چرا مکران گزینه مناسبی برای پایتخت جدید ایران است؟

امپراتوری ها و تمدن های بزرگ در دوران تاریخی مختلف، پایتخت خود را در شهرهای بندری همچون بندر اسکندریه در مصر، بندر آتن پیره در یونان، بندر صور در لبنان و بندر قسطنطنیه در ترکیه مستقر کرده اند. این شهرهای بندری ویژگی های مشترکی دارند، از جمله اینکه نقاط اصلی ورود و خروج برای تجارت، تسهیلگر کسب وکار و حمل ونقل دریایی، ارائه محصولات و خدمات جدید و منبع درآمد دولت از طریق دریافت مالیات عوارض گمرک هستند.

طی چند سال اخیر کشورهای مختلفی به دلایل اقتصادی، استراتژیک یا محیطی برنامه ریزی های انتقال پایتخت به شهرهای بندری را انجام داده اند. برای مثال مصر در حال ساخت پایتخت اداری جدید در نزدیکی کانال سوئز است تا با انتقال پایتخت از قاهره به این شهر، علاوه بر کاهش ازدحام در قاهره و بهبود راندمان دولتی، فرصت های تجاری را نیز افزایش دهد. کشور مونتسرات نیز برنامه های عملی برای تغییر پایتخت از پلیموث به خلیج کوچک دارد تا دسترسی بهتری را برای کشتی های بزرگ تر و بهبود زیرساخت ها ایجاد کند. با توجه به صحبت های سیاست گذاران ایرانی نیز مکران جدی ترین گزینه برای انتقال پایتخت از تهران است.

انتقال پایتخت از یک منطقه داخلی به یک شهر بندری مستلزم مجموعه ای از شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فناوری است و باید شرایط و بسترهای اساسی لازم فراهم باشد. از جمله شرایط اساسی برای انتقال پایتخت به یک بندر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تجزیه و تحلیل موقعیت استراتژیک بندر و ارتباط آن با شهرک های صنعتی، فرودگاه ها، راه آهن، بزرگراه ها

• تولید و توزیع مطمئن منابع انرژی و آب شیرین در دسترس

• ایجاد کارخانه های بزرگ کشتی سازی

• اصلاح همه جانبه سیاست های مهاجرتی

• آزادسازی خدمات مالی از جمله بانکداری، بیمه و ضمانت

• معافیت مالیاتی شهرک های صنعتی مجاور بندر

• نوسازی سیستم های حمل ونقل عمومی

• استقرار یک سیستم کارآمد امنیت ملی شامل پلیس، ارتش و نیروهای ویژه

• تقویت چهارچوب های قانونی و اقدامات مبارزه با فساد

• اصلاح و استانداردسازی نظام آموزشی

• آزادسازی شرکت های حمل ونقل و کشتیرانی

• حذف تعرفه کالاهای سرمایه ای و واسطه ای برای کاهش هزینه های تولید

نقش بندرها در رشد و توسعه اجتماعی اقتصادی

شهرهای بندری در دوران مدرن به طور چشمگیری تغییر یافته اند؛ آن ها بزرگ تر و پویاتر شده اند و نقششان در رشد اقتصادی و توسعه کشورها غیرقابل انکار است. سرنوشت هر کشور به طور مستقیم به تجارت، تولید، پیشرفت فناوری، ثبات سیاسی، جمعیت، مراکز تجاری، شبکه های ارتباطی، فناوری، بلایای طبیعی و تغییرات آب وهوایی مرتبط است. بندرها به عنوان ورودی اصلی ثروت از طریق تجارت در کالا و نیروی کار عمل می کنند، زیرا استفاده از مسیرهای دریایی یکی از اساسی ترین راهکارها برای حمل ونقل کالا و افراد است.

بندرها به جمعیت متنوعی دسترسی دارند که با خود ایده ها، شیوه های زندگی، تکنیک ها، زبان ها، مهارت ها، روش های کسب وکار، غذاها و باورهای مذهبی متنوعی به همراه می آوردند که موجب تأثیرات کوتاه مدت و بلندمدت بر جامعه محلی می شوند. جریان عظیم مهاجران آثار و پیامدهای مختلفی دارد که می توان به رشد جمعیت، تحولات اجتماعی -اقتصادی در میان جمعیت محلی، مدل های کسب وکار جدید، تنوع در کانال های توزیع، سیستم های لجستیکی و تمرکز نیروی کار اشاره کرد. این جریان منجر به توسعه حمل ونقل و زیرساخت ها، تحول سیستم آموزشی، ظهور فرهنگ های جدید، ارتباطات بین المللی و تأثیر زبان های خارجی بر زبان محلی می شود.

شهرهای بندری مهاجران را جذب می کنند که بر رشد جمعیت تأثیر می گذارد و به طور مستقیم نیروی کار را افزایش می دهد. افزایش نیروی کار، موجب ارتقای کارایی و رقابت، بهبود بهره وری و در نهایت افزایش دستمزدها می شود. شهرهای بندری برخلاف شهرهای داخلی، به طور معمول در برابر بیکاری آسیب پذیر نیستند. کارگاه های کشتی سازی فراوانی برای تعمیر، سوخت گیری و پشتیبانی کشتی ها در بندرها تأسیس می شود که تقاضای بالایی برای نیروی کار ماهر از جمله تکنسین ها، مکانیک ها، آهنگران، مهندسان و کارگران متخصص دارند.

سیستم آموزشی در شهرهای بندری می تواند به دلیل تقاضای بالای نیروی کار و پتانسیل افزایش درآمد که فرصت هایی برای پرداخت هزینه های آموزش عالی ایجاد می کند، به سرعت تغییر کند. این جریان ورودی می تواند دانشگاهیان و نخبگان را جذب کند و به اشتراک گذاری دانش و ایجاد ابتکارات تحقیق و توسعه جدید منجر شود که نتیجه آن افزایش رشد اقتصادی در کوتاه مدت و بلندمدت است.

مصرف در شهرهای بندری بالاتر از شهرهای مرکزی است که دلیل آن تجارت گسترده و مبادله کالاها است. این تغییر در تقاضا می تواند به دلیل درآمد بالا به واسطه تقاضای بیشتر نیروی کار و فعالیت های تجاری گسترده مرتبط با صادرات و واردات باشد. ارزش افزوده واقعی بندرها در خدمات لجستیکی و ظرفیت ذخیره سازی آنها نهفته است. شهرهای بندری علاوه بر تمرکز بر مبادله کالاها و مهاجرت نیروی کار، به عنوان مراکز ذخیره سازی برای منابعی همچون غذا، آب و سوخت کشتی هایی عمل می کنند که به مقاصد مختلف در حرکت هستند.

شهرهای بندری سرمایه گذاران و مؤسسات مالی پویا را از خارج از کشور جذب می کنند که نقش کلیدی در تسهیل معاملات و پرداخت ها برای شرکت های صادرات و واردات ایفا می کنند. این مؤسسات سرمایه گذاری، پس انداز و بیمه خود را در یک سیستم بانکی کارآمد و پیشرفته انجام می دهند که عنصر حیاتی برای رشد اقتصادی در شهرهای بندری و کل کشور است.

شهرهای بندری می توانند با ارائه گزینه های سرگرمی و تسهیلات جدید، گردشگران بیشتری را فرا بخوانند که منجر به توسعه زیرساخت های تفریحی (مانند هتل ها و رستوران ها) برای پاسخگویی به تقاضای بالای خدمات گردشگری و سرمایه گذاری می شود. حمل ونقل عمومی ممکن است در فواصل زمان کوتاه نیاز به نوسازی و گسترش داشته باشد تا تقاضای روبه رشد برای جابه جایی نیروی کار و گردشگران را پاسخ دهد.

جایگاه دادن به شهرهای بندری به عنوان پایتخت های اقتصادی می تواند فرصت های جدیدی را برای رشد اقتصادی سریع و توسعه اجتماعی و اقتصادی پایدار در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته باز کند. انتقال پایتخت از مناطق داخلی به یک شهر بندری می تواند در کوتاه مدت موجب رونق و تغییرات چشمگیری در کشورهای کمتر توسعه یافته یا در حال توسعه شود.

چشم انداز روشن و اراده سیاسی، همراه با اجماع عمومی، برای جابه جایی موفقیت آمیز و استقرار پایتخت جدید بسیار مهم است. این حرکت استراتژیک، به ویژه با توجه به سیستم جدید تجارت جهانی و چالش های فناوری که کشورهای سراسر جهان با آن روبه رو هستند، می تواند نقش تحول آفرینی داشته باشد.