هنوز از ظرفیت های دریا استفاده نکرد ه ایم/ زیرساخت های پژوهشی در انتظار سرمایه گذاری
رئیس پژوهشکده علوم دریایی با اشاره به اینکه هنوز نتوانسته ایم از ظرفیت های دریا استفاده کنیم، گفت: سرمایه گذاری در امر تقویت زیرساخت های واحدهای پژوهشی دریایی به فعال کردن ظرفیت های نهفته و تقویت سبد اشتغالزایی کشور منجر می شود.
رئیس پژوهشکده علوم دریایی با اشاره به اینکه هنوز نتوانسته ایم از ظرفیت های دریا استفاده کنیم، گفت: سرمایه گذاری در امر تقویت زیرساخت های واحدهای پژوهشی دریایی به فعال کردن ظرفیت های نهفته و تقویت سبد اشتغالزایی کشور منجر می شود.
به گزارش تین نیوز به نقل از ایرنا، پژوهشکده علوم دریایی یکی از واحدهای پژوهشی دانشگاه تهران است که با هدف تعامل سازنده و موثر در سطح کشور، خاورمیانه و منطقه آسیای غربی و کمک به رفع نیازهای علمی و پژوهشی در حوزه علوم دریایی تاسیس شده است، علومی که با توجه به حوزه های متنوع آن از قبیل کشتی سازی، فراساحل، شیلات، حمل و نقل، صنایع نظامی، محیط زیست و گردشگری به عنوان یکی از راهبردی ترین حوزه های پیشرفت کشور شناخته شده و توجه به آن موجب رشد و شکوفایی اشتغال و اقتصاد کشور می شود.
از اهداف این پژوهشکده می توان به گسترش تحقیقات و مرزهای دانش در زمینه علوم مربوط به دریا و آبزیان با هدف بهبود استحصال از منابع دریا، انجام مطالعات دریایی از طریق تعامل با مراکز معتبر بین المللی، اجرای همایش، سمینار و کارگاه های آموزشی و پژوهشی با عنایت به تقاضاهای اقتصادی کشور و نیازهای منطقه ای و جهانی در حوزه علوم دریایی، بررسی، مطالعه و انجام پژوهش با هدف کمک به حفظ و تعادل اکوسیستم های دریایی، توسعه همکاری های ملی ومنطقه ای از طریق انجام پژوهش های کاربردی با درخواست سازمان های ذیربط، گسترش استفاده از فناوری های نوین در عرصه تحقیقات مربوط به دریا و انجام پژوهش برای بهره برداری اصولی منابع دریایی با توجه به ضرورت توسعه پایدار اشاره کرد که اکنون احمد نوحه گر ریاست این پژوهشکده را برعهده دارد.
او که اصالتی هرمزگانی دارد، در سال ۸۱ عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان شد و در همان سال توانست ریاست پژوهشکده هرمز دانشگاه هرمزگان را برعهده بگیرد و پس از آن در سال ۸۳ معاون دانشجویی و فرهنگی همان دانشگاه می شود تا اینکه در سال ۸۵ ریاست دانشگاه هرمزگان را به دست گرفت و تا ۹ سال راهبری آن را برعهده داشت.
راه اندازی رشته های ساحلی مانند سازه های دریایی، شیلات و راه اندازی دانشکده علوم فنون دریایی بخشی از اقداماتی دوره ریاست وی در این دانشگاه بود.
نوحه گر در زمان حاضر عضو دانشکده محیط زیست و استاد تمام دانشگاه تهران است و در این سال ها استاد راهنمای ۲۰۰ دانشجوی ارشد و ۵۵ دانشجوی دکتری بوده و از سال ۱۴۰۰ تاکنون هم ریاست پژوهشکده علوم دریایی را برعهده دارد. این پژوهشگر حدود ۶۰۰ مقاله علمی - پژوهشی در مجلات داخلی و خارجی دارد که مشروح گفت وگوی رئیس پژوهشکده علوم دریایی با خبرنگار ایرنا را در زیر بخوانید:
ایرنا: ضرورت تاسیس پژوهشکده علوم دریایی چیست؟
نوحه گر: پژوهشکده علوم دریایی دانشگاه تهران در راستای سیاست های کلی نظام و براساس برنامه ششم فرهنگی کشور در سال ۱۳۹۶ تاسیس و بر پایه سیاستگذاری ها در شورای سیاستگذاری معاونت پژوهشی وفناوری دانشگاه تهران مقرر شد تا پژوهشکده های زیر مجموعه واحدهای دانشگاه همه در قالب پژوهشگاهی به نام پژوهشگاه دانشگاه تهران قرار بگیرند.
بنابراین دانشگاه تهران دارای پژوهشگاه بزرگی که در دل خود واحدهای پژوهشی مانند پژوهشکده ها و موسسه های تحقیقاتی را دارد و عنوان این واحد پژوهشی هم «پژوهشکده علوم دریایی دانشگاه تهران است.
درباره ضرورت تاسیس این پژوهشکده باید گفت که کشورمان با دارا بودن بیش از ۵۶۰۰ کیلومتر مرز آبی در شمال و جنوب، یک کشور دریایی محسوب می شود که در شمال کشور استان های گیلان، مازندران، گلستان و در جنوب کشور هم استان های سیستان وبلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان در مجموع هفت استان ساحلی را در اختیار دارد که به ایران یک موقعیت عالی داده است تا بتواند از مزایای دریایی استفاده کند. البته این شرایط ویژه خود به تنهایی دارای دو موهبت الهی است که نخست وجود خلیج فارس و دریای عمان که دسترسی به دریاهای آزاد را برای مبادلات تجاری و بازرگانی و حمل ونقل دریایی را فراهم کرده و در شمال کشور هم به دلیل ارتباط از طریق دریای خزر با کشورهای حاشیه آن نظیر جمهوری آذربایجان، قزاقستان و روسیه در مجموع به کشور ما مزیت فوق العاده ای داده که امید است از این نعمت خدادادی استفاده کنیم.
در واقع نیمی از مرزهای ایران مرز آبی است و با وجود نعمت بزرگی که در حوزه دریا و ساحل در اختیارمان است، اما اقتصاد دریا در کشورمان اقتصاد شکوفایی نیست.
ایرنا: این پژوهشکده دارای چند پژوهشگر است و ماموریت آن چیست؟
نوحه گر: پژوهشکده از پژوهشگران و دانشجویان مقطع ارشد و دکتری رشته های مرتبط با دریا و ساحل در رشته هایی نظیر محیط زیست، شیلات، صنایع دریایی، رشته های عمران با گرایش سازه های دریایی، رشته های هوش مصنوعی و جامعه شناسی مناطق ساحلی استفاده می کند که زیست شناسی دریایی، اکوسیستم دریایی، اکولوژی آبزیان، علوم جوی - دریایی و محیط زیست دریایی در ذیل گروه های پژوهشی است و در سال های ۱۴۰۱ و۱۴۰۲ بیش از ۶ طرح تحقیقاتی احصا شد. به عبارتی این پژوهشکده تنها محدود به موضوع دریا نیست بلکه فراساحلی را هم در برمی گیرد.
انجام مطالعات و طرح های علمی و پژوهشی، توسعه توانمندی های فنی و پرورش سرمایه انسانی متخصص در حوزه های متنوع علوم دریایی، تعامل سازنده و مؤثر در سطح کشور، خاورمیانه و منطقه آسیای غربی، فراهم کردن موجبات اقتدار اقتصادی، سیاسی و نظامی میهن اسلامی بر پایه توسعه دریایی و رفع نیازهای پژوهشی کشور در زمینه تحقیقات علوم دریایی ماموریت این پژوهشکده است.
ایرنا: اشاره کردید به هفت استان ساحلی، تا چه اندازه ضرورت ایجاد پارک های علم و فناوری در استان های ساحلی احساس شده است؟
نوحه گر: اساس ایجاد پارک های علم و فناوری دریایی در استان های ساحلی می تواند از طریق نوآوری و فناوری محصولات دریا، زمینه ای را برای توسعه اقتصاد دریا محور و دریا پایه ایجاد کند و به شکلی نوآوری در بحث پارک های علم و فناوری دریایی می تواند اقتصاد دریاپایه را تکان دهد. در جنوب کشور به نظر می رسد که معاونت علمی وفناوری وزارت علوم ومعاونت علمی، فناوری ریاست جمهوری توانستند موفقیت هایی را در این زمینه بدست بیاورند به طوری که اکنون جزیره قشم دارای پارک زیست فناوری فعال است و پارک های دریایی هم در سایر استان های ساحلی فعالیت خود را آغاز کردند. به عبارتی پارک زیست وفناوری که نزدیک دو دهه فعالیت می کند، در یک دهه اخیر پارک زیست فناوری قشم توانسته فعالیت خوبی داشته باشد. اما نکته مهم این که پارک ها با استفاده از مزیت های موجود در خلیج فارس می تواند با فناوری های روز دنیا از دریا بهره برداری بهینه تری کنند.
ایرنا: نتایج حاصل از راه اندازی پارک های علم و فناوری چه بوده است؟
نوحه گر: مسئولیت پارک ها با توجه به سیاست های کلی برعهده معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و معاونت فناوری وزارت علوم است و در واقع پارک های دریایی ذیل پژوهشکده علوم دریایی نیست. اما انتظارم از مسئولان این است که با توجه به سیاست های مقام معظم رهبری در بحث اقتصاد دریا محور و ابلاغیه ۹ گانه در زمینه توسعه اقتصاد دریا، باید در راه اندازی سریعتر پارک های علمی و فناوری ساحلی تعجیل کرد زیرا دنیا امروز به دنبال استفاده بیشتر از موهبت های دریا است که ما هنوز نتوانستیم از ظرفیت های دریا استفاده کنیم. اگر قرار است به توسعه پایدار دست یابیم باید به دو عامل جدی توجه کرد که یکی ظرفیت ها و دومی جوامع محلی است.
بنابراین اگر بتوانیم از ظرفیت های دریایی در خلیج فارس و دریای عمان در جنوب و دریای خزر در شمال کشور و همچنین از جوامع محلی به عنوان توانمندسازی استفاده کنیم، به طور یقین ظرفیت های عظیمی در آن نهفته است که حتی بیش از جمعیت این هفت استان ساحلی، می توان با جذب نیروی کار و نیروی متخصص سهم بزرگی در اشتغال زایی ایجاد کرد.
ایرنا: سهم پژوهشکده از این ظرفیت ها چیست؟
نوحه گر: این پژوهشکده هفت سال پیش تاسیس شده و در ۲ سال گذشته با برگزاری دو همایش بین المللی در شهرهای بندرعباس و بوشهر توانست سهمی در احصای این ظرفیت ها در اقتصاد دریا محور از طریق همایش ها با حضور متخصصان داخلی و خارجی داشته باشد که در آن راهکارهای لازم برای استفاده از ظرفیت دریاها ارایه شد و اینکه سایر مراکز دریایی و دانشگاه های ساحلی مانند دانشگاه علوم دریایی هرمزگان، چابهار و خرمشهر هم در حال احصای ظرفیت های دریا هستند.
نکته مهم اینکه اگر قرار است از ظرفیت های دریا به نحوی استفاده کنیم که به فناوری های روز دنیا مجهز باشد، باید زیر ساخت های لازم را برای مراکز پژوهشی فراهم کرد، یعنی با سرمایه گذاری ابتدایی، در مرحله بعد سهم زیادی در درآمدزایی کسب کرد. بنابراین سرمایه گذاری در امر تقویت زیرساخت های واحدهای پژوهشی دریایی مانند پژوهشکده علوم می توان ظرفیت های نهفته را فعال و سبد اشتغالزایی کشور را تقویت کرد. از طرفی در موضوع بنادر باید به سمت بنادر هوشمند یا نسل چهارم رفت در حالی که بخش زیادی از بنادر کشور از نسل اول و دوم هستند و باید به سمت حمل و نقل هوشمند و لجستیک پایدار حرکت کرد.
پژوهشکده علوم دریایی طرح خوبی در سواحل مکران بر پایه دیدگاه های مدیریتی و با تمرکز بنادر هوشمند دارد که عنوان آن، «طرح جامع برنامه ریزی حمل ونقل هوشمند و لجستیک پایدار در سواحل مکران بر پایه مدیریت اکوسیتسمی با تمرکز بر توسعه بنادر نسل چهارم» است که فرایند مطالعاتی آن توسط تعدادی از پژوهشگران و استادان دانشگاه تهران در پژوهشکده علوم دریایی آغاز شده تا در اختیار مسئولان اجرایی برای بهره برداری قرار گیرد و آنها با استفاده از این طرح می توانند طراحی های لازم را در راه اندازی بنادر نسل هوشمند هم در شرق و هم در غرب تنگه هرمز ایجاد کنند.
همچنین مطالعاتی شبیه این طرح برای بنادر خرمشهر در زمینه بحث فناوری های دریایی آغاز شده که برای سال آینده قرار است با برنامه ریزی لازم از هوش مصنوعی در این زمینه استفاده کنیم. به همین منظور با متخصصان دانشگاه تهران و سایر دانشگاه ها که در زمینه هوش مصنوعی، بنادرحمل و نقل دریایی و استفاده از منابع انرژی با استفاده از هوش مصنوعی فعالیت دارند، وارد مذاکره شدیم.
ما در این زمینه در مقایسه با همسایگان عقب هستیم زیرا کشورهای همسایه از فناوری های نوین در زمینه استفاده از منابع انرژی به نحوی مطلوب بهره برداری می کنند. اگر بخواهیم از منابع خلیج فارس، دریای عمان و دریاچه خزر بهینه استفاده کنیم، بکارگیری هوش مصنوعی در زمینه ساخت و نگهداری سازه های دریایی، منابع انرژی در دریا و انرژی های تجدیدپذیر، انرژی های فسیلی و حمل و نقل و تجارت هوشمند و حتی افزایش بهره وری ناوگان دریایی در زمینه محیط زیست دریایی ضروری است.
ایرنا: پیگیری شما در پیشنهاد طرح ایجاد رشته های بین رشته ای در حوزه دریا به سازمان سنجش و وزارت علوم به کجا رسید؟
نوحه گر: یکی از این رشته ها، رشته حقوق بین الملل دریا بود که در مقطعی که رئیس دانشگاه هرمزگان بودم به سازمان سنجش آموزش کشور و معاونت آموزشی وزارت علوم پیشنهاد و درخواست داده شد تا به علوم مرتبط با دریا و ایجاد رشته های بین رشته ای جدید در دانشگاه های استان های هرمزگان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، گیلان، مازندران و گلستان توجه ویژه داشته باشند.
ضررورت رشته های بین رشته ای در حوزه دریا بیش از بیش احساس می شود به عنوان نمونه اگر اختلاف دریایی داشته باشیم برای رفع آن باید به کشور امارات رجوع می کردیم و این خوب نیست که ما به عنوان کشوری با قدمت طولانی در امر دریانوردی از این مساله بهره مند نباشیم. از دیگر رشته های بین رشته ای می توان به ایجاد رشته های حقوق بین الملل تجارت دریا، حقوق بین الملل نفت، هوش مصنوعی و انرژی دریایی، هوش مصنوعی و صنایع دریایی، هوش مصنوعی و سازه های دریایی و فرا ساحل اشاره کرد.
معتقدم رشته های بین رشته ای که نیاز کشور است، وارد عرصه شود و به نظر می رسد اگر از توانمندی های داخلی استفاده کنیم ضمن ارتباط با کشورهای دیگر که در اقتصاد دریایی موفق بودند، کشورمان در زمینه اقتصاد دریایی می تواند پیشرو باشد زیرا در عرصه های مختلف متخصصان و دانشجویان خوبی تربیت شدند. مسیر دست یابی به توسعه پایدار استفاده دقیق از ظرفیت ها و نیروی انسانی توسعه یافته است. شما هیچ جامعه ای نمی یابد به توسعه دست یابد بدون اینکه نیروهای توسعه یافته داشته باشد. بنابراین نرم افزار اصلی توسعه برای رسیدن به توسعه پایدار، نیروی انسانی توسعه یافته است که منابع را می توان به سمت توسعه سوق داد و از مسیر رشد به توسعه رسید.
ایرنا: برنامه های این پژوهشکده در سال ۱۴۰۴ چیست؟
نوحه گر: این پژوهشکده در سال ۱۴۰۴ فعالیت های خود را با استفاده از ارتباط با دانشگاه و جامعه بویژه صنعت و با استفاده از تکنولوژی سازگار با محیط زیست دریایی نهادینه خواهد کرد. به همین منظور برای کمک به حفظ محیط زیست دریایی با پالایشگاهی در یکی از استان های ساحلی قراردادی امضا کردیم که در قالب «طرح بررسی تنوع گونه ای شناسایی بی اندیکاتورها و سنجش فلزات سنگین و بررسی روابط با استفاده از ایزوتوپ های پایدار در منطقه بین جزر و مدی شمالی خلیج فارس در محدوده مُعَین از سواحل شمالی جزیره هرمز تا بندر خمیر» است که فعالیت خود را از آذرماه ۱۴۰۳ آغاز کرده و تا پایان سال ۱۴۰۴ جهت بهره برداری ارایه می شود.
همچنین همزمان با سالروز ملی خلیج فارس در اردیبهشت ماه کارگاهی در زمینه محیط زیستی خلیج فارس در قالب نحوه انتقال آب خلیج فارس و حفظ محیط زیست دریایی برگزار می شود و از طرفی سومین همایش بین المللی علوم دریایی با رویکرد اقتصاد دریاپایه وسیستم های پایدار انرژی که قرار بود در هفتم اسفندماه ۱۴۰۳ برگزار شود اما به دلیل تعطیلی تهران لغو شد، همزمان با برگزاری این کارگاه در بوشهر گشایش می یابد.
