سبد انرژی پاک ایران و مشکل آلودگی هوا

تین نیوز |  در حالی که طی دهه گذشته مصرف انرژی در جهان بیش از ٢٧ درصد افزایش یافته بود، مصرف انرژی ایران بیش از ٨ درصد افزایش نشان می دهد.
از سال ٢ ١١ تاکنون نیز مصرف انرژی ایران سیر صعودی قابل ملاحظه ای داشته است، به طوری که طی سال گذشته مصرف انرژی ایران به معادل یک میلیارد و ٦ میلیون بشکه نفت رسید که نسبت به سال قبل آن معادل ١٤١ میلیون بشکه افزایش نشان می دهد.
آنچه که آمارهای بین المللی مانند گزارشهای سالانه شرکت بریتیش پترولیوم ( بی پی) و اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می دهد و با آمارهای رسمی ایران نیز مطابقت دارد، سبد انرژی ایران تقریبا شامل گاز و محصولات نفتی است، اما آنچه که در میان رشد افسارگسیخته مصرف انرژی امیدوارکننده می نماید، سهم چشم افسای گاز به عنوان سوخت پاک در میزان افزایش مصرف انرژی کشور است.
ایران، هم اکنون باوجود مصرف انرژی بسیار بالا (در مقایسه با تولید ناخالص ملی و جمعیت)، آلودگی هوای ناشی از آن و هزینه های ناشی از هر دو مورد، سبد سوخت بسیار پاکی دارد، به طوری که ٧ درصد از انرژی مصرفی کل کشور از گاز طبیعی تامین می شود.
بر اساس آمارهای شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، مصرف گاز طبیعی و گاز مایع از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون تقریبا ٥ برابر شده است.
در سال ٥٧ مصرف گاز و گاز مایع کشور کمی بیش از معادل ٢ میلیون بشکه نفت خام بود که سهمی کمتر از ١ ,٦ درصد در انرژی مصرفی فسیلی کشور داشت. در سال ١٣٩١ این رقم به معادل یک میلیارد بشکه نفت رسید که سهمی ٦٦.٥ درصدی در سبد مصرف انرژی فسیلی کشور نشان می دهد.
اگرچه این نهاد رسمی ایران، آمارهای سال گذشته را منتشر نکرده است، اما بر اساس گفته های مقامات ایران، طی سال گذشته این کشور ١٨ میلیارد متر مکعب گاز مصرف کرده است.
این حجم از گاز تقریبا معادل یک میلیارد و ۱۳۲ میلیون بشکه نفت خام است که با توجه به مصرف ١,٦ میلیاردی ایران در همین سال، سهم گاز از سبد انرژی کل کشور (شامل انرژی بادی، فسیلی، آبی، هسته ای و غیره) به ٧ درصد رسیده است.
کمتر کشوری می توان یافت که سهم گاز در سبد انرژی کشور به این میزان باشد و مهمتر از همه، استفاده بسیار اندک ایران از زغالسنگ به عنوان یکی از آلاینده ترین سوختهای رایج در دنیاست.
برای نمونه، مصرف گاز جهان طبق آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا، از ٢,٤ تریلیون متر مکعب در سال ٢ به ٣.٤ تریلیون در سال ٢ ١٢ رسیده است که افزایشی ٤١ درصدی نشان می دهد، در حالی که در همین دوره زمانی، مصرف گاز ایران شاهد افزایشی ٢٤٨ درصدی بوده است که شش برابر میزان «رشد» مصرف گاز دنیاست.
خوشبختانه، چنانچه ذکر شد، سهم زغالسنگ در سبد انرژی ایران بسیار ناچیز است، در حالی که مثلا براساس برآورد شرکت بریتیش پترولیوم مصرف زغالسنگ جهان در سال گذشته میلادی معادل ٣,٧ میلیارد تن نفت خام (بیش از ٢٧ میلیارد بشکه) بوده است که کشور چین تقریبا سهمی ٥ درصدی در این مصرف دارد. این در حالی است که ایران در همین سال تقریبا معادل ٩ هزار بشکه نفت خام، مصرف زغالسنگ داشته است.
از طرفی بر اساس برآوردهای  سازمان جهانی خودروهای گازسوز (ان جی وی گلوبال) ایران هم اکنون جایگاه نخست جهان را از لحاظ تعداد ماشینهای دوگانه سوز (بنزین و گاز مایع) تصاحب کرده است.
آمارهای ایران نیز حاکی است که از ١٥ میلیون خودرو موجود در کشور ٣,٣ میلیون خودرو دوگانه سوز هستند، به عبارتی بیش از ٢ درصد خودروهای ایران قابلیت استفاده از گاز مایع را به عنوان سوخت دارند که در دنیا بی سابقه است.
ایران هم اکنون ظرفیت تولید روزانه ٢ میلیون متر مکعب گاز سی ان جی برای تحویل به خودروها را دارد.  نصرت الهن سیفی  مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت ١٩ سپتامبر اعلام کرد که مصرف سی ان جی در بخش حمل و نقل عمومی به تدریج از حدود ٥ میلیون مترمکعب در سال ٨١، به حدود ٧ میلیارد مترمکعب در سال ٩١ افزایش یافت و رشد ١٤ برابری را در ١ سال تجربه کرد.
 
آلودگی هوا
بر هیچ کسی پوشیده نیست که خصوصا در دوره دولت دهم، هوای ایران، خصوصا کلانشهرها از آلوده ترین ها در جهان بوده است. البته، کاهش تولید بنزین پتروشیمی و افزایش واردات بنزین یورو ٤ در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی یکی از بهترین تصمیمات دولت بود که هم از نظر آلودگی و هم از نظر اقتصادی به نفع ایران شد.
لازم به ذکر است که وقف واحدهای پتروشیمی به تولید بنزین، به معنای کاهش ظرفیت تولید پتروشیمی است و از طرفی بنا به برآورد سازمان بهداشت جهانی ، میزان زیانهای ناشی از آلودگی هوا در ایران سالانه حدود ١٦ میلیارد دلار است. خود مقامات ایران در دوران دولت دهم، زیان سالانه ٨ میلیارد دلاری آلودگی هوای کشور را اعلام کرده بودند.
این در حالی که واردات روزانه ٥ تا ٨ میلیون لیتر بنزین استاندارد سالانه حدود ٢ میلیارد دلار برای ایران خرج دارد، اما هم زیان ناشی از آلودگی هوا کم می شود و هم زیان ناشی از کاهش تولید محصولات پتروشیمی و هم سلامتی مردم به خطر نمی افتد، به عبارتی واردات مقداری بنزین در مجموع از هر لحاظ برای این کشور مفید است، تا زمانی که تولید بنزین استاندارد جوابگوی مصرف داخلی باشد.
به غیر از سوخت آلوده پتروشیمی، موضوع غیر استاندارد بودن خودروها و موتوسیکلتهای فعال در ایران نیز در آلودگی تاثیر عمده ای دارد. هم اکنون نیز سهم خودروهای استاندارد داخلی از کل تولید خودرو ایران بسیار نازل است و شمار خودروهایی با عمر بسیار بالا نیز در کشور چشم افساست.
در این معضلها، یکی از آلاینده ترین صنایع ایران، صنعت تولید برق است.
 اردیبهشت ماه سال جاری خورشیدی، علیرضا احمدی یزدی ﻣﺪﯾﺮﮐﻞ ﺩﻓﺘﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺼﺮﻑ شرکت مادرتخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران اظهار داشت که که طی سال گذشته ۵۴۷ میلیون تن آلودگی ناشی از سوختهای فسیلی در کشور ایجاد شده که ۲۲۲ میلیون تن از آن، بخاطر آلودگی مصرف سوختهای مایع در نیروگاههای برق بوده است.
با این حساب سهم نیروگاههای حرارتی در آلودگی هوا -که سهمی بیش از ٨٣ درصدی در تولید کل برق کشور دارند- حدود ٤ درصد است.
بازدهی این نیروگاهها نیز بر اساس آمار سالانه وزارت نیرو، به طور متوسط ٣٧ درصد است که رقم بسیار پایینی است.
ایران دو راهکار عمده برای این مشکل ارائه کرده است که حداقل یکی از آنها در کوتاه مدت اثربخشی بالایی می تواند داشته باشد.
نیروگاههای حرارتی ایران در سال گذشته ٢٨ میلیارد لیتر سوخت مایع (عمدتا گازوئیل و نفت کوره) با درجه فسفر بسیار بالا مصرف کرده اند. دولت ٣٦ میلیارد متر مکعب گاز نیز به نیروگاهها داده است.
دولت روحانی در نظر دارد که ارائه گاز را به نیروگاهها برای کاهش مصرف سوخت مایع به ٤٢ میلیارد متر مکعب افزایش دهد. با توجه به آمارهای شش ماهه نخست سال، دولت تاکنون تامین گاز نیروگاهها را به صورت چشم افسایی افزایش داده است و در سالهای پیش رو با توجه به این که فازهای جدید پارس جنوبی راه اندازی خواهد شد، ظرفیت ارائه گاز طبیعی به نیروگاهها افزایش خواهد یافت.
موضوع دیگر که شاید سالها طول بکشد، تبدیل نیروگاههای حرارتی ایران به نیروگاههای سیکل ترکیبی با بازدهی ٤٣ تا ٤٧ درصد است.
همچنین ١٤ درصد از انرژی برقی ایران در فرایند انتقال و توزیع به هدر می رود که می توان چاره ای برای این موضوع اندیشید. در مجموع، بنا به گزارش سازمان بهینه سازی مصرف سوخت، ایران سالانه ٤ میلیون بشکه معادل نفت خام اتلاف انرژی دارد، یعنی این حجم از انرژی که برابر ٢٥ درصد از کل انرژی مصرفی کشور است، قبل از این که به دست مصرف کننده برسد به هدر می رود که باید برای آن تدبیری اندیشید.