◄ افق‌های توسعه و فرصت‌های مشارکت و سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه‌ای راه‌آهن
توجه بیشتری به توسعه مشارکت و جذب سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در طرح‌های توسعه زیر بنائی و ناوگان شرکت راه‌آهن صورت شود.
براساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله و تا افق ۱۴۰۴ باید سهم حمل‌ونقل ریلی برون شهری در جابه‌جایی مسافر از چهار به ۱۸ درصد و سهم جابه‌جایی بار از ۱۰ به ۳۰ درصداز کل حمل‌ونقل کشور برسد که جهت دستیابی به اهداف این سند، لازم است توجه بیشتری به توسعه مشارکت و جذب سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در طرح‌های توسعه زیر بنائی و ناوگان شرکت راه‌آهن صورت شود.
به گزارش تین‌نیوز به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت راه و شهرسازی، افزایش سهم بخش غیردولتی دراقتصاد کشور با رویکرد گسترش مالکیت، ارتقای کارآیی بنگاه‌های اقتصادی و بهره‌وری منابع مادی، انسانی و فناوری، افزایش رقابت‌پذیری در اقتصاد ملی، کاهش بارمالی و مدیریتی دولت در تصدی فعالیتهای اقتصادی، افزایش سطح عمومی اشتغال و تشویق بخش غیردولتی به سرمایه‌گذاری و بهبود درآمد آن‌ها، هدف غایی سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی است که از دو روش تقویت زمینه‌های سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی با ثابت نگهداشتن سهم بخش دولتی و همچنین از طریق واگذاری سهم دولت از اقتصاد به این بخش، باید محقق شود.
اهمیت حمل‌ونقل ریلی و تأثیر آن بر ساختار اقتصادی کشورها ازجمله تولید، سرمایه‌گذاری و اشتغال برکسی پوشیده نیست؛ حمل‌ونقل ریلی زیربنای اقتصادی هر کشور است؛ بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله و تا افق ۱۴۰۴ باید سهم حمل‌ونقل ریلی برون‌شهری در جابه‌جایی مسافر از ۴ به ۱۸ درصد و سهم جابه‌جایی بار از ۱۰ به ۳۰ درصدازکل حمل‌ونقل کشور برسد که جهت دستیابی به اهداف این سند، لازم است توجه بیشتری به توسعه مشارکت و جذب سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در طرح‌های توسعه زیر بنائی و ناوگان شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران صورت شود.
زمینه‌های سرمایه‌گذاری در شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران با توجه به گستردگی این صنعت متعدد و متنوع می‌باشد؛ که با توجه به بالا بودن حجم سرمایه‌گذاری طرح‌های ریلی، خصوصاً در پروژه‌های زیربنایی و ناوگان لازم است شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران در ابتدا پس از معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری مطرح در این صنعت، در راستای توجیه‌پذیری طرح نسبت به معرفی مشوق‌ها و بسته‌های حمایتی و عنداللزوم حمایت از جذب سرمایه‌گذار اقدام نماید تا زمینه رشد و شکوفایی این صنعت ایجاد شد.
معرفی بسته‌های حمایتی
۱- تثبیت حق دسترسی واگن‌های باری نو
در اجرای مصوبه به تاریخ ۲۵ آذرماه ۱۳۹۳ هیئت‌مدیره شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران که به استناد تبصره ۱ ماده ۶ قانون دسترسی آزاد به شبکه ریلی سال ۱۳۸۹مجلس محترم شورای اسلامی تصویب گردید. شرکت راه آهن موظف است، به‌منظور افزایش نرخ بازدهی و کاهش دوره بازگشت سرمایه‌گذاری، نرخ تعرفه دسترسی به شبکه ریلی واگن‌های باری نو که توسط بخش غیردولتی وارد شبکه حمل‌ونقل ریلی شده و اولین بارنامه آن‌ها از تاریخ یک فروردین ۱۳۹۳ به بعد صادر شده است را برای واگن‌های چهار محوره و واگن‌های شش محوره به ترتیب تا سقف پ و ۶ (میلیون تن کیلومتر بار خالص حمل شده و یا در دوره حداکثر ۴۲ ماه هرکدام که زودتر فرا برسد (از زمان شروع بهره‌برداری معادل (یک ریال) محاسبه و دریافت کند؛ و پس از پایان دوره تثبیت، تعرفه واگن‌های مزبور مشابه سایر واگن‌ها بوده و بر اساس نرخ ابلاغی هیئت‌مدیره راه‌آهن محاسبه و دریافت خواهد شد.
۲. پرداخت سهم درآمد صرفه‌جویی مصرف سوخت
در اجرای مصوبه به تاریخ ۲۷ مهرماه ۱۳۹۴ شورای محترم اقتصاد که به استناد ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور و آیین‌نامه اجرایی آن تصویب گردید. شرکت راه آهن از طریق شرکت نفت و از محل منابع ناشی از صادرات سوخت صرفه‌جویی شده، برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری جدید بخش غیردولتی در حوزه خرید ناوگان باری، مسافری و لکوموتیو و همچنین پروژه‌های زیربنایی و احداث خطوط جدید که از ابتدای سال ۹۳ به بهره‌برداری رسیده‌اند حداکثر تا سقف اصل سرمایه‌گذاری انجام‌شده در وجه سرمایه‌گذاران طرف قرارداد) با ارائه طرح توجیه فنی، مالی و اقتصادی قابل‌قبول توسط سرمایه‌گذار (پرداخت می کند.
سهم صرفه‌جویی برای راه‌آهن ج.ا.ا. به ازاء حمل هر تن - کیلومتر بار معادل ۳۵ سی‌سی نفت گاز و به ازاء حمل هر نفر - کیلومتر مسافر) معادل ۲۰ سی‌سی نفت گاز می‌باشد.
۳. بسته حمایتی خرید سالن‌های مسافری
در اجرای بند (ب) ماده (۲۱۴) و طبق مصوبه به تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۹۴ هیئت‌مدیره محترم شرکت راه آهن جهت حمایت از سرمایه‌گذاری در خرید و نوسازی سالن‌های کوپه‌ای نو درجه یک مقرر شد راه‌آهن درآمد سیر ۱۲۰۰ کیلومتر در روز ۹۰ درصد سالن‌های خریداری شده با ضریب اشغال ۷۵ درصد را به مدت ۱۰ سال پس از ورود و بهره‌برداری مشروط به آماده به سیر بودن آن‌ها تضمین می‌نماید. همچنین ۵۰ درصد از درآمد حاصل از صرفه‌جوئی سوخت (ماده ۱۲) به ازای هر نفر کیلومتر تا پایان سال ۱۴۰۲ حداکثر برابر با مبلغ سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌نماید. درصورتی‌که متقاضیان از تسهیلات یارانه‌ای راه‌آهن استفاده نمایند میزان یارانه داده‌شده محاسبه و از مبلغ درآمد صرفه‌جوئی سوخت اختصاص‌یافته کسر و به راه‌آهن ج.ا.ا. عودت داده خواهد شد.
سرمایه‌گذار متعهد می‌گردد درصورتی‌که بیش از پنجاه درصد از درآمد صرفه‌جویی سوخت بر مبنای ۲۰ سی‌سی کل صرفه‌جویی به ازای هر نفر کیلومتر (دریافتی از شرکت نفت بابت موضوع ماده ۱۲) و یا سایر امتیازات قانونی از منابع دولت دریافت کند، آن مبلغ را عیناً به راه‌آهن پراخت نماید. لازم به ذکر است که این مصوبه جنبه عمومی داشته و در صورت خرید واگن‌های خاص و با سرعت بالا تضمین میزان سیر واگن‌ها قابل‌تغییر خواهد بود.
۴. امکان مشارکت تا سقف یک‌سوم مبلغ کل سرمایه‌گذاری
در اجرای بند ب ماده ۲۱۴ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران که در سال ۱۳۸۹ به تصویب مجلس محترم شورای اسلامی رسید. شرکت راه آهن به‌منظور استفاده از ظرفیت‌های بخش غیردولتی، جهت مشارکت در شروع عملیات اجرایی پروژه‌ها و طرح‌های تملک دارایی سرمایه‌ای ملی ازجمله طرح‌های بزرگ مصوب احداث خطوط جدید، برقی سازی خطوط موجود و احداث خط دوم می‌تواند پس از پیش‌بینی‌های لازم که در ردیف بودجه کمک‌های فنی و اعتباری به تفکیک سنوات مورد نیاز به انجام می‌رساند از طریق گشایش اعتبار اسنادی به سرمایه‌گذاران بخش غیردولتی در قالب تشکیل شرکت پروژه و انعقاد قراردادهای مشارکت بخش عمومی- خصوصیPPP تا سقف یک‌سوم مبلغ برآوردی برای ساخت، در چارچوب مدل مالی قابل‌قبول و توافق شده کمک مالی اعطاء کند.
۵. پرداخت حق دسترسی خطوط موجود در پروژه‌های دوخطه
به‌منظور توجیه‌پذیر نمودن پروژه‌های زیربنائی و احداث خطوط جدید ریلی جهت مشارکت و سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی، شرکت راه آهندر نظر دارد، بر اساس مدل مالی قابل‌قبول و توافق شده که فی‌مابین سرمایه‌گذار و سرمایه پذیر تهیه می‌گردد نسبت به پرداخت حق دسترسی خط موجود در ازای اجرا و پیشرفت احداث خط جدید به سرمایه‌گذاران بخش زیربنائی اقدام نماید. بدیهی است میزان و دوره پرداخت حق دسترسی به سرمایه‌گذار بسته به حجم سرمایه‌گذاری، دوره بازگشت سرمایه، نرخ بازده داخلی پروژه، محاسبه و تضمین خواهد شد.
۶. پرداخت تسهیلات از محل وجوه اداره شده
شرکت راه آهن از محل انعقاد قراردادهای عاملیت (تفاهم‌نامه) و تودیع وجوه اداره شده نزد بانک‌های عامل می‌تواند معادل ۷۵ درصد مبلغ کل سرمایه‌گذاری‌های در دست انجام جهت خرید ناوگان، ماشین آلات و تجهیزات کارگاه‌های مرتبط ریلی را به سرمایه‌گذاران غیردولتی (با ارائه طرح توجیه فنی، مالی و اقتصادی قابل‌قبول) به‌صورت تسهیلات ریالی با نرخ سود ترجیحی و از طریق بانک‌های عامل پرداخت نماید.
۷. تضمین خرید خدمات کشش
به استناد ماده ۶۷ قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب مجلس محترم شورای اسلامی که در سال ۱۳۹۳ به دستگاه‌های اجرایی کشور ابلاغ گردید، شرکت راه‌آهن اجازه دارد از محل منابع داخلی خود، خرید خدمات نیروی کشش لکوموتیوهای جدید و بازسازی‌شده که توسط بخش غیردولتی وارد شبکه ریلی کشور می‌گردند به مدت توافق شده و به میزان ریالی درصدی از عملکرد روزانه یک دستگاه لکوموتیو معادل باری در طول دوره بهره‌برداری و با درصد ضریب آماده بکاری موردقبول راه‌آهن و بر مبنای تعرفه ابلاغی سالیانه هیئت‌مدیره راه‌آهن تضمین نماید.
۸. خرید خدمات ماشین‌آلات ریلی مکانیزه
به استناد بندهای ۹ و ۱۴ ماده ۸ آیین‌نامه اجرایی سهم بهینه بخش‌های دولتی و غیردولتی در فعالیتهای راه و راه‌آهن شرکت راه‌آهن مصوب هیئت محترم وزیران به منظور حمایت از سرمایه‌گذاری در خرید خدمات ماشین‌آلات ریلی مکانیزه، نسبت به خرید تضمینی خدمات تعمیرات و نگهداری خطوط شبکه اقدام می‌نماید. در این مدل یک محدوده یا یک ناحیه از خطوط ریلی بنا به شرایط سرمایه‌گذاری انجام‌شده برای مدت معین و با نرخ تضمینی به سرمایه‌گذار واگذار می‌گردد.
۹. پرداخت تسهیلات از محل منابع صندوق توسعه ملی
بر اساس قوانین بودجه سنواتی به صندوق توسعه ملی اجازه داده‌شده است نسبت به اعطای تسهیلات ارزی به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و یا تعاونی برای طرح‌های توسعه‌ای موارد مختلف حمل‌ونقل درون و برون‌شهری بدون انتقال مالکیت و با معرفی وزارت راه و شهرسازی و تضمین سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه و ذی‌ربط این وزارتخانه در قبال اخذ حق دسترسی تا استهلاک اصل سرمایه و سود آن از استفاده‌کنندگان اقدام کند. سرمایه‌گذاران با تهیه طرح توجیهی و معرفی راه آهن به صندوق توسعه ملی امکان استفاده از این تسهیلات را خواهند داشت.
به‌منظور بازپرداخت تسهیلات ارزی دریافتی بخش غیردولتی از منابع صندوق توسعه ملی، بانک مرکزی موظف است بر اساس درخواست بانک عامل طرف قرارداد با صندوق یادشده طبق جدول بازپرداخت ارزی تسهیلات مذکور، شرایط لازم برای تبدیل ریال به ارز با نرخ رسمی مبادله‌ای مورد معامله را فراهم نموده و پس از دریافت مبلغ ریالی هر قسط، معادل ارزی آن را به‌حساب صندوق توسعه ملی نزد خود منظور نماید.
۱۰. مشارکت در احداث خطوط فرعی
به استناد ماده ۸ قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت مصوب مجلس محترم شورای اسلامی و آیین‌نامه قانون احداث خطوط صنعتی و تجاری درصورتی‌که سرمایه‌گذار برای احداث خطوط فرعی، نسبت به تأمین هزینه تملک اراضی زیرساخت و ابنیه خطوط ریلی به نقطه اتصال اقدام نماید، راه‌آهن با در نظر گرفتن میزان بار پیش‌بینی‌شده‌ی مسیر، هزینه‌های روسازی، علائم، تأسیسات و ابنیه فنی را از محل منابع داخلی و عمومی تأمین می‌نماید.
۱۱. تضمین شرکتی
به استناد ماده ۶۷ قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب مجلس محترم شورای اسلامی که در سال ۱۳۹۳ به دستگاه‌های اجرایی کشور ابلاغ گردید، به شرکت راه آهن اجازه داده‌شده است تا از محل منابع داخلی خود نسبت به تضمین اصل و سود تسهیلات مربوط به سرمایه‌گذاری بخش‌های غیردولتی اقدام نماید. بر این اساس راه آهن برای سرمایه‌گذاران بخش غیردولتی در خرید ناوگان جدید از طریق اخذ تسهیلات از منابع تأمین‌کننده مالی داخلی و خارجی و در صورت درخواست، نسبت به صدور تضمین شرکتی در جهت پوشش اقساط پرداختی اقدام می کند.
۱۲. معافیت‌های مالیاتی
به استناد ماده ۵۲ قانون برنامه ششم توسعه به‌منظور تقویت اقتصاد حمل‌ونقل ریلی و ترغیب سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در این زمینه و تسریع و تسهیل اجرای طرح‌ها (پروژه‌ها) و افزایش رضایتمندی و اقبال عمومی از خدمات ارائه‌شده در این نوع حمل‌ونقل:
الف- سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در احداث و بهره‌برداری از حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری و برون‌شهری مانند سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته تلقی شده و مشمول کلیه قوانین و مقررات مرتبط با سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته خواهد بود.
ب- مالیات بر ارزش‌افزوده خدمات حمل‌ونقل ریلی علاوه بر معافیت‌های مذکور در بند ۱۲ ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش‌افزوده با نرخ صفر محاسبه خواهد شد.
