تکمیل راه آهن چابهار سرخس؛ توسعه ترانزیت، لجستیک و حمل و نقل ترکیبی در پهنه شرقی ایران

زاهدی می گوید: کریدور ترانزیتی شرق ایران مصداق بارزی از دیپلماسی اقتصادی در غرب، جنوب و مرکز آسیا است که با برنامه ریزی و بازاریابی مناسب امکان تبدیل به یکی از گذرگاههای ترانزیتی مهم دنیا را دارد.

به گزارش تین نیوز به نقل از بازار، چند روز پیش ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران در آیین آغاز رسمی عملیات اجرایی پروژه راه آهن مشهد بیرجند  زاهدان شرکت کرد و در آن مراسم اظهار داشت: راه آهن زاهدان بیرجند مشهد یکی از مهم ترین مسیرهای ریلی کشور است که شاید بتوان گفت در رأس مسیرهای اصلی راه آهن کشور قرار می گیرد.

رئیس جمهور عنوان کرد: با تامین اعتبارات مورد نیاز و تعیین کار بین پیمانکاران، پیش بینی می شود از زمان تعیین شده برای بهره برداری این خط آهن، این پروژه زودتر به بهره برداری برسد و مردم بهره مند شوند. وی همچنین با قدردانی از دست اندرکاران اجرای پروژه راه آهن گفت: راه اندازی راه آهن زاهدان_ بیرجند_مشهد، گره گشای مسائل مهمی در جابه جایی مسافر و بار کشور و همچنین اتصال شمال به جنوب کشور خواهد بود؛ ضمن اینکه او دستور آغاز رسمی عملیات احداث خط آهن نهبندان بیرجند قاین  یونسی را به عنوان بخشی از کریدور شمال_جنوب که از چابهار تا سرخس امتداد دارد، صادر کرد.

وزیر راه و شهرسازی نیز با بیان اینکه بخش دیگری از کریدور شمال جنوب با راه آهن مشهد_بیرجند_زاهدان تکمیل می شود، گفت: این پروژه در ۲۳ قطعه با اعتباری بالغ بر ۱.۷ میلیارد یورو اجرا خواهد شد و در مجموع دارای ۳۹ ایستگاه است.

در همین راستا و با توجه به اینکه تکمیل این خط آهن حلقه اتصال و مکمل کریدور شمال جنوب است، «ساسان زاهدی» کارشناس مسائل بین المللی حمل و نقل گفت: پهنه شرقی ایران شامل استان های خراسان شمالی، رضوی، جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و شرق استان هرمزگان از دیرباز در مقایسه با پهنه غربی ایران از تراکم جمعیتی کمتر و رونق کمتر در فعالیتهای اقتصادی و صنعتی و تجاری برخوردار بوده و همواره در مطالعات آمایشی (حتی مطالعات آمایشی قبل از انقلاب)، موضوع لزوم تامین زیر ساخت ها به منظور کمک به رونق فعالیتهای اقتصادی و استقرار بیشتر جمعیت در پهنه شرقی ایران مد نظر سیاست گذاران کشور بوده است.

وی افزود: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز، موضوع محرومیت زدایی در توسعه شرق ایران مد نظر مسئولان کشور بوده و از این منظر نیز به مسئله توسعه زیرساخت های اصلی در این منطقه توجه شده است. آغاز جنگ تحمیلی و تهدید بنادری مانند خرمشهر و بندر امام خمینی ، لزوم توجه بیشتر به سواحل جنوب شرقی کشور به منظور تامین بخشی از نیازهای واردات و صادرات کشور را به امری اجتناب ناپذیر تبدیل کرد و از همان زمان با تشکیل هیات سه نفره چابهار و عملیاتی نمودن اسکله های چابهار هر چند با ظرفیتی محدود، توسعه بندر چابهار به عنوان یکی از اولویتهای بخش حمل و نقل کشور تبدیل شد.

مشکل اصلی که به نوعی مانع اصلی استفاده از ظرفیت چابهار در نظر گرفته می شود، موضوع ضعف اتصالات جاده ای و ریلی این بندر است

این کارشناس مسائل حمل و نقل بین المللی اضافه کرد: نهایتا، با گذشت بیش از ۳۰ سال از آغاز اجرای طرحهای توسعه ای در چابهار شامل بنادر شهید کلانتری و شهید بهشتی، ظرفیت تخلیه و بارگیری در این بندر به بیش از هشت میلیون تن در سال رسید، اما مشکل اصلی که به نوعی مانع اصلی استفاده از ظرفیت این بندر در نظر گرفته می شود، موضوع ضعف اتصالات جاده ای و ریلی چابهار است.

تغییر در آرایش سیاسی و اقتصادی منطقه از جمله جنگهای مختلف در افغانستان و استقلال کشورهای آسیای میانه از شوروی سابق در دهه ۱۹۹۰، موضوع ارائه خدمات ترانزیتی به کشورهای مزبور با استفاده از ظرفیت بندر چابهار را به موضوع کلان و سیاستی تبدیل کرده است

وی ادامه داد: به همین منظور علاوه بر موضوع بهسازی راهها و ارتقاء ظرفیت آنها، موضوع ایجاد خط راه آهن به منظور فراهم کردن اتصال ریلی بندر چابهار به شبکه ریلی کشور، به یکی از اولویتهای بخش حمل و نقل کشور تبدیل شد. از سوی دیگر، تغییر در آرایش سیاسی و اقتصادی منطقه از جمله جنگهای مختلف در افغانستان و استقلال کشورهای آسیای میانه از شوروی سابق در دهه ۱۹۹۰، موضوع ارائه خدمات ترانزیتی به کشورهای مزبور با استفاده از ظرفیت بندر چابهار را که در قالب کریدور ترانزیتی شرق کشور معروف شد، به موضوع کلان و سیاستی تبدیل کرد.

ساسان زاهدی در ادامه گفت: کلیه موارد فوق باعث شد که احداث راه آهن چابهار زاهدان که عملا اتصال چابهار را به شبکه ریلی کشور فراهم می کند، به صورت ویژه در کانون توجه مراجع مختلف داخلی و حتی بین المللی خصوصا هندی ها که به دنبال ایجاد مسیری مطمئن برای رسیدن به افغانستان و آسیای میانه با دور زدن پاکستان بوده اند، قرار گیرد و تامین مالی آن نیز علی رغم محدودیتهای مختلف پیش روی کشور، انجام شده و با استفاده از ظرفیتهای فنی و مهندسی قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا (ص) اجرای آن با سرعتی بیش از سایر پروژه های ریلی کشور ، عملی گردد.

امروزه، ضمن فراهم شدن امکان بهره برداری از قطعه زاهدان_خاش، سایر قطعات آن (خاش_ایرانشهر_چابهار)، با پیشرفت فیزیکی بیش از ۶۰ درصد زیرسازی در دست اجرا است

این کارشناس افزود: امروزه، ضمن فراهم شدن امکان بهره برداری از قطعه زاهدان_خاش در این مسیر ریلی راهبردی، سایر قطعات آن نیز (خاش_ایرانشهر_چابهار)، با پیشرفت فیزیکی بیش از ۶۰ درصد زیرسازی در دست اجرا است.

وی بیان کرد: در ادامه، مسیر راه آهن چابهار  زاهدان و به منظور تامین اتصالات مناسب با کشورهای همسایه، موضوع احداث راه آهن زاهدانزابل نهبندان بیرجند مشهد نیز مطالعه و در قالب طرحی مجزا تعریف و اجرایی شد، که از جمله مهمترین اهداف و مزایای آن به موارد زیر می توان اشاره کرد:

۱-تکمیل کارکرد بندر چابهار و راه آهن چابهار زاهدان از طریق اتصال کریدور مزبور به مبادی مرزی نظیر میلک (با مناطق جنوب غربی افغانستان) ، شمتیغ (با مناطق شمال غربی افغانستان) و سرخس ( در مرز ایران و ترکمنستان و دروازه ورود ایران به آسیای میانه) و تضمین افزایش بار جذب شده به کریدور مزبور و افزایش درآمد زایی مسیر مذکور و اقتصادی تر کردن سرمایه گذاری انجام شده در زیرساخت های ذکر شده به واسطه ایجاد مسیر مستقیم از چابهار به مبادی مرزی نامبرده و با فاصله کمتر در مقایسه با مسیر بندرعباس به مرزهای مذکور در پرتو جذب بار حداکثری و صرفه مقیاس در ارائه خدمات حمل و نقل و ترانزیتی با قیمتهای رقابتی.

۲- فراهم ساختن امکان واردات بسیاری از اقلام مورد نیاز استانهای شرقی کشور از طریق بندر چابهار و انتقال آن به مراکز استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان از طریق راه آهن چابهار_ زاهدان_بیرجند_ مشهد و کاستن اتکای اقتصاد ایران به بندر عباس ( بندر شهید رجایی ) و بندر امام خمینی و تبدیل بندر چابهار به یکی از مبادی اصلی ورود و خروج کالا به کشور و ایفای نقش آن به عنوان یک بندر اقیانوسی در خارج از محدوده خلیج فارس و تنگه هرمز و تبدیل آن به مرکز خدمات لجستیکی در جنوب شرق ایران.

۳- ایجاد زیرساخت ریلی مناسب به منظور تسهیل صادرات استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان از طریق بندر چابهار خصوصا برای بارهای ریل پسند نظیر محصولات معدنی و تاثیر این امر ( استفاده از راه آهن) در کاهش هزینه حمل و نهایتا کاهش قیمت تمام شده محصولات صادراتی ایران برای عرضه در بازارهای هدف صادراتی. شایان ذکر است که برای تکمیل این هدف و تحقق بهینه آن، ضرورت ایجاد برخی خطوط آنتنی به منظور اتصال ریلی مراکز واقع در پیرامون خط ریلی اصلی می تواند بسیار راهگشا و موثر باشد و ضروری است که نسبت به این امر نیز در سطوح مختلف ملی و استانی توجه لازم صورت گیرد.

۴- تقویت هم پیوندی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میان استانهای شرقی ایران (خصوصا سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی) با اقتصاد ملی و بین المللی و بدین ترتیب گسترش سایر فعالیتها و بخشهای اقتصادی، تولیدی و خدماتی نظیر انبارداری، بسته بندی، خدمات بانکی، گردشگری و هتلداری، بازاریابی، صنایع تبدیلی، صنایع دستی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و ... که مسلما با بهبود فضای سرمایه گذاری در استانهای شرقی ایران، در ایجاد اشتغال پایدار و درآمد زایی در استانهای مزبور و ارتقاء سطح رفاه و زندگی ساکنین مناطق مذکور تاثیرگذار خواهد بود.

کمک به بین المللی شدن بندر چابهار به عنوان یکی از بنادر مطرح در زنجیره تامین جهانی از طریق همکاری با سایر کشورها نظیر هند، عمان، امارات و حتی عربستان سعودی با ایجاد کریدورهای تجاری و ترانزیتی و جذب خطوط لاینر از شرکتهای بزرگ کشتیرانی جهانی و یا سرمایه گذاری پورت اپراتورها برای سرمایه گذاری های زیرساختی و تجهیزاتی در بندر شهید بهشتی چابهار از جمله مهمترین اهداف و مزایای راه آهن چابهار_ زاهدان است

۵- کمک به بین المللی شدن بندر چابهار به عنوان یکی از بنادر مطرح در زنجیره تامین جهانی از طریق همکاری با سایر کشورها نظیر هند، عمان، امارات و حتی عربستان سعودی با ایجاد کریدورهای تجاری و ترانزیتی و جذب خطوط لاینر از شرکتهای بزرگ کشتیرانی جهانی و یا سرمایه گذاری پورت اپراتورها برای سرمایه گذاری های زیرساختی و تجهیزاتی در بندر شهید بهشتی چابهار.

۶- جذب بیشتر بارهای ترانزیتی آسیای میانه (شامل پنج کشور محصور در خشکی ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان) اعم از صادرات کشورهای مزبور و واردات آنها در قالب کریدور سرخس_چابهار خصوصا در مسیر هند_آسیای میانه و نیز مسیر امارات_آسیای میانه یا عمان_آسیای میانه و تقویت هم پیوندی اقتصادی میان ایران با کشورهای مزبور که البته قبلا نیز در قالب مواردی مانند توافقنامه عشق آباد ( میان ایران، عمان، ترکمنستان، ازبکستان و قطر در سال ۲۰۱۱ منعقده شده) تعریف شده اند.

۷- امکان ارائه خدمات بیشتر ترانزیتی به روسیه با توجه به اتصال ریلی کشورهای آسیای میانه به راه آهن سراسری روسیه و نیز با توجه به تلاش روسیه برای ایجاد مسیرهای جدید تجاری برای واردات و صادرات خود خصوصا بعد از آغاز جنگ اوکراین و ایجاد محدودیت برای واردات و صادرات مسکو از طریق مسیر سنتی کشتیرانی در دریای سیاه. این امر هم اکنون نیز از طریق مسیر ریلی روسیه_قزاقستان_ترکمنستان_ایران و عمدتا از طریق مسیر ریلی اینچه برون به بندر عباس صورت میگیرد. اما، در آینده و با اتصال ریلی چابهار به شبکه راه آهن امکان انتقال بخشی از بار مزبور به بندر چابهار نیز علاوه بر بندرعباس میسر خواهد شد که با توجه به تمایل طرف هندی به چابهار و نیز حجم مراودات میان روسیه و هند، ظرفیت مناسبی را برای ایران جهت ارائه خدمات ترانزیتی در کریدور تجاری هند_روسیه فراهم خواهد کرد.

۸- کمک به توسعه مناطق غربی افغانستان با استفاده کشور مزبور از زیرساختهای ریلی و بندری ایران به منظور رسیدن کابل به آبهای آزاد و تقویت همکاری های متقابل میان ایران و افغانستان و تاثیر آن بر کاهش زمینه های احتمالی اختلاف زا میان دو کشور. با در نظر گرفتن پتانسیلهای معدنی کشور افغانستان و مزیت راه آهن برای حمل مواد معدنی، مسیر مزبور میتواند نقش مهمی برای صادرات افغانها داشته باشد.

کریدور ترانزیتی شرق ایران علاوه بر مزایای داخلی و منطقه ای، مصداق بارزی از دیپلماسی اقتصادی در منطقه غرب آسیا، آسیای میانه و جنوب آسیا محسوب می شود که می توان با برنامه ریزی و بازاریابی مناسب و استفاده کارآمد از ظرفیتهای آن در جذب بار به آن، این مسیر را به یکی از گذر گاه های ترانزیتی مهم در جهان تبدیل کرد

زاهدی در ادامه خاطر نشان کرد: کریدور ترانزیتی شرق ایران علاوه بر مزایای داخلی و منطقه ای، مصداق بارزی از دیپلماسی اقتصادی در منطقه غرب آسیا، آسیای میانه و جنوب آسیا محسوب می شود که می توان با برنامه ریزی و بازاریابی مناسب و استفاده کارآمد از ظرفیتهای آن در جذب بار به آن، این مسیر را به یکی از گذر گاه های ترانزیتی مهم در جهان تبدیل کرد.

وی اضافه کرد: تعلل در انجام این امر و بی دقتی و بی توجهی به تحولات پویای اقتصادی، سیاسی و بین المللی جهان امروز، می تواند منجر به ایجاد، تقویت و تثبیت مسیرهایی شود که هر یک از آنها می توانند رقیبی برای مسیرهای ایران محسوب شده و علاوه بر خسران اقتصادی، از منظر سیاسی نیز موجب به حاشیه رانده شدن ایران در عرصه اقتصاد و تجارت جهانی گردند.

زاهدی در پایان گفت: مسلما و یقینا مسیر ترانزیتی چابهار با رویکرد لجستیکی و حمل و نقل ترکیبی از چنان اهمیتی برخوردار است که توجه بسیاری از کشورها اعم از کشورهای همسو و منتفع و حتی کشورهای رقیب را به خود جلب کرده و هر یک در خصوص آن اظهار نظرهای متفاوت و خط مشی های گوناگونی را وضع و اتخاذ نموده اند.