لزوم اصلاح قوانین دریایی با امکان پایش و نظارت
مراجع دریایی در همه کشورهای دنیا و در کشور ما سازمان بنادر، به‌عنوان مرجع ملی دریایی، دو مأموریت مهم دارند. یکی اینکه بر اساس تشخیص ملی و شرایط کشور کیفیت خدمات خود را بهبود بدهند تا در شرایط مختلف هزینه تمام‌شده هر تن-کیلومتر کالا هنگام عبور از بندر کم شود.
ملک‌رضا ملک‌پور* مراجع دریایی در همه کشورهای دنیا و در کشور ما سازمان بنادر، به‌عنوان مرجع ملی دریایی، دو مأموریت مهم دارند. یکی اینکه بر اساس تشخیص ملی و شرایط کشور کیفیت خدمات خود را بهبود بدهند تا در شرایط مختلف هزینه تمام‌شده هر تن-کیلومتر کالا هنگام عبور از بندر کم شود. مأموریت دیگر بر اساس راهنمایی‌هایی است که IMO بخش تجاری UN یعنی آنکتاد به‌خصوص در شرایط کرونا ارائه می‌کنند. برای مثال از مراجع دریایی و بندری دنیا خواسته‌اند تا شرایط خاصی را برای وضعیت موجود در نظر بگیرند. درنتیجه سازمان بنادر و دریانوردی ایران نیز اگر بخواهد وضعیت را بهبود ببخشید بر اساس همین دو خط‌مشی است. کاری که مراجع جهانی هم انجام می‌دهند. کرونا شرایط جهانی اقتصاد و اقتصاد دریایی را تغییر داده است.
در کشور ما علاوه بر این مشکل ما با تحریم هم روبه‌رو هستیم. درنتیجه دولت ایران باید در شرایط دشوار فعلی رویه‌ای را در پیش بگیرد که خدمات موردنیاز صاحبان کالا و کشتی برآورده شود.
اما موضوع مهمی که در متون بین‌المللی بر آن تأکید می‌شود مشارکت ذی‌نفعان در تصمیم‌سازی است. گروهی که نباید از قلم بیفتند کسانی هستند که کالا را از بندر به مقصد می‌رسانند. به‌عبارت‌دیگر همواره بر این تأکید می‌شود که باید در زنجیره تأمین همه حلقه‌ها دیده شود. اگر قرار است خدماتی یا تسهیلاتی ازنظر مالی یا اداری به شخصی یا شرکتی داده شود باید صاحب کالا و کسانی که بعد از خروج کالا از بندر مسئولیت دارند در این سیستم ارزیابی وارد شوند و این کار در یک فرایند تعریف‌شده انجام شود. تک‌ساحتی دیدن این موضوع اشتباه خواهد بود.
مهم‌تر اما این است که باید استمرار داشته باشد. این نکته‌ای است که بسیار مهم است. نمی‌توان یک‌بار تعریف کرد و بعد انجام آن منقطع شود. بلکه باید به شکل مدام روزآمد شود. درنتیجه برای بهبود ساختار و مقررات و آیین‌نامه‌ها باید همه‌چیز به شکل یکپارچه دیده شود.
درواقع بحث بر سر این است که آیا جزیره‌ای عمل نکردن در حد سازمان بنادر و دریانوردی کافی است؟ یا می‌خواهیم به شکل فراسازمانی ببینیم؟ روشن است که قطعا باید به شکل فراسازمانی دیده شود. به شکل عینی و عملیاتی باید بخش حمل‌ونقل زمینی وزارت راه‌وشهرسازی یعنی بخش جاده‌ای و ریلی در این فرایند دیده شوند. نمی‌توانید محدوه بندر را ببینید و فقط به دروازه ورود و خروج کالا بسنده کنید. چرخه کانتینر از کشتی تا محوطه و مقصد و برگشت باید مدنظر قرار بگیرند. درنتیجه نباید فقط سازمان بنادر و دریانوردی را مسئول بدانید. همه می‌دانیم در بنادر بزرگ دنیا، کار بخش دریایی و بندری رهبری چرخه حمل‌ونقل است. اما نمی‌توانیم خودمان را با آنها مقایسه کنیم و توقع غیرواقعی داشته باشیم. این ناجوانمردانه است که فقط به یک بخش بپردازیم. چه ازنظر ساختاری و چه ازنظر درونی یعنی آیین‌نامه‌ها باید کلان‌نگری داشته باشیم.
درنهایت باید به یک موضوع مهم هم اشاره کنم. برخی مواقع سازمان‌ها و مدیران ارشد ما نیت‌ها و تصمیم‌هایی دارند و وقتی هم رسانه‌ای می‌شود بسیار مورد تشویق قرار می‌گیرد. اما زمان کوتاهی بعدازاین اعلام می‌بینیم که بازخورد موردنظر از بازار را دریافت نکرده‌ایم. بسیار مهم است آنچه گفته می‌شود و سازمان معتبری مانند سازمان بنادر مطرح می‌کند، بتواند بررسی شده و تأثیرات آن موردبررسی قرار بگیرد. باید بتوانیم تأثیر آن را موردپژوهش قرار بدهیم و نتایج را در کارگروهی بررسی کنیم.
اگر این سیستم و اجزای آن به هم متصل نباشند و امکان این بررسی نباشد، هرگز به نتیجه نخواهیم رسید. زیرا نمی‌دانیم که خروجی چنین تصمیماتی چقدر توانسته به مشتری خدمت کند. در کشور ما برنامه‌ها بسیار خوب بیان می‌شوند اما به اجرا که می‌رسند شرایط متفاوت است. زیرا نظارت و بازخورد به هم متصل نیستند تا بتواند به‌طور دائم خودش را اصلاح کند و وضعیت را بهبود بدهد. اما اگر چنین اتفاقی به شکل درست رخ بدهد باید به سازمان بنادر و دریانوردی تبریک گفت.
*کارشناس دریایی
