گنج سواحل مکران پلی میان توسعه جنوب و غرب آسیا

در زمانه‌ای که کشورها در تلاشند با بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی و راهبردی خود، بازیگر اصلی در عرصه ترانزیت و تجارت خارجی باشند، چابهار می تواند مانند گنجی در سواحل مکران به پلی میان توسعه جنوب و غرب آسیا تبدیل شود.

هند با ۱.۴میلیارد جمعیت و یکی از پنج اقتصاد بزرگ جهان در یک سوی پل ایستاده و فدراسیون روسیه با همه توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها اقتصادی و سیاسی در آن سوی پل؛ این دو قدرت بزرگ اقتصادی و بازار مصرف جهانی توافق کرده‌اند مراودات خود را از یک مسیر جدید انجام دهند، پلی جدید در چهارراه جهانی تجارت به نام چابهار. یعنی چابهار نه به واسطه دیپلماسی و مذاکره در سطوح بالا که به دلیل موقعیت استراتژیک خاص می‌تواند مهمترین کریدور تجاری جنوب به شمال جهان نام گیرد دقیقا شبیه آنچه در کانال سوئز شاهد آن هستیم

این فرصت طلایی تنها در صورتی به انجام می‌رسد که چابهار زیرساخت‌های حمل‌ونقلی‌اش را تکمیل کند. اتمام شهر فرودگاهی چابهار همان زیرساخت مورد نیاز کریدور جنوب به شمال است که علاوه بر مهیاکردن امکان تردد سهل تجار کشورهای جنوب و شمال به چابهار، می‌تواند امکان حمل و ترانزیت کالا را در ابعاد گسترده فراهم کند.

اما در این شرایط نه تنها تمام ظرفیت‌های ملی برای ساخت و تجهیز شهر فرودگاهی چابهار به کار گرفته نشده، که موانعی هم در مسیر ساخت شهر فرودگاهی چابهار ایجاد می‌شود؛ موانعی که می‌تواند آینده چابهار به عنوان کانال سوئز ایرانی تحت‌الشعاع قرار داده و مردم چابهار و اقتصاد کشور را متحمل خساراتی جبران‌ناپذیر کند.

سواحل مکران و چابهار از نقاط مهم و استراتژیک کشور است که برای حمل کالا در کریدور شمال ـ جنوب ویژگی مقرون‌ به‌صرفه بودن را داراست و به همین علت راه‌اندازی آن مورد توجه روسیه و رئیس‌جمهوری این کشور قرار گرفته و به دنبال آن است که مسیر آستاراخان ـ انزلی ـ چابهار ـ بمبئی را جایگزین مسیر بمبئی ـ کانال سوئز ـ هامبورگ ـ سن‌پترزبورگ کند؛ هدف از این کار تسهیل ارتباط بین هند با کشورهای ایران، روسیه، قفقاز و آسیای میانه است.

این کریدور به لحاظ زمانی در حدود ۲۰ روز با مسیر فعلی اختلاف دارد و نزدیک‌تر است که موجب کاهش فاحشی در زمان و هزینه‌های حمل‌ ونقل می‌شود. در صورت عملیاتی شدن این طرح علاوه بر نقش درآمدزایی ترانزیت این کریدور، اهمیت ویژه سیاسی هم برای کشور در پی دارد.

عبدالرحیم کردی، مدیرعامل منطقه آزاد چابهار در این رابطه می‌گوید: روسیه با جنوب شرق آسیا و هند مناسبات قوی تجاری دارد و به دنبال آن است که مسیری به‌غیراز کانال سوئز را انتخاب کند تا مسیر شمال به جنوب را فعال کند. این موضوع در یک دهه گذشته مطرح شد، اما از سه سال قبل در دستور کار دولت روسیه قرار گرفت و در کمیسیون مشترک ایران و روسیه که دو سال قبل در ایران برگزار شد، به‌طور رسمی فعال‌سازی کریدور میان روسیه و هند اعلام شد.

کردی تبدیل‌شدن چابهار به‌عنوان مرکز تبادل منطقه ای را مستلزم داشتن ویژگی‌هایی دانسته و می‌افزاید که چابهار به لحاظ ظرفیت، نقطه استراتژیک و مهمی در دنیا محسوب می‌شود و اگر اقدامی تاکنون برای تبدیل‌شدن آن به هاب صورت نگرفته به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم از جمله ابزارهای حمل‌ ونقل است.  

ارزش و توانمندی چابهار در ایفای نقش مهم ترانزیتی و تحقق کریدور جنوب به شمال را تمام کشورهای جهان درک کرده و کشورهایی منافع‌شان به این کریدور گره می‌خورد، توجه خاصی به چابهار دارند. کشورهای جنوب و جنوب شرق آسیا برای ورود به بازار شمال آفریقا، روسیه و شرق اروپا، نزدیک‌ترین و ارزان‌ترین مسیرشان از چابهار است.

تجار و تولیدکنندگان اروپایی نیز برای حضور در قلب بازار بزرگ آسیای میانه و حتی جنوب آسیا، نیاز به یک هاب تولید، توزیعی و ترانزیتی دارند که چابهار می‌توان این نقش را برای آن‌ها بازی کند.

از این رو روسیه و هند به دقت و شدت فراوان راه‌اندازی کریدور جنوب به شمال را دنبال می‌کنند. روسیه و هند به عنوان دو کشوری که بالاترین حجم مبادلات تجاری را با هم دارند، همواره از رویه‌هایی که بتوان این مراودات را اقتصادی‌تر و مقرون به صرفه کند، استقبال می‌کنند. چابهار، در واقع همان گزینه مدنظر دو کشور است که می‌توان زمان حمل‌ ونقل کالا میان دو کشور را به کمتر از نصف کاهش داده و و هر دو کشور را منتفع کند.

مزیت چابهار در جهان کنونی تجارت بر مقوله حمل‌ ونقل استوار است؛ اما آنچه می‌تواند این مزیت را شکوفا کرده و منافع دیگر کشورها را در مسیر چابهار درگیر کند، بسیار گسترده‌تر و فراتر از مقوله حمل‌ ونقل است که از آن با عنوان لجستیک نام می‌برند. لجستیک حوزه بسیار گسترده‌ای است که حمل‌ ونقل ذیل آن قرار می‌گیرد.

آنچه مزیت‌های چابهار به عنوان یک کریدور مهم تجاری را عیان می‌کند، تکمیل زنجیره ارزش لجستیک است. سازمان منطقه آزاد چابهار به همین رو کنسرسیوم لجستیک را راه‌اندازی کرده به دنبال تکمیل زنجیره بزرگ ارزش لجستیک است. تکمیل این زنجیره نه تنها منافع اقتصادی و ارزش افزوده بسیاری را متوجه چابهار و کشور می‌کند، که منافع کشورهایی چون هند و روسیه را به طور مستقیم درگیر کرده و تحریم‌ها را کم‌اثر می‌کند.

ساخت شهر فرودگاهی در برهه کنونی، به عنوان مهمترین حلقه مفقوده این زنجیره ارزش در دستور کار سازمان منطقه آزاد چابهار قرار دارد.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار با اشاره به توصیه‌های اکید رهبر معظم انقلاب برای توسعه مکران می گوید: بیش از ۱۷ سال است که رهبر معظم انقلاب توجه ویژه‌ای به سواحل مکران به عنوان یک "گنج پنهان" داشته‌اند. در این راستا نیز ماموریت‌های منطقه آزاد چابهار برای این منظور کاملا توسعه‌ای است. ‌طی چند سال اخیر گزارش‌های مربوط به توسعه مکران به سمع و نظر رهبر معظم انقلاب می‌رسد و کارکردن در این زمینه یک توفیق و افتخار است چون توجه ویژه ایشان را دارد و همواره سالی چند بار بر این مسئله تاکید دارند و از توسعه مکران نام می‌برند.

کردی با تاکید بر این‌که چابهار نقطه اشتراک همه جریان‌های سیاسی است، افزود: چابهار متعلق به یک دولت خاص با تفکر خاص نیست. تفکر چابهار تفکری است که رهبر معظم انقلاب به آن پرداخته‌اند و به آن توجه نشان داده‌اند.همه ما مکلف هستیم در این نقطه اشتراک داشته باشیم. لذا فارغ از همه خط و خطوط سیاسی و جریان‌های مختلف، معتقدم اینجا جریان، جریان نظام است و همه مکلفیم به عنوان سرباز نظام در پیشبرد این اهداف بزرگ وظیفه خود را انجام دهیم.

براساس اعلام سازمان منطقه آزاد چابهار، این شهر بندری خواهد شد که ۲۰ میلیون محصولات پتروشیمی تولید خواهد کرد، ۱۰میلیون تن فولاد در چابهار تولید خواهد شد در نهایت بندری خواهد بود که ظرفیت ۸۰ میلیون تن تخلیه و بارگیری را دارد. این اعداد و ارقام می‌گوید که در یک افق ۱۰ساله، چابهار یک بندر بسیار پرترافیک و صنعتی می‌شود که تنها ورود و خروج فولاد و پتروشیمی آن بالغ بر ۴۰میلیون تن خواهد بود.

در افق سال ۲۰۲۵ کشورهای آسیای میانه، مبادلات این کشورها با آسیای جنوب شرقی و شمال آفریقا معادل ۱۷۰ میلیارد دلار پیش‌بینی شده است. تردیدی نیست که با توسعه ظرفیت‌ها و زیرسخت‌های مورد نیاز، بالغ بر ۹۰درصد این حجم بالای مبادلات باید از طریق بندر چابهار محقق شود؛ چراکه نزدیک‌ترین، ارزان‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین مسیر دسترسی کشورهای آسیای میانه به جنوب آسیا و شمال آفریقا، کریدور جنوب به شمال و از طریق بندر چابهار است.