◄ بار مشکلات تحریم‌های جدید در حملونقل دریایی
در ابتدا باید بگویم به دلایلی معتقدم که این‌بار آمریکا در اعمال تحریم‌ها تنها مانده است و پس از مدت کمی این تحریم‌ها رنگ خواهند باخت، اما اگر این اتفاق بیافتد و مورد تحریم‌های بین‌المللی قرار گیریم، مشکلات کشور از گذشته بیش‌تر خواهد بود. پس از انقلاب تاکنون همواره کشور ما به اشکال گوناگون و درزمینه‌های مختلف مورد تحریم آمریکا و برخی همراهان آن بوده است. ایران برحسب شرایط مختلف رویکرد مناسب و یا نامناسبی را اتخاذ کرده است.
در ابتدا باید بگویم به دلایلی معتقدم که این‌بار آمریکا در اعمال تحریم‌ها تنها مانده است و پس از مدت کمی این تحریم‌ها رنگ خواهند باخت، اما اگر این اتفاق بیافتد و مورد تحریم‌های بین‌المللی قرار گیریم، مشکلات کشور از گذشته بیش‌تر خواهد بود. پس از انقلاب تاکنون همواره کشور ما به اشکال گوناگون و درزمینه‌های مختلف مورد تحریم آمریکا و برخی همراهان آن بوده است. ایران برحسب شرایط مختلف رویکرد مناسب و یا نامناسبی را اتخاذ کرده است.
از زمان جنگ تحمیلی که تجهیزات نظامی کشور صددرصد آمریکایی و برای یک پیچ و مهره محتاج تهیه آنها از مسیرهای غیررسمی و با کمک واسطه‌ها بودیم تا تحریم‌های اخیر که به بهانه جلوگیری ایران از دست‌یابی به بمب اتمی تقریبا تمام صنایع و اقتصاد را هدف قرار داده است، همواره توانسته‌ایم میزان بالایی از مشکلات خود را با لابی‌های سیاسی و بهره‌گیری از واسطه‌های سیاسی، نظامی، فنی و بازرگانی حل‌وفصل کنیم. اما آنچه امروز نگرانی‌هایی را به وجود آورده است، عدم آمادگی برای استفاده از ترفندهای جدید و عدم همکاری واسطه‌ها و دوستان گذشته با ایران است. چراکه در دور پیشین ایران به تمام تعهدات خود در برابر دوستان و واسطه‌های خود عمل نکرده است. به مواردی در این خصوص و در دو بخش دریایی و بندری اشاره می‌کنم.
دریایی
۱- حمایت نابخردانه و انحصاری ایران از شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی و کشتیرانی نفت‌کش در چهار دهه گذشته که متأسفانه بدون درس‌گیری از تجارب تحریم‌های قبلی همچنان ادامه دارد، حملونقل دریایی ما را مانند دو سیبل بزرگ و در دسترس برای تحریم کرده است. بدین ترتیب دیگر ترفندهایی مانند فروش صوری آنها به افراد و شرکت‌های ثبت‌شده در کشورهای پرچم آزاد دردی را دوا نمی‌کند. این تجربه نشان داد که در تحریم گذشته بخش عمده‌ای از ناوگان حمل دریایی کشور از رده عملیاتی خارج شد.
حال آنکه انتظار می‌رفت پس از تحریم، هرچه سریع‌تر با حمایت جدی و منطقی از بخش خصوصی واقعی و تأمین اعتبارات سهل‌الوصول و کم‌بهره برای خرید ناوگان تجاری و نفتی و یا فروش قطعی آنها به شرکت‌های واقعی خصوصی، این بخش از صنعت کشور را از حالت هدفی مشخص و در دسترس خارج کنیم.
۲- در دوران گذشته شرکت‌هایی صددرصد خارجی ریسک بالایی را با فروش و یا اجاره طولانی‌مدت کشتی‌های خود به ایران می‌پذیرفتند؛ تا همچنان کشتی‌های خود را به نام خودشان مدیریت کنند. سؤال این است که ما بعد از برجام با آنها چه کردیم؟ پاسخ این سؤال به‌قدری روشن است که امروز هیچ یک از دوستان و واسطه‌های خارجی خواهان ادامه همکاری با ایران نیستند.
۳- واسطه‌های زیادی چه در زمان جنگ و چه در زمان تحریم‌ها مسئولیت انتقال و دریافت و پرداخت هزینه‌های حملونقل دریایی و هزینه‌های جاری راهبری کشتی‌ها و حقوق پرسنل خارجی آنها را متقبل شدند. بدیهی است که این خدمات را در قبال دریافت هزینه‌های آن انجام دادند و برخی از مدیران شجاع و ریسک‌پذیر این مملکت هم بار آنها را به دوش گرفتند. واضح است که انجام فعالیت در چنین فضایی افزایش هزینه‌ها و سوءاستفاده احتمالی برخی به‌اصطلاح کاسبان تحریم را می‌توانست به دنبال داشته باشد. از تعدادی از این مدیران و واسطه‌های خاطی که بگذریم این سؤال در ذهن متبادر می‌شود که با مدیران خوش‌فکر و لایقی که توان کنترل تبعات تحریم‌ها را داشته‌اند، چه رفتاری شده و آنها امروز کجا هستند؟
بندری
۱- در زمان تحریم‌های گذشته در بنادر شاهد ادامه حضور برخی از خطوط و قطع ارتباط برخی دیگر بودیم. تعدادی از آنها مانند شرکت «مرسک» هر بار با اولین اشاره آمریکا ارتباط خود را با بنادر ایران قطع کردند. در برخی موارد حتی قبل از تصویب رسمی تحریم‌ها. اما ایران چگونه با این‌گونه رفتارها برخورد کرد؟ پس از رفع تحریم با خواهش و تمنا و پهن‌کردن فرش قرمز به ایشان خوش‌آمد گفت. هم‌اکنون نیز حتی قبل از اجرایی‌شدن تحریم آمریکا و بهتر بگویم با تهدید آمریکا ارتباط خود را قطع کرده‌اند.
۲- عادلانه و مناسب‌تر بود که از گذشته درس می‌گرفتیم و به آنهایی که در دوران تحریم با وجود ریسک بالایی که داشتند و جرایمی که به دلیل ارتباط با بنادر ما مستقیم و غیرمستقیم پرداختند، پس از برجام و رفع تحریم‌ها توجه بیش‌تری می‌شد و اولویت‌هایی را برای آنها در پهلوگیری به اسکله و حتی تخفیف در عوارض بندری و دریایی در نظر گرفته می‌شد. با درنظر گرفتن موارد فوق و خطاهایی که در تحریم‌های قبل داشته‌ایم متأسفانه فکر می‌کنم این بار اگر تحریم‌ها مصوب شده و اجرایی شوند بار مشکلات بیش‌تری را به دوش خواهیم کشید.
* کارشناس ارشد حملونقل دریایی
