◄ حجم بار ریل پسند جاده‌ای چقدر است؟ / دسترسی به سهم ۳۰ درصدی جابجایی بار توسط راه‌آهن محقق شدنی است؟
تین نیوز | بر اساس پیش بینی‌های صورت گرفته سهم راه‌آهن در حمل بار باید در سال 1400 به 30 درصد جابجایی بارهای کشور برسد اما در این زمینه این سوال مطرح است که آیا چنین حجم بار ریل پسندی در کشور وجود دارد؟
علی اصغر شفیع نادری کارشناس حمل و نقل ریلی در پاسخ به این پرسش می گوید: بررسی آمار سال 1393 نشان می دهد حدود 45 میلیون تن بار ریل پسند (از مجموعه 385 میلیون تنی) از حمل و نقل جاده ای در 150 مسیر مشخص مبدا مقصد (با نوع کالای مشخص) وجود داشته که در مسیرهای موازی ریل توسط جاده جابجا شده است، در صورت گسترس خطوط ریلی و وجود ریل در بعضی دیگر از مناطق کشور مجموع بارهای ریل پسند از میزان فوق افزایش می یابد
بنابر این در حال حاضر 80 میلیون تن ( که 35 میلیون تن آن محقق شده ریلی در حال حاضر است) وجود دارد و بر حسب گسترش خطوط ریلی و افزایش سالانه حمل بار رسیدن به میزان 123 میلیون تن در افق 1400 (6 سال دیگر) دور از دسترس نیست. بنابر این بار وجود دارد و خواهد داشت اما چگونگی جذب آن داستان مفصل و طولانی است.
وی تاکید می کند: تا آنجا که من می دانم تعریف مصوبی برای واژه ریل پسند هنوز وجود ندارد. بنابر این تا آن زمان هر کس می تواند بر اساس تعریف خود نسبت به احصا مصداق کمی بارهای ریل پسند اقدام نماید.
حمیدرضا سعیدنیا یکی دیگر از کارشناسان حمل و نقل می گوید: طبق تعریف دکتر کویل در کتاب مدیریت حمل و نقل، فلسفه حمل و نقل ریلی، حمل بارهای فله کم ارزش با حجم بالا مانند مواد اولیه صنعت است پس می توان طبق این تعریف، بار ریل پسند را بار فله کم ارزش با حجم بالا دانست.
شفیع نادری تاکید می کند: بار ریل پسند باری است که:
1- قابل حمل با ناوگان فعلی راه آهن باشد و ناوگان آن نیز موجود باشد.
2- مسیر ریلی برای آن وجود داشته باشد (با در نظرگیری حمل ترکیبی حداکثر 30 کیلومتری در مبدا و مقصد)
3- جریان بار برای مدت حداقل دو ماهه دایم باشد (یعنی بتوان با آن میزان بار، قطاری را به صورت روزانه یا دو روز یک دفعه یا ... چند روز یکدفعه به صورت رفت و برگشت به آن اختصاص داد)
4-ظرفیت شبکه زیربنایی ریلی در آن مسیر مشخص مبدا مقصدی وجود داشته باشد.
بهروز رحمانی از دیگر کارشناسان این حوزه ضمن موافقت با این تعریف خاطر نشان می کند: البته باید نوع کالا و فاصله حمل هم اضافه شود، اگر بخواهیم به حجم 123 میلیون تن بار برسیم باید همه بارها (شامل بارهای شیمیایی، ساختمانی، فلزی و معدنی ) که سالانه 300 هزار تن وزن دارند و فاصله حمل آنها 300 کیلومتر به بالاست توسط راه آهن حمل شوند که ماهیت راه آهن چنین اقتضایی ندارد.
شفیع نادری هم با بیان این که برای زمان فعلی ادعای امکان حمل بیش از 80 میلیون تن بار نمی شود (35 تان که راه آهن الان هم اکنون حمل می کند + 45 تا که می تواند با شرایطی حمل کند) می افزاید:البته امید است بر حسب گسترش خطوط ریلی جدید و همچنین نرخ رشد بار زمینی (مثلا 5 درصد سالیانه از سال های 1395 تا 1400) این میزان به حدود 123 نزدیک شود. نوع کالا گفته شده ( قابل حمل با ناوگان فعلی باشد) را در فاصله محدودیتی خاصی نباید گذاشت (اگر چه از 150 کیلومتر باید بالاتر باشد). ضمن این که 45 میلیون تن احصا شده از بارهای جاده ای طول متوسط کیلومتر حمل آنها 800 کیلومتر است.
رحمانی در ادامه با ارایه جدول حجم بار ریل پسند جاده ای با فاصله حمل بیش از 500 کیلومتر و حجم بیش از 600 هزار تن و نیز جدول بار ریل پسند جاده ای بر حسب فاصله حمل و احجام متفاوت خاطرننشان می کند: برای فاصله حمل بیشتر از 800 کیلومتر برای بار با حجم قابل قبول ( مثلا 600 هزار تن درسال) حدود 20 میلیون تن در سال خواهد بود.
شفیع نادری نیز در پاسخ می گوید: در جدول فوق هم اگر تعریف واژه ریل پسند را منعطف پذیر در نظر بگیریم احجام بزرگتری از آنچه گفته ایم (45 میلیون تن در سال 1393) نتیجه می شود مثلا:
1- در مسافت حمل بزرگتر از 400 کیلومتر و تناژ بالای 400 هزار تن: بار ریل پسند 66 میلیون تن
2- در مسافت حمل بزرگتر از 300 کیلومتر و تناژ بالای 200 هزار تن: بار ریل پسند 99 میلیون تن
وی یادآور می شود: عدد 800 کیلومتر "متوسط" طول سفر بارهای ریل پسند احصا شده به وسیله بخش ریلی در 150 مسیر مشخص مبدا مقصدی با کالای مشخص (45 میلیون تن در 1393) بر طبق تعریف ارایه شده از بار ریل پسند می باشد.
