیوز، دوربین های کنترل سرعت، سامانه های تردد شمار، تابلوهای هشدار و اطلاع رسانی و سامانه کنترل سرعت « GPS » آفلاین که توسط پلیس راه برای ناوگان اتوبوس اجراشده است، ازجمله این دستگاه ها بودند تا بیش ازپیش ایمنی راه ها افزایش یابد.

ایمنی راه ها و جاده های کشور نقش بسزایی در امنیت و آسایش مردم دارد و حتی سرعت توسعه اقتصادی کشور درگرو این امر است.

در این راستا سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان «سپهتن» باهدف ارتقای ایمنی و نظارت دقیق بر عملکرد این ناوگان از سوی مراجع و مسئولین ذی ربط طرح ریزی شده است.

همچنین برای اتوبوس ها، دستگاه ارتباطی به نام DSRC در سامانه قرار داده شده است که می تواند به محض نزدیک شدن به پاسگاه ها نسبت به تخلیه اطلاعات اقدام کرده و عملکرد وسیله نقلیه در پاسگاه موردبررسی قرار گیرد.

اما این سامانه تاکنون نتیجه مطلوبی نداشته و نارضایتی های بسیاری در خصوص آن وجود دارد، این سامانه آن طور که گفته می شد نتوانسته مانع توقف خودروها در ایست های بازرسی بشود و به طورکلی انتظارات را برآورده نکرده است، در همین خصوص به سراغ حبیب رستمی مدیر گروه پژوهشی فناوری اطلاعات در سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف رفتیم تا از جزئیات آن مطلع شویم.

اساساً هدف از اجرای پروژه سپهتن چیست؟
امروزه همه دنیا به این نتیجه رسیده اند که باید از فناوری های جدید و به روز شده در دستگاه های حمل ونقل استفاده شود و آنچه می تواند یک سیستم حمل ونقل را متحول بکند، چهار رکن اساسی دارد، انسان یا در این مورد همان راننده، خودرو، جاده که البته این سه مورد از قدیم مطرح بوده و هست و آن چیزی که امروزه حرف نافذتری را می زند مقوله اطلاعات است، به عبارت دیگر ما یک بخش چهارم نیز به این موارد اضافه کرده ایم.

زمانی که صحبت از اطلاعات می شود یعنی ما فناوری های جدیدی نیاز داریم برای اینکه بتوانیم این اطلاعات را هم به دست بیاوریم، هم پردازش و هم توزیع بکنیم و در هر بخشی هم فناوری های مخصوصی وجود دارد، ما اگر بتوانیم این فناوری ها را به صورت صحیح و یکپارچه استفاده بکنیم، می توانیم امیدوار باشیم که دستگاه های حمل ونقل را هم به لحاظ ایمنی و هم به لحاظ راحتی به سطوح جدیدی ارتقا بدهیم که نتیجه این اقدامات می شود سیستم حمل ونقل هوشمند.

به عبارت دیگر اگر ما توانستیم از فناوری ها به درستی استفاده کنیم، می توانیم ادعا کنیم که از یک سیستم حمل ونقل هوشمند بهره مند هستیم که هرکدام از آن چهار رکن در آن نقش مخصوص به خود را دارد.

زمانی که ما در این حوزه وارد می شویم، یعنی اقدام به هوشمند کردن سیستم حمل ونقل می کنیم لازم است به این نکته توجه داشته باشیم که خود هوشمند شدن هدف نیست بلکه نتایج و پیامدهایی که از این هوشمندی به وجود می آید برای ما مهم است، مهم ترین دغدغه دیگر کشورهای دنیا در حوزه حمل ونقل زمینی هم مسئله ایمنی است.

مسئله سوانح جاده ای تنها مخصوص ایران نیز نیست، البته که در ایران آمار تلفات بسیار بالایی داریم اما این مسئله یک دغدغه بین المللی است، در ایران سالانه 18 هزار نفر کشته می شوند و حدود 250 هزار نفر مجروح و مصدوم و از کار افتاده، اما در سطح جهانی این 18 هزار نفر می شود یک میلیون و 300 هزار نفر و آن 250 هزار مصدوم می شود 50 میلیون نفر، در همه دنیا برای حل این مشکل و نجات این تعداد انسان از فناوری استفاده می کنند، لذا با اشکال مختلف به منظور تأمین ایمنی از فناوری های روز استفاده می کنند.

بعد از تأمین ایمنی، هدف بعدی این جوامع از استفاده از فناوری، تأمین آسایش و رفاه و راحتی است، این راحتی هم می تواند روانی ترافیک باشد و هم می تواند آسایش و اطلاعاتی که مردم در حین سفر نیاز دارند و به طور کلی تلاش دارند که سریع، ایمن و راحت به مقصد برسند.

به همین دلیل دستگاه های مختلفی تهیه می کنند که بر اساس آن این امر به راحتی پیگیری شود، به عنوان مثال گاهی سیستمی طراحی می کنند که در حین عبور از یک اتوبان بتوانند به راحتی عوارض را پرداخت کنند، لذا سیستم پرداخت الکترونیکی عوارض را طراحی می کنند.

اهداف اصلی پروژه سپهتن چیست؟
پروژه سپهتن هم که موضوع این مصاحبه است، با این هدف طراحی شده که ما بتوانیم از فناوری های مناسب استفاده کنیم تا کنترل بهتری روی ناوگان های حمل ونقل عمومی داشته باشیم، این موضوع می تواند هم در بخش بار و هم در بخش مسافر باشد و این کنترل دو وجه دارد، وجه اول اینکه به خودروها بر اساس پیمایشی که دارند سوخت تعلق بگیرد و بخش دیگر اینکه کنترل بشود خودروها در طول مسیر تخلفی انجام ندهند و اگر تخلفی انجام دادند، قبل از رسیدن به ایستگاه پلیس، مأموران از این تخلف باخبر شوند و به جای کنترل تک تک خودروها فقط خودروهای متخلف را متوقف کنند.

هر دو هدف این پروژه، هدف ها و ایده های بسیار خوب و مناسبی است، لذا ما باید برای رسیدن به این مهم، هوشمندانه از فناوری روز استفاده کنیم، پروژه سپهتن هم داعیه این را دارد که برای تحقق اهداف مذکور استفاده درستی از فناوری دارد. این اقدامی است که پیش تر هم در دنیا انجام شده، در حال حاضر در آمریکا در حال اجرا است و بر اساس آخرین آمار چیزی قریب به 460 هزار دستگاه تریلی و کامیون به دستگاه های غربالگری الکترونیکی مجهز شده اند، غربالگری الکترونیکی یعنی زمانی که یک خودرو به ایست بازرسی نزدیک می شود، اگر تخلفی مرتکب نشده باشد، چراغ سبز خواهد شد و عبور خواهد کرد.

این موضوع در اقتصاد حمل ونقل آمریکا بسیار حائز اهمیت است، بر اساس آمارهایی که ارائه می شود اگر غیر از این عمل بکنند، سالانه مبالغ هنگفتی ضرر خواهند کرد، چراکه باید این ناوگان عظیم را بدون دلیل متوقف کنند، لذا ایده سپهتن که چنین هدفی را مدنظر دارد، در اساس می تواند بسیار خوب و مؤثر باشد، اما اگر نتوانیم درست از فناوری استفاده کنیم و مهم تر از آن اگر نتوانیم از فناوری درست استفاده کنیم، ممکن است توقعاتی که از سیستم ایجاد کره ایم را نتوانیم برآورده کنیم.

چون همان طور که می دانید، با صحبت کردن از مزایای یک سیستم در جامعه نسبت به آن سیستم توقعاتی ایجاد می شود که مثلاً اتوبوس در حال حرکت دیگر نیازی به ایستادن در مقابل پاسگاه پلیس راه ندارد، این مهم در صورتی انجام می شود که سیستم درستی روی اتوبوس تعبیه شده باشد و بتواند وظایف محول شده را به درستی انجام دهد، یعنی خودرو بتواند اطلاعات لازم را از فاصله مناسب و با سرعت مناسب ارسال بکند که اگر تخلفی مرتکب شده باشد مأمور پاسگاه فرصت کافی برای متوقف کردنش را داشته باشد.

چرا تاکنون سامانه سپهتن موفق به برآوردن انتظارات نشده است؟
اما لازمه این امر وجود ساختار مناسب است، یعنی این سامانه باید مانند یک ساختمان از اجزای صحیح و کارآمدی بهره مند باشد، به عبارت دیگر این سامانه متشکل از سخت افزارها و نرم افزارهایی است و باید این مجموعه از معماری منسجمی برخوردار باشد که بتوان اطمینان حاصل کرد که قادر است ارتباط لازم را با پاسگاه های پلیس راه برقرار کند.

اگر ما معماری مناسب و نقشه صحیحی داشته باشیم دیگر احتیاج به وجود انحصاری یک شرکت سازنده نیست و هر شرکتی می تواند تجهیزات این سامانه را بسازد. لذا اگر این ها رعایت بشود، طرح بی نظیری خواهد بود.

اگر طرح؛ چنین هماهنگی ای را داشته باشد موردقبول همه خواهد بود، همه موافق هستند اگر اتوبوسی تخلفی مرتکب شد مورد اعمال قانون قرار بگیرد و یا اگر کامیونی اضافه بار داشت و جاده و پل را خراب کرد، پلیس راه مطلع شود. لذا اگر به درستی انجام شود مردم موافق خواهند بود و حتی اگر هزینه ای هم نیاز باشد پرداخت می کنند.

اما در این بین نکات ظریفی وجود دارد که لازم است به آن ها توجه کنیم، یکی از این نکات همان طور که عرض کردم استفاده درست از فناوری است، یعنی اگر مانتوانیم به درستی از فناوری استفاده کنیم، توقعات جامعه بی پاسخ خواهد ماند و کم کم حالت یاس و بدبینی عامه مردم نسبت به فناوری به وجود خواهد آمد.

در همه جای دنیا از چنین طرح هایی استفاده می شود و کارآمد هم هست اما در دنیا ابتدا بررسی می کنند فناوری لازم چیست، استانداردها چگونه هستند و آیا استانداردها اهداف مارا تأمین می کنند یا خیر؟

ما در پروژه سپهتن انتظار داریم زمانی که خودرو با سرعت مجازی در حال عبور است، اطلاعات آن به پاسگاه ارسال شود و معماری و پروتکل ها به گونه ای باشد که از درون پاسگاه تمام اطلاعات خودرو به وضوح قابل مشاهده باشد. لذا این سؤال مطرح می شود که این کار با چه استانداردی باید انجام شود؟
ادامه دارد