◄ راه‌آهن جلفا دروازه بازارهای ترانزیتی اروپا به ایران
ایران با داشتن موقعیت جغرافیایی راهبردی، مستعد ایفای نقش مهمی در ترانزیت کالای بین‌المللی است. از جمله کریدورهای مهم گذرنده از ایران کریدور شمال-جنوب است.
کریدور شمال-جنوب از جمله مهم‌ترین مسیرهای مواصلاتی بین‌المللی است که از ایران گذر کرده و می‌تواند ظرفیت جغرافیایی خاموش کشور را فعال سازد. این کریدور در حوزه‌های مختلف ریلی، جاده‌ای و دریایی تعریف می‌شود که از جمله مهم‌ترین آن‌ها اتصال ریلی ایران به کشورهای همسایه است و درحالی احداث خطوط جدید ترانزیتی در این مسیر دنبال می‌شود که زیرساخت‌های از پیش موجودی نیز برای فعال‌سازی این کریدور وجود دارد.
ایران با داشتن موقعیت جغرافیایی راهبردی، مستعد ایفای نقش مهمی در ترانزیت کالای بین‌المللی است. از جمله کریدورهای مهم گذرنده از ایران کریدور شمال‌جنوب بوده که می‌تواند منافع مهمی در زمینه‌های اقتصادی و راهبردی برای کشور به همراه داشته باشد و یکی از ارکان آن اتصال ریلی به کشورهای همسایه است.
به طور کلی کریدور شمال-جنوب روسیه را به هند، پاکستان، افغانستان و همچنین به آب‌های گرم بین‌المللی متصل خواهد کرد. شاخه شرقی این کریدور، علاوه‌بر روسیه کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه را نیز به دریاهای آزاد پیوند می‌دهد. شاخه دوم این کریدور که از غرب دریای خزر به سمت شمال می‌رود، می‌تواند ایران را علاوه‌بر آذربایجان و روسیه به اروپا نیز متصل کند. در حال حاضر گزینه اصلی تکمیل و برقراری شاخه غربی این مسیر، راه‌آهن رشت-آستارا است.
در حال حاضر شبکه ریلی ایران تا شهر رشت امتداد یافته و اتصال آن به شبکه ریلی آذربایجان و به تبع آن روسیه مستلزم تکمیل قطعه 165کیلومتری رشت-آستارا است. این خط ریلی اما به دلیل گذر از مناطق صعب‌العبور و همچنین هزینه‌های بالای تملک اراضی در آن مناطق، مستلزم بودجه‌ای بالغ بر 700میلیون دلار است.
این در حالی است که احداث راه‌آهن در مناطق هموار و کم‌جمعیت می‌تواند تا یک پنجم این هزینه به‌ازای هر کیلومتر کاهش پیدا کند. ازطرفی سالیانی است که نهادهای مسئول در کشور برای تامین سرمایه هنگفت احداث این خط ریلی با کشورهای مختلفی وارد مذاکره شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به چین، ایتالیا و جمهوری آذربایجان اشاره کرد. آخرین گزینه یعنی جمهوری آذربایجان قرار بود تا طی تفاهم‌نامه میان دو کشور، مبلغ 500میلیون دلار از هزینه لازم برای احداث این خط مواصلاتی را در قالب فاینانس تامین کند، لکن به بهانه خروج آمریکا از برجام به تعهدات خود عمل نکرد.
تلاش و تاکید مسئولان برای احداث راه‌آهن رشت-آستارا در حالی است که اتصال ریلی ایران به آذربایجان و درکل کشورهای عضو شوروی سابق، از جمله روسیه هم‌اکنون نیز برقرار است و بهره‌برداری از آن سال‌ها است که متوقف شده بر مسائل سیاسی منطقه قفقاز جنوبی است. از جمله مهم‌ترین راه آهن‌های مرزی ایران، راه‌آهن جلفا است.
ایران در دهه‌های گذشته از طریق مرز جلفا به شوروی سابق متصل بوده و این مرز ریلی معبر تردد کالاهای وارداتی، صادراتی و ترانزیتی به‌شمار می‌رفته است. مسئولان و کارشناسان، تردد بین‌المللی سالانه کالا از مرز ریلی جلفا در آذربایجان غربی را بین 3 تا 4.8میلیون تن عنوان کرده‌اند. این کریدور ریلی ایران را از طرفی به اروپا و ازطرفی به شمال شرقی آسیا متصل می‌ساخت. با فروپاشی شوروی و سر باز کردن مجدد اختلافات مناطق آذری و ارمنی‌نشین شوروی، یعنی آذربایجان و ارمنستان، این کریدور دچار مشکل شد.
راه آهن جلفا پس از عبور از مرز جلفا وارد نخجوان شده و برای رسیدن به روسیه باید از ارمنستان و سپس گرجستان بگذرد. این در حالی است که در پی اختلافات ارمنستان و آذربایجان، ارمنستان اجازه عبور هیچ قطاری را از منطقه نخجوان نداد و عملا این کریدور حیاتی مسدود شد.
راه آهن نخجوان از جمله ظرفیت‌های مهمی است که در حال حاضر موجود بوده و راه‌اندازی مجدد آن مستلزم دیپلماسی منطقه‌ای فعال جمهوری اسلامی است تا با مجاب کردن دو همسایه شمال غربی خود جهت بازگشایی این راه آهن، کریدور شمال-جنوب را از غرب دریای خزر برقرار سازد.
راه‌آهن جلفا‌روسیه علاوه‌بر ایران و روسیه، موجب احصای منافع زیادی برای آذربایجان و ارمنستان خواهد شد و نیاز است تا ایران با حربه‌ها و برگ برنده‌های منطقه‌ای خود، این کریدور مهم را بازگشایی کند که در این صورت نیاز کشور تا حد زیادی به احداث راه آهن گران‌قیمت رشت-آستارا نیز مرتفع خواهد شد.
