چرخش چرخ تولید ریلی با مشارکت بخش خصوصی
در سال‌های گذشته نقش شبکه ریلی در ترانزیت و توسعه اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته و حتی کشورهای همسایه خودمان نظیر ترکیه و عربستان سه برابر شده است.
در گزارش صفحه ریلی شماره 278 هفته نامه حمل ونقل منتشر شده 10 آذر ماه 99 می خوانید: در سال‌های گذشته نقش شبکه ریلی در ترانزیت و توسعه اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته و حتی کشورهای همسایه خودمان نظیر ترکیه و عربستان سه برابر شده است. این روند در ایران اگرچه به دلیل مسائل تحریمی، ازجمله تحریم‌های خارجی و برخی تحریم‌های داخلی به دلیل عدم خودباوری و یا صرفه اقتصادی واردات یک نوع خاص از کالا و قطعات نسبت به تولید داخلی آنها توسط دلالان، همچنان به‌کندی پیش می‌رود اما می‌توان گفت که عملکرد توسعه صنعت ریلی نسبت به سال‌های گذشته، رشد چشمگیری داشته است.
توجه به تولید داخلیِ قطعات ریلی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های راه‌آهن در یک سال گذشته بوده است. الحاق ۵۲۱ دستگاه انواع ناوگان ریلی بخصوص در حوزه باری نشان از اهمیتِ عملیِ این توجه دارد. اما درعین‌حال مهم‌ترین دلیل رشد کند صنعت حمل‌ونقل به‌طورکلی و نسبت به کشورهای همسایه، بیش ازآنچه داخلی باشد و به اوضاع این صنعت مربوط باشد، به چشم‌انداز کلی اقتصاد کشور بستگی داشته است. اما مسلما تأمین اعتبار پروژه‌های ریلی چه از طریق تأمین دولتی و چه به‌وسیله سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی، با رشد مشارکت بخش خصوصی، بیش از گذشته ممکن شده است. این در حالی است که در طول همین سال‌ها حمل‌ونقل جاده‌ای رشد ۹۰ درصدی داشته و تنها حدود ۱۲ درصد حمل‌ونقل باری در کشور توسط ناوگان ریلی انجام می‌شود.
حالا اما با استمرار تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان، شاهد رشد مشارکت بخش خصوصی در این حوزه بوده‌ایم. اگرچه این رشد و توسعه هنوز محقق نشده است و تحریم‌ها ضربات جبران‌ناپذیری بر پیکره اقتصاد کشور وارد آورده اما این شرایط در این مورد خاص، مصداقِ ضرب‌المثل «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد» شده است. طبق آمار، درحال‌حاضر سهم ریل در حمل بار در کشور تنها ۵/۱۱ درصد و در حمل‌ونقل مسافر حدود ۸ درصد بوده است اما در تولید ناوگان ریلی امسال راه‌آهن رشد ۲۰ درصدی را تجربه کرده است که این رشد قطعا در حجم بار حمل شده توسط این ناوگان تأثیرگذار است و باعث افزایش سهم ریل خواهد شد. اما علم اقتصاد، از قوانین منطقی پیروی می‌کند که بنا بر این منطق، با رشد مشارکت بخش خصوصی واقعی، هرکدام از اعضای یک‌خرده نظام و بنگاه اقتصادی به دنبال سود بیشتر سعی می‌کنند رقم سرمایه در گردش را بالاتر ببرند و شیب نمودار سوددهی را به صورتی پایدار به سمت توسعه اقتصادی پیش برند.
بنابراین از یک‌سو توسعه حمل‌ونقل ریلی در گروی رشد سرمایه‌گذاری است، اما از سوی دیگر جذب سرمایه در بخش حمل‌ونقل ریلی نیازمند مشوق‌هایی است که شرکت راه‌آهن در طول سال‌های اخیر سعی در بازتعریف این مشوق‌ها داشته و در این راه با رشد تولید داخلیِ قطعات و ناوگان ریلی و همچنین افزایش تعدد حمل‌ونقل کالا از طریق شبکه ریلی این تلاش‌ها را در عمل اثبات کرده است. شاهد مثال در این زمینه ورود ۳۲۲ دستگاه انواع واگن باری و مسافری و خودکشش به ناوگان ریلی کشور که در روزهای پایانی سال گذشته و همچنین امکان حمل مستقیم غلات از کشتی توسط قطار به مقاصد مختلف در روزهای پایانی نوروز امسال و پس از ۱۵ سال است. رشد تولید ناوگان ریلی نیز که بالاتر عنوان شد یکی دیگر از این مظاهر رشد صنعت ریلی است.
این اتفاقات نشان می‌دهد که می‌توان نسبت به آینده صنعت ریلی امیدوار بود اما برخلاف نظریاتی که توسعه مشارکت بخش خصوصی را برابر با خصوصی‌سازی کامل این صنعت می‌دانند، باید گفت که خصوصی‌سازی در کشور ما تابه‌حال بیشتر به معنای واگذاری کار به این بخش آسیب‌پذیرِ اقتصادی- بیشتر به دلیل نوسانات ارزی و ریالی متأثر از تحریم‌ها- بوده و لازم است که مشارکت دولت و بخش خصوصی برای پیشبرد بهتر پروژه‌ها بیش از این ممکن شود. اما یک فعال این حوزه در گفتگو با خبرنگار ما، بر این باور است که برخی سیاست‌ها آن‌هم در شرایطی که شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی ازنظر ملی در وضعیت مناسبی به سر نمی‌برند، آنها را برای ادامه فعالیت خود با چالش مواجه کرده است.
اصغر ضیایی ادامه داد: «در شرایط کنونی جاذبه کافی برای سرمایه‌گذاری اگر هم ممکن باشد که انصافا تلاش‌های راه‌آهن در این زمینه ثمربخش بوده، اما نوسانات اقتصادی سرمایه‌گذاران را بیشتر به انباشت و نگهداریِ سرمایه تشویق می‌کند که با رفع تحریم‌ها امیدواریم شاهد رشد حمل‌ونقل ریلی در کشور بیش از گذشته باشیم.» این عضو کمیته ریلی اتاق بازرگانی تصریح کرد: «با شیوع کرونا و متضرر شدن شرکت‌های حمل‌ونقلی، میزان حمایت دولت از صنعت ریلی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین صنایعی که رشد کلی صنعت حمل‌ونقل و همچنین حفظ محیط‌زیست را به دنبال دارد، توانسته تا حدودی شرایط را به نفع بازیگران این صنعت تغییر دهد و با این اقدام مشارکت بخش خصوصی و دولتی نیز افزایش یابد و امسال نیز شاهد شکوفایی این صنعت هستیم.»
این در حالی است که در یکی دو سال گذشته که تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان آغاز شده حال این بخش در سایه گسترش روابط اقتصادی با بخش خصوصی و تکیه بیشتر به توان داخلی بهتر از گذشته شده است. بنابراین بدون شک، نقش پررنگ بخش خصوصی در رشد و گسترش حمل‌ونقل ریلی کشور غیرقابل‌انکار است و تجربه چند دهه فعالیت در این زمینه نشان می‌دهد که دولت به‌تنهایی نمی‌تواند راه‌آهن را به رونق درآورد. بر این اساس با توجه به نیاز شدید این صنعت به جذب سرمایه و تکنولوژی، توسعه و رونق این صنعت تنها از طریق مشارکت بخش خصوصی امکان‌پذیر است. تجربه‌ای که در سایه مشارکت بخش خصوصی و شرکت راه‌آهن هم‌اکنون در حال انجام است.»
گفتنی است که ارتقای سطح کیفی و کمی حمل مسافر و بار، استفاده از جدیدترین فناوری‌ها در قطارها جهت رفاه مسافران، افزایش سرعت قطارها، توسعه زیربنایی راه‌آهن، ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات داخلی ناوگان حمل‌ونقل، افزایش بهره‌وری در صنعت حمل‌ونقل ریلی، افزایش جابجایی کالای ترانزیت با ایجاد جذابیت برای مشتریان خارجی، رقابت در کاهش تعرفه‌های حمل‌ونقل داخلی، کاهش حوادث جاده‌ای، افزایش درآمد دولت در بخش حمل‌ونقل ریلی، رونق گردشگری ریلی و موارد دیگر ازجمله آثار رونق‌بخش ریلی و از دلایل رشد حمل‌ونقل ریلی است.
این گزارش را در سایت هفته نامه حمل ونقل بخوانید.
