اتاق فرمان کنترل قاچاق

سامانه مدیریت شناسه کالا رونمایی شد تا اتاق فرمان جدیدی برای کنترل قاچاق در کشور ایجاد شود. این اقدام در راستای کنترل قاچاق و شفافیت اسناد تجاری صورت گرفته است.

این سامانه در مجموع 1497 قلم کالا را دربرمی‌گیرد. در فاز اول واردکنندگان کالا باید نسبت به دریافت شناسه اقدام کنند و در فاز بعد تولیدکنندگان کالاهای داخلی این شناسه را دریافت خواهند کرد. کالاها در سه گروه کالایی «الف»، «ب» و «پ» تقسیم‌بندی می‌شوند. کالاهای گروه «الف» تا پایان اردیبهشت‌ماه شناسه‌های خود را دریافت کرده‌اند و دو گروه کالایی دیگر تا پایان خردادماه این شناسه‌ها را دریافت می‌کنند.

وزارت صنعت، معدن و تجارت از سامانه مدیریت شناسه کالا رونمایی کرد. هدف اصلی ایجاد این سامانه کمک به شفاف‌سازی اسناد تجاری و کنترل قاچاق در طول زنجیره تجاری کشور است. از سویی این سامانه به منظور تولید و دریافت شناسه کالا و تشکیل شناسنامه کالا که فرآیندهای درخواست و صدور شناسه کالا را در برگرفته و امکان استعلام شناسه کالا را برای سامانه‌ها و افراد مرتبط فراهم می‌کند، ایجاد شده است.

براساس آماری که وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده است در مجموع، هزار و 497 قلم کالا در این سامانه تعریف شده که دارو و تجهیزات پزشکی به عنوان یکی از اقلام این کالاها به تنهایی 400 هزار قلم کالا را شامل می‌شود که باید گام به گام وارد سامانه شود. در مراحل اولیه اجرای این سامانه، ابتدا واردکنندگان کالا به کشور باید نسبت به دریافت شناسه کالا از این سامانه اقدام کنند. پس از اتمام این مرحله، سازمان مربوطه زمانی را مقرر می‌کند تا تولیدکنندگان کالاهای داخلی نیز برای دریافت این شناسه به سامانه مراجعه کنند.

سامانه مدیریت شناسه کالا زیرمجموعه سامانه جامع تجارت ایران است. سامانه جامع تجارت ایران در سال گذشته به بهره‌برداری رسید. پیاده‌سازی پروژه سامانه جامع تجارت فرامرزی از اواخر سال 1388 با دورنمای تبدیل ایران به هاب تجاری و ترانزیتی ترجیحی برای جامعه بازرگانی کشور، تجار و سرمایه‌گذاران خارجی در منطقه خاورمیانه و با هدف ارائه یک پلت‌فرم الکترونیکی امن، قابل اعتماد، شفاف و مبتنی بر استانداردهای باز به منظور تسهیل جریان تبادل اطلاعات، یکپارچه‌سازی خدمات دستگاه‌های دولتی،توسعه فرصت‌های جدید تجاری و بهبود فضای رقابت سالم برای تمام بازیگران اقتصادی کشور، در دستور کار مرکز قرار گرفت.

آثار اقتصادی این طرح، به‌طور مستقیم بر کاهش مدت زمان و هزینه تکمیل رویه‌های صادرات، واردات و ترانزیت است. با توجه به فراسازمانی بودن طرح سامانه جامع تجارت ایران، کلیه افراد (تجار) و سازمان‌هایی که جهت انجام الزامات قانونی فرآیندهای تجاری (صادرات، واردات و ترانزیت) تسلیم‌کننده یا استفاده‌کننده داده‌های تجاری هستند، به نحوی ذی‌نفع طرح محسوب می‌شوند. این سامانه نقش یک واسط در میان پنجره واحد گمرک، پنجره واحد حمل ونقل، پنجره واحد مجوزها و پنجره واحد ارزی را ایفا می‌کند و سامانه‌های مذکور از طریق ارتباط تعریف شده می‌توانند به تبادل اطلاعات با یکدیگر بپردازند.

استقرار سامانه جامع تجارت می‌تواند تا حد زیادی فرآیند ارائه و تسهیم اطلاعات لازم را برای برآوردن الزامات قانونی مرتبط به تجارت هم برای تاجران و هم برای مراجع دولتی ساده‌سازی و تسهیل کند. استفاده از چنین سیستمی به بهبود اثربخشی و کارآیی نظارت‌های رسمی منجر شده و هزینه‌های بخش دولتی و خصوصی را در جهت استفاده بهتر از منابع کاهش می‌دهد.

به‌طورخلاصه مزایای استقرار سامانه جامع تجارت برای بخش دولتی عبارتند از: تخصیص موثرتر و کارآتر منابع، اصلاح منابع درآمدی دولت، افزایش امنیت، افزایش یکپارچگی و شفافیت در امور، ارتقای مکانیزم‌های کنترلی دولت و کاهش فساد اداری، توانایی استفاده از تکنیک‌های پیچیده مدیریت ریسک. همچنین مزایای این سیستم برای بخش‌خصوصی و جامعه تجاری عبارت است از: کاهش هزینه‌ها از طریق کاهش تاخیرها، تسریع در امور اظهار و ترخیص کالا، توضیح و تفسیر قابل پیش‌بینی قوانین، تخصیص موثر و کارآتر منابع و افزایش شفافیت.

سه گروه کالایی در سامانه مدیریت شناسه

بر مبنای آیین‌نامه‌های موجود، کالاهای هدف در سه گروه کالایی «الف»، «ب» و «پ» دسته بندی می‌شوند. یکی از کالاهای زیرمجموعه گروه «الف» شامل «دارو (انسانی و حیوانی)، مکمل‌های دارویی و غذایی، ملزومات و تجهیزات پزشکی، فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی و فرآورده‌های زیست‌محیطی» است که در دستورالعمل‌های آن با هماهنگی وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی کشور تهیه شده است. «تلفن همراه و سایر تجهیزات ارتباطی با قابلیت نصب سیم‌کارت» و «دخانیات» نیز از دیگر زیرمجموعه‌های گروه «الف» هستند. درخصوص دخانیات اعلام شده که کلیه واردکنندگان دخانیات موظف بودند تا پایان اردیبهشت سال‌جاری شناسه کالا را روی کالا نصب کنند. در مجموع، واردات این گروه کالایی تا پایان اردیبهشت سال‌جاری ملزم به داشتن این شناسه کالا بوده است.

«لوازم‌خانگی برقی با اولویت تلویزیون، یخچال، کولر گازی و اسپیلت و...» و «قطعات مصرفی و یدکی وسایل نقلیه»، «فرآورده‌ها و مشتقات نفتی، گازی و پتروشیمیایی» از جمله کالاهای زیرمجموعه گروه کالایی «ب» هستند. همچنین «طلا اعم از شمش، مسکوکات و مصنوعات زینتی»، «منسوجات و پوشاک»، «اسباب‌بازی» و «دام زنده شامل گوشت سفید و قرمز» نیز دیگر زیرمجموعه‌های این گروه را تشکیل می‌دهند.

در گروه «پ» نیز کالاهای «محصولات اساسی کشاورزی محدود به گندم، برنج، جو، ذرت، دانه‌های روغنی، چای، کنجاله، روغن، شکر، کود شیمیایی، سموم، بذرها» و«سایر گروه‌های کالایی» جای دارند. در گروه «ب» و «پ»، واردکنندگان موظفند تا 31 خرداد سال جاری نسبت به دریافت شناسه از این سامانه اقدام کنند و واردات کالاهای خود را براساس این شناسه انجام دهند. همچنین براساس این دستورالعمل، زمان دریافت شناسه برای «سایر گروه‌های کالایی» پس از بررسی‌های انجام شده در کمیته‌های تخصصی در آینده اعلام خواهد شد.

شرح دستورالعمل سامانه مدیریت شناسه

یدالله صادقی، معاون امور اقتصادی و بازرگانی در نشست خبری روز گذشته خود که با هدف رونمایی از سامانه مدیریت شناسه کالا تشکیل شده بود، به تشریح دستورالعمل‌های مربوطه پرداخت و افزود: در راستای اجرای آیین‌نامه ماده 13 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز که برای ایجاد شناسنامه، شناسه و کد رهگیری بر کالاهای هدف تاکید دارد، با تشکیل کارگروه‌های تخصصی، سامانه شناسه کالا ایجاد و راه‌اندازی شد.

صادقی گفت: در وزارتخانه ستادی با عنوان ستاد ملی تشکیل دادیم که این ستاد شامل دستگاه‌هایی است که در آیین‌نامه ذکر شده و مرتبط با قاچاق کالا هستند. وی افزود: برای گروه‌های کالایی مختلف 10 کارگروه تخصصی تشکیل دادیم. سپس در این کارگروه‌های تخصصی، تمامی قوانین و قواعد دستگاه‌های مرتبط با فرآیند تجارت کالا از تولید، حمل‌و‌نقل و انبارداری مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت 11 دستورالعمل در ارتباط با چگونگی ایجاد شناسه کالا برای واردکنندگان و تولیدکنندگان داخلی ایجاد شد.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اینکه این سامانه منجر به کاهش اسناد قابل معامله، کاهش زمان برای تجار و بازرگانان و تولیدکنندگان و همچنین شفاف‌سازی فرآیند واردات یا تولید تا توزیع می‌شود، خاطرنشان کرد: این کار امکان شناخت و ممیزی کالاهایی را که به شکل قانونی تولید یا وارد می‌شود، میسر خواهد کرد. وی گفت: بر این اساس، نیازی نیست که چیزی را همانند طرح شبنم تولید کرده و سپس به‌عنوان بارکد در اختیار تولیدکنندگان یا صادرکنندگان قرار دهیم. در این زمینه تمهیدات فنی لازم از نظر ایمنی و حفاظت کار نیز اندیشیده شده است.

صادقی با تاکید بر اینکه با این سامانه تمامی فرآیندهای تجارت کالا قابل رهگیری است، بیان کرد: سرعت انجام تمام مراحل واردات، صادرات، انبار و ترخیص با ایجاد سامانه مذکور، چند برابر می‌شود. معاون امور اقتصادی و بازرگانی وزارت صنعت با بیان اینکه صرفا به‌کارگیری شناسه و شناسه رهگیری تمام مباحث مربوط به قاچاق کالا را برطرف نمی‌کند، افزود: سامانه ایجاد شده با ارتباط با بقیه سامانه‌های ذی‌ربط، امکان مبارزه بیشتر با قاچاق کالا را فراهم می‌کند. به گفته صادقی، قرار است با ایجاد هماهنگی‌های لازم با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، این سامانه با سایر سامانه‌های دخیل در امر تجارت، پیوند برقرار کند تا هم کنترل فرآیندهای تولید، واردات و عرضه کالاها بهتر صورت گیرد و هم در یک زمان مناسب به شفافیت در واردات کالا دست یابیم.

صادقی اظهار کرد: پس از شناسه‌دار شدن تمام کالاهای وارداتی و تولید داخلی، باید شناسه رهگیری هم دریافت شود. شناسه رهگیری امکان مناسب‌تری برای رصد و ممیزی تعداد و انواع کالاهای شناسه‌دار را در سطح بازار ایجاد می‌کند. همچنین شناسه رهگیری به‌دنبال آن، امکان شناخت کالاهایی را که به شکل قانونی در کشور تولید و عرضه شده یا به شکل قانونی از مجاری گمرکی وارد شده، برای دستگاه‌ها و بازرسان مختلف فراهم می‌کند. این شناسه منجر به ایجاد تمایز بین تعداد اقلام از هر کالا می‌شود. زمان دریافت شناسه رهگیری در مدت کمتر از یک سال، توسط این سازمان اعلام خواهد شد.

وی همچنین از تشکیل کمیته‌ای در دفتر خدمات بازرگانی سازمان برای بررسی مشکلات یا هرگونه وقفه در کار خبر داد و با اشاره به اینکه هر کالا در این شیوه دارای کد شناسه‌ای منحصربه‌فرد خواهد بود، امنیت بالا را از جمله ویژگی‌های آن برشمرد. صادقی تصریح کرد: تمامی عرضه‌کنندگان موظف هستند که کالایی که عرضه می‌کنند دارای شناسه رهگیری باشد. بنابراین پس از اجرایی شدن این سامانه، هر کالای بدون شناسه در بازار قاچاق محسوب می‌شود.

وی با اشاره به این موضوع که برای شفافیت بیشتر از سیستم‌های مالی مانند pos نیز استفاده خواهد شد، گفت: تمامی کالاهای عرضه شده در بازار باید شناسه کالا را منطبق بر شناسنامه کالا دریافت کنند. شناسنامه کالا خصوصیات، ابعاد و رنگ کالاها را معرفی می‌کند. در این صورت شناسه کالایی می‌تواند بین 8 تا 12 رقم متغیر باشد.

وی با بیان اینکه مدت زمان تست سامانه حدود 20 روز بوده است،‌ گفت: هنوز محصولات دریایی برای دریافت شناسه کالا در این سامانه تعریف نشده است؛ اما به تدریج دستورالعمل‌های مرتبط با این کالاها هم اعلام می‌شود. در پایان عباس تابش، مدیر کل دفتر خدمات بازرگانی به ارائه نکاتی درخصوص نحوه ثبت‌نام در این سامانه پرداخت. تابش تصریح کرد: از مزیت‌های این سامانه این است که این امکان وجود دارد که یک شناسه برای کالاهای دارای شناسنامه واحد، صادر شود. این امر موجب تسهیل در حوزه فرآیندهای تجاری می‌شود.