ساخت خط آهن شلمچه-بصره، گامی در مسیر جهش تولید

در حالی که مرزهای جاده ای ایران و عراق به دلیل شیوع کرونا مسدود و به ارتباط با اقلیم کردستان محدود شده، اهمیت تکمیل خط آهن شلمچه-بصره، بیش از پیش نمایان شده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از مهر، در روزهای اخیر هم وزیر راه و شهرسازی و هم مدیرعامل شرکت راه آهن از ساخت و تولید نزدیک به ۸۰۰ دستگاه انواع واگن در سال گذشته خبر داده و همچنین از افزایش ناوگان تولیدی بخش ریلی به ۲ هزار دستگاه تا پایان سال ۹۹ خبر داده‌اند.

کمک صنعت ریلی به جهش تولید، فقط افزایش ساخت واگن نیست

با این حال اگرچه ارتباط مستقیم بخش ریلی با جهش تولید، به ساخت ناوگان و زیرساخت منتهی شود، اما نباید از اهمیت افزایش تولید انواع کالا و صادرات غیر نفتی با استفاده از حمل و نقل ریلی غافل ماند؛ اتفاقی که ارتباط غیر مستقیم جهش تولید با بخش حمل و نقل ریلی را نمایان می‌کند؛ خصوصاً که در شرایط فعلی شیوع کرونا، بخش مهمی از ارتباطات ایران با کشورهای همسایه به عنوان اصلی ترین مصرف کنندگان تولیدات ایرانی، به حمل و نقل ریلی محدود شده و مرزهای جاده‌ای ما با ممنوعیت یا محدودیت شدید تردد کامیون‌ها روبه رو شده است.

کشور ما در حال حاضر با ۷ کشور مرز مشترک زمینی دارد. طبق کارشناسی‌های صورت گرفته برقراری و استحکام روابط اقتصادی با این کشورها تأثیرات شگرفی در اقتصاد ایران خواهد داشت. علاوه بر این با نگاه منطقه‌ای در کل بیش از ۱۵ کشور می‌توانند در حوزه‌ی تمرکز اقتصادی کشورمان قرار گیرند. ۱۵ کشوری که ارزش بازار آن‌ها به حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار رسیده و تنها دو درصد از این بازار پررونق در اختیار محصولات صادراتی کشورمان قرار دارد.

۳۲ کیلومتر خط آهنی که ایران را به مدیترانه وصل می‌کند

در این میان، کشور عراق به عنوان یکی از بزرگترین مقاصد صادراتی ایران و مصرف کننده اصلی تولیدات ایرانی، مرز ریلی با کشورمان ندارد و سال هاست که پروژه اتصال راه آهن شلمچه بصره و سپس از بصره با خط آهن به بندر لاذقیه سوریه، معطل ۳۲ کیلومتری است که بارها کلنگ احداث آن بر زمین خورده شده و حتی در قوانین بودجه سنواتی نیز هزینه احداث این خط آهن درج شده، اما خبری از تکمیل آن وجود ندارد.

این در حالی است که میزان صادرات کالاهای غیر نفتی ایران به عراق سالانه بالغ بر ۶ میلیارد دلار است.

آخرین وضعیت ساخت و ساز خط آهن شلمچه-بصره

بر اساس آخرین گزارش‌های اعلامی از سوی مقامات ارشد وزارت راه و شهرسازی و شرکت‌های راه آهن و ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور، بنیاد مستضعفان قرار است این پروژه را از محل منابع داخلی خود احداث کند؛ ضمن اینکه ایران، هزینه احداث این خط آهن در کشور عراق را نیز خواهد پرداخت و در مقابل، هزینه آن را به تدریج از محل «حق دسترسی به ریل»، مستهلک خواهد کرد.

از سوی دیگر، در نیمه دوم سال گذشته کارشناسان بنیاد مستضعفان بارها از اراضی محل ساخت پروژه بازدید کرده‌اند؛ اما به گفته مسئولان شرکت‌های راه آهن و ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل، عدم واگذاری زمین از سوی عراقی‌ها، یکی از اصلی ترین علل عدم آغاز این پروژه عنوان می‌شود.

کارشناس ریلی: حمل جاده‌ای سالانه ۱۲ میلیون تن کالا به عراق، عقلانی نیست

در همین راستا علی ضیایی کارشناس حمل و نقل ریلی در گفت وگو با خبرنگار مهر، درباره لزوم احداث خط آهن شلمچه-بصره با اشاره به صادرات سالانه ۶ میلیارد دلاری ایران به عراق اظهار داشت: با توجه به ظرفیت‌های این کشور و روابط موجود فرهنگی و راهبردی میان ایران و عراق، این سطح از صادرات چندان هم مطلوب نیست و کماکان رقبای مطرحی مانند ترکیه و چین تهدیدی برای بازار کالاهای ایرانی در عراق محسوب می‌شوند.

مزایای بسیار بالای ساخت خط آهن شلمچه-بصره نسبت به صادرات جاده‌ای کالا

وی افزود: از جمله مهم‌ترین پیش نیازهای لازم برای تحکیم جایگاه تجاری ایران در عراق بستر حمل و نقل و انتخاب شیوه‌ی حمل‌ونقل است. در دنیا برای حمل بارهای با چگالی و وزن بالا و مسافت طولانی از حمل و نقل ریلی استفاده می‌شود. به خصوص که حمل‌ونقل ریلی برای بارهایی با ویژگی‌های مذکور، تنها یک‌هفتم حمل‌ونقل جاده‌ای سوخت مصرف می‌کند و ایمنی آن ۲۴ برابر جاده است. ضمن اینکه نرخ حمل ریلی بار ارزان‌تر از حمل جاده‌ای و خسارات زیست محیطی آن هم به مراتب کمتر از حمل کالا با کامیون است.

کارشناس حمل و نقل ریلی ادامه داد: تحقیقات نشان می‌دهد در مسیرهایی که سالانه بیش از ۴۰۰ هزار تن کالا از آن عبور می‌کند ترجیح جاده به ریل عقلانی نیست. این در حالی است که هم اکنون سالانه ۱۲ میلیون تن کالا تنها از ایران به عراق حمل می‌شود.

مسیری که می‌تواند دسترسی ریلی ایران به لاذقیه را هم تسهیل کند

وی درباره اتصال خط ریلی شلمچه-بصره به بندر لاذقیه سوریه نیز گفت: در شرایط کنونی تنها حمل و نقل کالایی ما با سوریه، دریایی است که این مسأله تا حدودی باعث متوقف ماندن تجارت کالا میان ایران و سوریه شده است؛ آن هم در شرایطی که این کشور به دلیل فراغت از جنگ داعش، به شدت نیازمند بازسازی زیرساخت‌ها و احداث انواع مستحدثات بزرگ و کوچک است که صادرات اقلامی مانند انواع مصالح ساختمانی سنگین، نیازمند حمل منظم ریلی است.

ضیایی با اشاره به انتشار اخباری مبنی بر واگذاری طولانی مدت اپراتوری بندر راهبردی لاذقیه سوریه به شرکت‌های اپراتوری ایرانی، امضای تفاهم نامه ساخت ۳۰ هزار واحد مسکونی در دمشق توسط انبوه سازان ایرانی و همچنین واگذاری امتیاز استخراج برخی از معادن ارزشمند این کشور به شرکت‌های ایرانی سرمایه گذار در بخش معدن که همگی به دلیل داشتن بارهای سنگین، نیاز به حمل و نقل ریلی دارند، بیان داشت: با این حساب در صورت هموار شدن بستر حمل‌ونقل ریلی میان ایران و سوریه، عملاً کشورمان به آب‌های مدیترانه متصل خواهد شد.

به گفته این کارشناس صنعت ریلی، این محور حمل‌ونقلی علاوه بر ایجاد پلی برای مبادله کالاهای صادراتی ایران به سوریه و محصولات معدنی از این کشور به ایران، بستری ترانزیتی جهت حمل کالاهای آسیا به اروپا نیز خواهد بود.

راه آهن شلمچه-بصره می‌تواند وارد پروژه «یک کمربند یک راه» چینی‌ها شود

وی با اشاره به صادرات ۸۰ درصد کالاهای چینی به اروپا تصریح کرد: در حال حاضر این حجم بالای تجارت از بستر حمل‌ونقل دریایی است که با توجه به پروژه کشور چین برای ساخت یک راه یک کمربند، به نظر می‌رسد این کشور به دنبال مسیر زمینی جایگزین جهت حمل این حجم از کالاست؛ در صورتی که ایران بتواند زیرساخت‌های ریلی مورد نظر را تکمیل کند که البته خط آهن چابهار-زاهدان، مهمترین زیرساخت مورد نظر بوده و پس از آن نیز، خط آهن شلمچه-بصره قرار دارد، درآمد ترانزیتی سرشاری از این راه به کشور سرازیر می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر درصد بسیار بالایی از زیرساخت ریلی اتصال کشورمان به عراق و سوریه در هر سه کشور موجود است، خاطرنشان کرد: مهم‌ترین حلقه مفقوده این فرآیند، احداث ۳۲ کیلومتر خط آهن میان «شلمچه» در ایران و «بصره» در عراق است. قراردادی که سال‌هاست مورد تفاهم مسئولان دو کشور قرارگرفته، اما به دلایلی که قابل قبول نیست، هنوز تحقق‌نیافته است.