راه طولانی صنعت خودرو برای ارزآوری
تین نیوز | وزیر صنعت، معدن و تجارت در حالی در دومین همایش بین‌المللی صنعت خودرو از «سیاست‌های منسجم وزارت صنعت، معدن و تجارت برای توسعه صنعت خودرو در راستای كاهش وابستگی به درآمدهای نفتی كشور» سخن گفت که آمار صادرات خودروسازان با توجه به کیفیت و همچنین بازارهای صادراتی هم‌اکنون در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد. به‌عنوان مثال خودروسازان در حالی سال 91 تعداد 55 هزار خودرو صادر کردند که این تعداد در سال 92 به 10 هزار و 751 دستگاه رسیده است. در این بین محمدرضا نعمت‌زاده اگرچه سیاست‌های وزارت صنعت در این زمینه را تشریح نكرد و تنها به گردش مالی 12
میلیارد دلاری صنعت خودرو اشاره داشت، اما به عقیده كارشناسان تحقق كاهش وابستگی به درآمدهای نفتی تنها با «صادرات» امكان‌پذیر خواهد بود.
كارشناسان در حالی به لزوم صادرات خودرو برای تحقق برنامه اعلام شده از سوی وزیر تاکید دارند كه نعمت‌زاده چندی قبل با اشاره به این نكته كه «باید قبول کنیم که در صادرات صنعتی نوپا هستیم» گفته بود «خودروسازان در حوزه صادرات، باید از تجربه کشورهای صنعتی استفاده کنند.»
به هر ترتیب حالا وزیر قصد دارد صنعت خودرو را به سمت‌و‌سویی هدایت كند كه دومین صنعت كشور پس از نفت نقش پررنگ‌تری در درآمدهای ارزی كشور داشته باشد. برنامه یاد شده از سوی وزیر اگرچه از نظر سیاست‌های اقتصادی درست به‌نظر می‌رسد، اما با نگاهی به درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت و همچنین درآمدهای ارزی كه صنعت خودرو طی نزدیك به سه سال گذشته به‌دست آورده است، این سوال مطرح می‌شود كه آیا صنعت خودرو می‌تواند جایگزینی برای درآمدهای نفتی یا حتی كاهش تكیه به درآمدهای نفتی باشد؟
صنعت خودرو در بهترین حالت در نزدیك به سه سال گذشته، 325 میلیون دلار صادرات را در سال 91 به ثبت رسانده است. این میزان صادرات خودرو چیزی حدود 3 درصد از صادرات نفتی كشور در 6 ماهه ابتدایی امسال را شامل می‌شود. این اعداد و ارقام در حالی است که صادرات خودروسازان از سال 91 به این سو با كاهش چشمگیری همراه بوده است و خودروسازان با وجود رشد تولید هنوز نتوانسته‌اند روند رو به بهبودی در صادرات دنبال کنند.
بر همین اساس كارشناسان در راستای اعلام سیاست جدید وزارتخانه از سوی وزیر عقیده دارند صنعت خودرو اگرچه با برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند در آینده نقش خوبی در صادرات غیرنفتی كشور ایفا كند؛ اما به‌دلیل شکل‌گیری پایه اقتصاد کشور بر صنعت نفت، خودروسازان باید راهی طولانی و البته دشوار را برای رسیدن به برنامه‌های اعلام شده از سوی وزیر طی كنند. به این ترتیب با توجه به افت قیمت 30 درصدی نفت كه به پیش‌بینی كارشناسان، درآمدهای نفتی كشور را با 5 تا 8 میلیارد دلار كاهش همراه خواهد كرد، شاید بتوان جایگزین‌هایی در این زمینه برای جبران ارزآوری نفتی یافت، اما
هم‌اکنون نمی‌توان خیلی بر صادرات صنعت خودرو به‌عنوان جایگزین درآمدهای ارزی حساب باز کرد؛ اما با توجه به شرایط صنعت خودرو و این نكته كه خودروسازان به دلایل مختلف، بسیاری از بازارهای صادراتی خود را از دست داده‌اند، چشم‌انداز سیاست جدید وزارت صنعت با توجه اظهارات نعمت‌زاده چگونه خواهد بود؟ و اینکه آیا صنعت خودرو این توانایی را دارد كه در كاهش وابستگی به درآمدهای نفتی تاثیرگذار باشد؟
شاید یك دهه دیگر ..
اما سیاست اعلام شده از سوی وزیر و نقشی كه او برای صنعت خودرو به منظور كاهش وابستگی‌های نفتی قائل شده است، در حالی است كه یك مدیر ارشد در صنعت خودرو برنامه یاد شده از سوی وزیر را بلندمدت و وابسته به سیاست‌های كلان سیاسی و اقتصادی كشور می‌خواند. این مدیر ارشد عقیده دارد صنعت خودروی كشور باید رشد چشمگیری داشته باشد تا بتوان آن را جایگزینی مناسب، حتی برای بخشی از درآمدهای ارزی حاصل از نفت دانست. او در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: با توجه به شرایط فعلی، قرار گرفتن صنعت خودرو در كنار صنعت نفت كمی زمانبر به‌نظر می‌رسد؛ زیرا میزان صادرات
دو خودروساز بزرگ كشور در سال جاری به نیم میلیارد دلار نیز نمی‌رسد این در حالی است كه درآمدهای نفتی كشور در بدترین حالت و در شرایطی كه در تحریم به سر می‌بردیم به سالی 15 میلیارد دلار می‌رسید. این مدیر ارشد در صنعت خودرو با اشاره به این نكته كه جذابیت‌های واردات در اقتصاد ما بیشتر از تولید است، می‌گوید: صنعت نفت زیرساختی 70ساله دارد، اما برای صنعتی همچون خودروسازی ما علاوه‌بر زیرساخت‌های جدید، به بهبود مسائل سیاسی، زیرساخت‌های ارزی، بانكی، حمایت از تولید، تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی، اصلاح زیرساخت‌های صادراتی، ارتقای سطح حمل‌ونقل
جاده‌ای و دریایی و مسائلی از این دست نیاز داریم. او با تشریح این موارد می‌گوید: به این ترتیب می‌توان تصور كرد با رسیدگی به موارد یاد شده و با كمك سرمایه‌گذاری‌های خارجی، در نخستین گام طی دوره‌ای 5 تا 6 ساله صنعت خودرو به قدری رشد كند كه ما بتوانیم روی صادرات خودرو حساب باز كنیم و در گام بعدی كه طبق سند چشم‌انداز صنعت خودرو 11 سال آینده می‌شود، به صورت خیلی خوش‌بینانه و با توجه به صادرات یك میلیون دستگاهی و بر اساس میانگین قیمت 8 هزار دلاری برای خودروهای صادراتی؛ به درآمدی 8 میلیارد دلاری در صنعت خودرو دست پیدا كنیم.
این مدیر ارشد با اشاره به این موضوع كه به دلیل اعمال تحریم‌ها علیه صنعت خودرو و اقتصاد كشور از تمام برنامه‌ها و اهداف بلند‌پروازانه صنعت خودرو عقب مانده‌ایم؛ می‌گوید: چنانچه تا 11 سال آینده به این برنامه دست پیدا كنیم، صنعت خودرو با توجه به نیاز ارزی 200 میلیارد دلاری كشور در سال 1404 می‌تواند 5 درصد از كل درآمد ارزی را پوشش دهد.
صنعت خودروی ایران قدرتمند است
در حالی كه یك مدیر ارشد در صنعت خودرو؛ تحقق كاهش تكیه به درآمدهای ارزی كشور به‌واسطه صنعت خودرو را زمانبر می‌داند، یك استاد اقتصاد به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در حالت بالقوه اینكه صنعت خودرو بتواند با اختصاص بخشی از درآمد ارزی به خود، از فشارها به صنعت نفت بكاهد بسیار خوب است، اما باید واقعی نگاه كرد و دید هزینه‌های تحقق چنین امری چیست و آیا اصولا صنعت خودرو می‌تواند این كار را انجام دهد؟
موسی غنی‌نژاد در ادامه می‌گوید: رسیدن صنعت خودرو به جایگاهی كه بتواند بخشی از درآمدهای ارزی را از دوش صنعت نفت بردارد، مستلزم این است كه این صنعت رقابتی در سطح دنیا داشته باشد؛ زیرا به عقیده بنده با تداوم شرایط موجود در صنعت خودرو، حتی اگر تیراژ بالایی نیز داشته باشیم قادر به رقابت و رسیدن به نتیجه مطلوب نخواهیم بود.
غنی‌نژاد در ادامه با اشاره به اینكه صنعت خودرو بیشتر درگیر منافع کوتاه‌مدت است و برنامه یاد شده از سوی وزارتخانه بلندمدت به‌نظر می‌رسد، می‌گوید: درست است كه صنعت خودرو خیلی بزرگ شده است، اما برای بازدهی بیشتر نیاز به اصلاحاتی دارد كه تا به حال هیچ كدام از دولت‌ها قادر به اعمال آن نبوده‌اند، برای مثال از بین بردن انحصار این صنعت به‌واسطه حذف تدریجی تعرفه‌ها یكی از گام‌های اساسی در این راستا است كه باید دید آیا وزیر حاضر است برای تحقق اهدافی كه برای صنعت خودرو تعیین كرده است این گام را بردارد یا خیر.
این استاد اقتصاد با اشاره به اینكه نمی‌توان لایق بودن مدیران و مهندسان صنعت خودرو كشور را انكار كرد، می‌گوید: ما برای رقابت‌پذیر كردن صنعت خودرو راه درست را نرفته‌ایم و حالا نیز از این صنعت انتظاری داریم كه اصلا روشن نیست آیا می‌توان برای برآورده كردن چنین انتظاری روی آن حساب كرد؟ به عقیده این استاد دانشگاه ابتدا باید اصلاحات لازم روی صنعت خودرو انجام شود، آنگاه به بررسی این موضوع پرداخت كه آیا صنعت خودرو می‌تواند باری از دوش صنعت نفت بردارد یا خیر.
فقط می‌توانیم ارزبری را كم كنیم
سعید لیلاز، كارشناس مسائل اقتصادی كسی است كه افزایش صادرات خودرو را ممكن می‌داند؛ اما در رابطه با تحقق برنامه‌ای كه وزیر اعلام كرده است می‌گوید: سیاستی كه اخیرا از سوی وزیر اعلام شده است، كاملا تابع شرایط بیرون از وزارتخانه است، اما نه در كوتاه‌مدت؛ بلكه در میان‌مدت و بلندمدت می‌توان به بهبود شرایط صادرات خودروسازان و رسیدن به بخشی از برنامه یاد شده امیدوار بود. لیلاز با اشاره به این نكته كه در سال‌های اخیر صادرات خودرو به دلایل مختلفی از جمله تحریم علیه ایران و آشفتگی‌های داخلی در بازارهای هدف خودروسازان تحت تاثیر قرار گرفته است
می‌گوید: ما می‌توانیم با كم كردن واردات قطعات سی.كی.دی و تولید آنها در كشور سالانه میلیون‌ها دلار در مصرف ارز برای تولید خودرو صرفه‌جویی كنیم؛ بنابراین نه تنها می‌توان از طریق بهبود صادرات ارزآوری كرد؛ بلكه می‌توان از طریق تولید داخل به میزان زیادی در مصرف ارز نیز صرفه‌جویی كرد. لیلاز با اشاره به این نكته كه حتی در صورت بهبود شرایط صادرات، ارزآوری و گردش مالی صنعت نفت و خودرو قابل مقایسه نیست، می‌گوید: ما فقط می‌توانیم برای تولید خودرو ارزبری را كاهش دهیم، این نكته مهمی است كه ابتدا بتوانیم میزان مصرف ارز را در این صنعت كاهش دهیم تا در
گام بعدی به ارزآوری آن فكر كنیم.
