موسسات رده‌بندی برای ارتقای ایمنی حمل‌ونقل
در عرصه دریا و دریانوردی، رژیمی به نام حفظ و تضمین ایمنی اشخاص و حفاظت از سرمایه‌های مردم (شامل شناورها، خدمه، مسافران، محموله‌ها، محیط‌زیست و...) وجود دارد. این رژیم در عرصه دریا و دریانوردی بسیار مناسب، کارآمد و ضروری است. بنابراین ایمنی و امنیت در عرصه دریا و دریانوردی به شکلی کاملا ارزشی و نهادینه شده و کاملا متفاوت و کارآمدتر از سایر صنایع وجود دارد.
در عرصه دریا و دریانوردی، رژیمی به نام حفظ و تضمین ایمنی اشخاص و حفاظت از سرمایه‌های مردم (شامل شناورها، خدمه، مسافران، محموله‌ها، محیط‌زیست و...) وجود دارد. این رژیم در عرصه دریا و دریانوردی بسیار مناسب، کارآمد و ضروری است. بنابراین ایمنی و امنیت در عرصه دریا و دریانوردی به شکلی کاملا ارزشی و نهادینه شده و کاملا متفاوت و کارآمدتر از سایر صنایع وجود دارد.
صنایع دریایی یک صنعت بین‌المللی است. به همین علت استانداردهای این صنعت هم به‌صورت بین‌المللی تعریف شده‌اند. سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) تصویب‌کننده استانداردهایی در امر ایمنی جان اشخاص و سرمایه‌های مردم در دریاها بوده و وابسته به سازمان ملل متحد است. تمامی کشورهای صاحب دریا و بعضی از کشورهای بدون دسترسی به دریا نیز عضو این سازمان هستند. این سازمان تمامی الزامات بین‌المللی حفظ و ارتقای ایمنی اشخاص در دریا و سرمایه‌های مردم را به عهده دارد و اجرای این الزامات را به دولت‌های صاحب پرچم واگذار کرده است. اجرای این کنوانسیون‌ها که شامل الزامات ایمنی و قانونی روی کشتی، تاسیسات دریایی، ساحلی و فراساحلی و نیز در عرصه دریانوردی و بهره‌برداری از کشتی‌ها است از حدود سه قرن قبل توسط دولت‌ها به موسسات رده‌بندی واگذار شده است. متاسفانه در کشور ما تا سال ۱۳۸۵ هیچ موسسه رده‌بندی ایرانی وجود نداشت و تا آن زمان موسسات رده‌بندی خارجی از طرف دولت گواهینامه کشتی‌ها را صادر می‌کردند.
گواهینامه فنی و ایمنی که از طرف موسسات رده‌بندی صادر می‌شود، جواز تردد کشتی‌ها به نیابت از کشورهای صاحب پرچم در دریا است که حسب مفاد و مقررات هر موسسه رده‌بندی صادر می‌شود. برای تردد یک کشتی اقیانوس‌پیما حدود ۲۰ نوع گواهینامه صادر می‌شود که در آن حدود هزار فقره اطلاعات از هر کشتی گرفته می‌شود. تمامی اطلاعات شرکت راهبر و مدیریت کشتی به‌صورت جداگانه باید تایید صلاحیت شوند و گواهینامه برای آنها صادر شود. این خطر وجود دارد که در صورت استفاده از شرکت‌های رده‌بندی خارجی، اطلاعات کشتی‌ها فاش شود و با آدرس دقیق تحریم‌هایی اتفاق بیفتد.
با وجود این، متاسفانه هنوز دربعضی موارد از موسسات رده‌بندی خارجی استفاده می‌شود. در عرصه حمل‌ونقل دریایی، بهترین سیستم‌های ایمنی وجود دارد. این سیستم‌ها توسط موسسات رده‌بندی داخلی و همچنین موسسات رده‌بندی خصوصی پیاده‌سازی شده و از نظر کیفیت تفاوتی با هم ندارند و در این زمینه خودکفا هستیم. موسسات رده‌بندی معمولا سازمان‌هایی مردم‌نهاد و غیرانتفاعی بوده و متشکل از دولت، سازندگان، طراحان و مالکان کشتی و تجار است که با کمک همدیگر هیات امنای یک موسسه را تشکیل می‌دهند و همگی درجهت حفظ ایمنی و جان اشخاص در دریا فعالیت می‌کنند.
متاسفانه این موضوع در کشور ما نهادینه نشده و سازمان‌هایی در سطح کلان برای تضمین کیفیت ایجاد شده که بعضا دولتی هستند. موسسات رده‌بندی مجهز به سیستم و تکنولوژی تضمین ایمنی و کیفیت هستند. این موضوع در اکثر حوزه‌های صنعت حمل‌ونقل اتفاق می‌افتد. روال تضمین ایمنی جان افراد و سرمایه‌های مردم در حوزه هوانوردی هم شبیه به صنعت دریایی بوده، اما در کشور ما صدور گواهینامه‌های فنی و ایمنی در حوزه هوایی، توسط ارگانی دولتی صادر می‌شود. همچنین پایین بودن سطح ایمنی در جاده‌ها و خودروها در کشور ما نیز به این دلیل است که مرحله تضمین کیفیت و ایمنی سیستم‌های مختلف بومی‌شده، بعضا ناکارآمد هستند. مثلا در خودروسازی یک شرکت دولتی مسوول تضمین کیفیت و رتبه‌بندی صنایع خودرو بوده و شرکت دولتی دیگر وظیفه ساخت خودرو را به عهده دارد.
مالکان کشتی‌ها حسب نظر خود از پرچم بعضی از کشورها به‌عنوان پرچم مصلحتی استفاده می‌کنند که متاسفانه در کشور، بخش خصوصی مانند موسسات رده‌بندی به بخش مصلحتی تبدیل شده‌اند؛ یعنی در زمان تحریم و شرایط سخت که بنا به مصلحت، بخش دولتی از خدمات این موسسات استفاده می‌کند، ولی در شرایط دیگر اوضاع به این صورت نیست. مثلا دولت قبل از برجام و در زمان تحریم‌ها از خدمات موسسات رده‌بندی داخلی استفاده می‌کرد، ولی در زمانی که برجام به نتیجه رسید از خدمات شرکت‌های رده‌بندی خارجی استفاده شد. البته خوشبختانه سازمان بنادر و دریانوردی پس از اتمام تحریم‌های اول به موسسات رده‌بندی داخلی وفادار بوده و قسمت عمده رده‌بندی کشتی‌ها را حتی در زمانی که تحریم‌ها هم برداشته شد بین موسسات رده‌بندی داخلی و خارجی به‌صورت کلاس دوگانه درآورد که تضمینی در حفظ و وجود موسسات رده‌بندی ایرانی است.
حسن‌رضا صفری- مدیرعامل موسسه رده‌بندی ایرانیان
