عدم افق گشایی مجلس از سیاست های کلی دریامحور/ نکات سه گانه تسهیلگری در اقتصاددریامحور

حسن بیک محمدلو - کارشناس اقتصادی نیز در رابطه با یک سالگی ابلاغ سیاست های کلی دریامحور می گوید:
 

-جناب بیک محمدلو اساسا این موقعیتی که از آن صحبت می کنیم چه فرصت هایی را پیش روی ما قرار می دهد؟ 

بیک محمدلو: سال گذشته که سیاست ها ابلاغ شد، فلسفه ابلاغ سیاست ها طبق اصل یکصد و ده قانون اساسی است، موضوع دریا هم چندین سال بود که در بحث های متعددی در مجموعه مجمع و سطح کلان کشور مطرح می شد و لازم بود که حتما یک بسته سیاست گذاری کلان در کشور برای آن تدوین بشود، از سال ۹۶ این موضوع که دستور مقام معظم رهبری بود به مجمع داده شد و نهایتا هم در سال گذشته این سیاست ها در ۹ بند ابلاغ شد. مسئله اول این است که ما باید به امر توسعه چند جانبه نگاه کنیم، درست است در پیشانی موضوع بحث اقتصاد وجود دارد، اما موضوع توسعه دریامحور یک مجموعه ای از بحث های فرهنگی، اجتماعی، حوزه های مرتبط با علم و فناوری و بحث های حوزه امنیت و مرتبط با بازدارندگی هم در آن قرار می گیرد. 

یک زنجیره کاملا می شود گفت موضوعات به هم متصل است؟ 

بیک محمدلو: بله کشور های مختلف هم از دریا به همین نحو استفاده کردند یعنی درست است خروجی را در امر اقتصاد دارند می بینند، اما حتما پشتیبان هایی را در موضوعاتی که عرض کردم ایجاد کردند، به همین لحاظ ظرفیتی که ما در کشورمان داریم و از قضا به زعم مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم از ظرفیت های استفاده نشده کشور در چهل سال اول انقلاب بوده یعنی این پنج هزار و هشتصد و خورده ای کیلومتر نوار ساحلی که ما داریم، در چهل سال گذشته و البته در ادوار گذشته هم استفاده چندانی از آن نکردیم، در همه محور ها که بخش اقتصادی یکی از مهم ترین و بلکه مهم ترین قسمت است.

در جهان کشور هایی که دسترسی به آب های آزاد دارند از این موهبت استفاده کردند توانستند هم سهم اقتصاد دریا و اقتصاد ساحل را از تولید ناخالص داخلی شان افزایش بدهند و هم خود امر تولید در بخش دریا را بزرگتر کردند، برخی آمارها می گوید که ما در ۱۵ سال منتهی به سال ۲۰۳۰ سهم کلی اقتصاد،یعنی دریا در جهان دوبرابر خواهد شد، این بخش یکسری کوتاهی ها، کج کارکردی هایی بوده که باید بیشتر روی آن صحبت کنیم بر اساس برآورد ها تقریبا می شود گفت سهم اقتصاد دریای ما از تولید ناخالص داخلی دو الی دو و نیم درصد است که بنا به هدفگذاری که در سیاست های کلی شده، رشد اقتصادی بخش دریا باید دوبرابر رشد اقتصادی در بخش های دیگر باشد، یعنی اگر برنامه هفتم و برنامه ششم هشت درصد را در نظر گرفته طبیعتا در بخش دریا باید با رشد ۱۶ درصدی ما هدفگذاری کنیم. 

خیلی فاصله دارد با چیزی که الان است؟ 

بیک محمدلو: بله، خیلی فاصله دارد 

-از این جهت سوالات آماری مان را دقیق می پرسیم و می خواهیم دقیق باشد که طبیعتا اگر ما بانک اطلاعاتی مان و اساس اطلاعات مان ضعیف باشد طبیعتا نمی توانیم تصمیم گیری درستی داشته باشیم شما آمار دقیق تر و بیشتری دارید به ما بدهید؟ 
بیک محمدلو: در واقع آمار دقیقی وجود ندارد این یک تکلیف برای دولت بوده، برنامه ریزی مبتنی بر آمار اگر نباشد، جز این که شما یکسری اعداد کلی و بعضا دست نیافتنی را ممکن است در برنامه هایتان ذکر کنید هیچ فایده دیگری ندارد، اما نکته ای که الان مهم است این است ما بین اقتصاد دریا و اقتصاد ساحل یک مقدار باید تفکیک قائل بشویم، حتی بعضی از مسئولین این دو تا آمار را در مقایسه با کشور های دیگر جابجا انتخاب می کنند و به کار می برند، آن چیزی که در کشور های شبیه ما که سوال قبلی شما بود در اقتصاد ساحل رسیدند سهم از تولید ناخالص داخلی شدند.

مثلا ۴۰ درصد، ۳۵ درصد آن اقتصاد ساحل است یعنی یک پس کرانه ای حداقل به عمق ۶۰ کیلومتر را هم در ساحل پیش رفته در عمق و فعالیت های اقتصادی که آنجا هم انجام می پذیرد را دارد حساب می کند، بله، اقتصاد دریا هم در کشور هایی مثل چین که باز فرمودند مثلا چینی ها در دو دهه سهم اقتصاد دریایشان را از دو و یک دهم به ۹ و خورده ای، ۹ و ۴ دهم درصد از تولید ناخالص داخلی شان رساندند که رشد واقعا پرسرعتی بوده، ما هم این جا از آن تکالیفی که مقدمات آن فعلا دارد جلو می رود حساب داری اقماری بخش دریاست، به دلیل تنوع نوع حساب کتاب آن، گستردگی این حساب ها در دستگاه های مختلف و بعضا موضوع نفت و گاز آف شور، فراساحل که خودش نقش آفرینی جدی می کند، هر چه ما آمار بگوییم دو دو و نیم بنده، چه بازه نیم تا ۴ درصدی که آقای دکتر حسینی گفتند تماما آمار های برآوردی است یکی از الزامات سند که در بیانیه در سند سیاست ها آمد در بسته هم آمد یک سال هم از آن گذشته، همین حساب کتابی بود که حداقل بدانیم اوضاع مان در چه وضعیتی قرار دارد. 

- می خواهیم وارد این موضوع بشویم که ببینیم دستگاه ها چقدر کار را پیش بردند ۱۴ تا دستگاه دارند کار را با هم انجام می دهند، طبیعتا هر وقت دستگاه ها تعدادش زیاد می شود و قرار است با هم کار کنند این نگرانی وجود دارد که تضاد منافع ها وسط بیاید و تعارض منافع را شاهد باشیم بهرحال دستگاه ها ناهماهنگی هایی دارند در برنامه ها و طرح های دیگر شاهد آن بودیم، در این چقدر نمود دارد در این یک سالی که گذشته شما پیشرفت کار را چطور می بینید؟ چه کار هایی باید کدام دستگاه ها انجام می دادند که ندادند؟ 

بیک محمدلو: چون در هنگام تدوین سیاست ارزیابی که صورت گرفته بود یکی از ایرادات و نقائص همین نکته بود و از قضا در بند یک سیاست های کلی به مسئله سیاست گذاری یکپارچه اشاره شده، ما یک مشکلی در کشور داریم وقتی برخی موضوعات بین بخشی، بین دستگاهی، بین وزارتخانه ای می شود، این را نمی توانیم هماهنگ و هم افزا راهبری بکنیم، در موضوع دریا این موضوع خودش را خیلی بیشتر دارد نشان می دهد یعنی همین ۱۴ تا دستگاه و وزارتخانه ای که قوانین شان هم بعضا مزاحم یکدیگر است، همین نکته ای که درگزارش از جناب آقای حسینی رئیس محترم شیلات پخش شد، یکی از موضوعات است، در این یک سال هم تلاش های زیادی شد بحث های متعددی در دولت مرحوم شهید رئیسی هم صورت پذیرفت که یک پلتفرم یا سکویی برای نوع حکمرانی ما در دریا طراحی بشود، جهان به یکسری الگو هایی رسیده یعنی اگر می گوید من می خواهم یک منطقه جغرافیایی را توسعه بدهم و پیشرفت آنجا چرخ آن را بچرخانم این را برده در قالب سازمان ها و دستگاه های همکاری که بدون تصدی گری، بدون تداخل، بدون تملک گرایی صرفا موضوع را از لحاظ برنامه، بودجه و نظارت راهبری می کنند، این یکی از موضوعات جدی بند یک سیاست ها تا امروز که سالگرد ابلاغ سیاست ها است اتفاقی برای آن نیفتاد.
 
یعنی ما مغز متفکری برای این قضیه نداریم یا باید خود رئیس جمهور یا در حوزه رئیس جمهور بود یا معاون اول یا سازمان برنامه درست است؟ منظور شما این است؟ 

بیک محمدلو: طبعا این برداشت اولیه این خواهد بود که آن عقل منفصل دولت این را باید راهبری بکند، اما این اتفاق همچنان انجام نپذیرفت صرفا در آن بسته اجرایی سیاست های کلی که ظرف شش ماه باید مصوب می شد و در اردیبهشت امسال هیات وزیران مصوب کرد در بند آخر آن تشکیل یک کارگروه بین دستگاهی را بعهده معاون اول گذاشت که آن کارگروه هم تا امروز که سالگرد مجدد ابلاغ سیاست ها است آن کارگروه هم افزایی بین دستگاهی هم تشکیل نشده است. 

- چقدر منطبق می بینید فعالیت سازمان بنادر را؟ قبل از آن بفرمایید این اختلافی که به نظر می رسد هنوز خیلی سر وحدت رویه به نقطه نظری رسیده نشده و چقدر نکاتی که گفتند منطبق با سیاست هایی است که ابلاغ شده است؟  

بیک محمدلو: همچنان درست می فرمایید، واقعیت میدانی این است که آن هماهنگی و هم افزایی، چون ما نرم افزارش را هنوز نتوانستیم بین این دستگاه ها به اشتراک بگذاریم، آن اتفاق نیفتاده و همچنان هم بعد از یک سال فرمودند ماده ۴۴ بسته اجرایی سازی سیاست ها که در اردیبهشت امسال مصوب شد، انجام نشده، حالا چه معاون اول، تغییر دولت هم بوده، بپذیریم چند ماهی هم تأخیر افتاده، مواجه شدیم با انتصاب مهندس عبدالعلی زاده به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور، یعنی همچنان کارگروه تشکیل نشده و اصولاً ما مدل و الگویی برای اداره این مدل بحث های بین بخشی را نتوانستیم توسعه دهیم. این را کنار بگذاریم. در بخش دوم این که دستگاه ها؛ چه سازمان بنادر، چه بقیه دستگاه هایی که در امر دریا هستند؛ ما باید یک نکته ای را لحاظ کنیم؛ آن هم منفعت ملی است.

باید در مورد آن چه که همه عموم بهره مند شوند، صحبت کنیم. البته این عرض بنده، معنایش این نیست که هر کاری که می کنیم متوقف کنیم تا ببینیم آن طرح جامع چه می شود. ولی بپذیریم در بند چهار سیاست های کلی یک سال زمانش الان تمام شده طرح جامع، بند چهار می گفت که تدوین طرح جامع و تعیین سهم و جغرافیای تجارت، صنعت و کشاورزی و یک کاری که در سازمان بنادر هم انجام می شود، این یک سال که نشده، معلوم است این دستگاه می رود در مسیری که قبلاً کار می کرده، کلیشه می شود.

 من در مجموع فکر می کنم پازل تکمیل نخواهد شد تا موقعی که ما دور یک میز ننشینیم و حرف هایمان را یکی نکنیم. سازمان بنادر به دلیل سطح مداخله زیاد آن با موضوع دریا و ساحل در پیشانی دیده می شود؛ گمرک جمهوری اسلامی، سازمان شیلات و بقیه دستگاه ها هم در ردیف های دیگر. وقتی نپذیریم که باید منفعت ملی را محور بگذاریم، آن جا دیگر بخشی رفتار می کنیم، حتی آن کار هایی که در مصوبه آمده؛ مثلاً برای همین مجموعه سازمان بنادر و دریانوردی و بقیه دستگاه ها، آنها هم انجام نمی شود، یعنی این مصوبه در برخی بند ها تکالیفی را نوشته برای مجموعه ها، مثلاً همین سازمان بنادری که گفتید، گفته بود شرکت سرمایه گذاری مشترک با خارجی ها تشکیل دهد، حالا یک سال گذشته است. حالا ما یک سری کار های خوب هم می کنیم، مخالف این و متناقض این نیست. 

 ساده تر شده فرمایش شما این است که دستگاه ها الان کار می کنند، اما کارشان فاکتور می شود به عنوان سیاست های کلی؟ 
بیک محمدلو: یکی از ایراداتی که به همین بسته اجرایی سازی که در اردیبهشت در دولت مصوب شد، یک ایراد کلی که وارد بود این بود که مجموعه ای از کار های متداول و روزانه دستگاه ها را جمع کرد در قالب یک بسته اجرایی سازی و اصلاً آن سیاست ها را پشتیبانی نمی کرد. 

- به نوعی خودمان را گول می زنیم؟ 
بیک محمدلو: باز آن ایده محوری مهم است؛ بپذیریم پیشران آینده ایران؛ یکی دریا است، همه بپذیریم، همه بپذیریم باید در یک قالب کلی و طرح جامع برای منفعت ملی عمل کنیم، آن وقت یک جا هایی یواش یواش اصلاح می شود. 

جمع بندی صحبت های تان از مهمترین اقدامی که تا پایان سال انجام می دهید؟ 
بیک محمدلو: من سه نکته تسهیلگر را می خواهم اشاره کنم؛ نکته اول؛ حوزه علم و فناوری است. علم و فناوری حوزه دریایی از صنایع نوظهور و به نوعی با فناوری های سطح بالا محسوب می شود که اوضاع ما خیلی خوب نیست. نکته دوم تسهیلگر؛ حوزه منابع انسانی آن است. باید برای تربیت منابع انسانی این بخش، توسعه رشته های دانشگاهی، فنی و حرفه ای های بخش دریا و موضوعاتی از این دست تلاش کنیم و بحث سوم؛ قوانین است. سال گذشته که سیاست ها ابلاغ شد، قرار بود مجلس هم برخی قوانینی که فکر می کند تزاحم دارد یا بعضی جا ها نیاز به تصویب قوانین جدید داریم، اقدامی کند که از آن موقع تا الان طرحی در مجلس نمی بینید که برای بحث دریایی افق گشایی کرده باشد.