◄ ۵ پیشنهاد برای بهبود رویکردهای بندری و دریایی
حمل و نقل دریایی دارای نقش اساسی در اقتصاد و تجارت کشورها است.
حمل ونقل دریایی دارای نقش اساسی در اقتصاد و تجارت کشورها است؛ اولین کارکرد حمل ونقل دریایی اثر آن به عنوان یک فعالیت اقتصادی بر توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال بوده و بخش حمل ونقل دریایی، هم مانند سایر فعالیت های اقتصادی مجموعه ای از فعالیت های دریایی و بندری را شامل می شود که با ارائه خدمات مختلف، ارزش افزوده ایجاد کرده و بخشی قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی و اشتغال در کشور را تشکیل می دهد. علاوه بر این کارکرد دیگر بخش حمل ونقل دریایی، فراهم کردن یکی از کلیدی ترین زیرساخت های اقتصادی برای رشد سایر بخش های اقتصاد است.
نقش بنادر در وضعیت تجاری کشور
به گزارش تین نیوز، طبق آمارهای رسمی بنادر کشور حدود ۹۰ درصد از واردات و صادرات را به عهده دارند و در توسعه تجارت خارجی نقش بسیار اساسی داشته و با رعایت استانداردهای عملیاتی حتی در تنگناهای تحریم توانسته اند نقش حیاتی خود را ایفا کنند که به همین دلیل نیز پیکان تحریم ها، بنادر کشور و شرکت های کشتیرانی ایرانی و خارجی متردد به بنادر ایران را هدف قرار داده است.
اگر نقش صادرات و واردات را برای بنادر قایل باشیم کاملا به بیراهه خواهیم رفت چراکه نقش بنادر از جنبه های گوناگون در تجارت داخلی و خارجی، لجستیک، مدیریت زنجیره تامین، رشد اقتصادی، زیرساخت های حمل ونقل و ایجاد ارتباط بهینه با سایر مدهای حمل ونقل قابل بررسی و تفسیر است.
بخش حمل ونقل به طورکلی عامل مهمی درزمینه توسعه متوازن اقتصاد ملی و منطقه ای است و تاثیر زیادی بر ادغام بازرهای ملی در بازارهای اقتصادی جهانی دارد و ایران دارای تاریخ بسیار غنی در تجارت از طریق دریاست. بنادر نقش های گوناگونی دارند و در سطوح اقتصاد محلی، ملی و بین المللی فعالیت های اقتصادی مهم و تاثیر گذاری را در مناطق ساحلی کشور انجام می دهند.
گستردگی این فعالیت های اقتصادی وابستگی معناداری با شعاع دامنه پیش کرانه و پس کرانه بنادر دارد و هرچه میزان نقاط تولید و مصرف کالاها از بندر فاصله بیشتری داشته باشد، بندر به زیرساخت های توسعه یافته و به روزتر و سبد خدماتی کامل تری نیازمند و این به معنای تولید اشتغال در سطح بالاتر و تعامل بیشتر با مبادی و مقاصد بار و مسافر است که برای اقتصاد کشور مزایای مختلفی دارد.
بنادر به عنوان تامین کننده عمده مشاغل، نه تنها به عملکرد اقتصادی بلکه به بهبود وضعیت اجتماعی کشور کمک می کنند و از جهت اقتصاد ملی برای حمایت از فعالیت های اقتصادی در کشور نیز بسیار مهم هستند چراکه در سنتی ترین حالت فعالیت خود، به عنوان یک ارتباط مهم بین حمل ونقل دریایی به عنوان ارزان ترین نوع حمل ونقل دسترسی به تمامی نقاط کشور را میسر می سازند.
اثر استقرار صنایع در نزدیکی بنادر
حال در نظر بگیرید صنایعی که به یک روش امن و ارزان برای صادرات کالاهای آماده و واردات مواد خام نیاز دارند نیز در نزدیکی بنادر و یا در محل بنادر مستقر شوند و یک پله بالاتر اینکه فرض کنید کارخانجات صنعتی و ارائه دهندگان خدمات لجستیکی خارجی در این مناطق مسقر شوند؛ به طور حتم گام به گام اثرات بسیار شگرفی در توسعه کشور، منطقه و در صورت ارتباط مطلوب بین المللی حتی تاثیرات جهانی خواهند داشت. به همین دلیل است که اکثر صنایع در جهان در نوارهای ساحلی و یا در نزدیکی بنادر اصلی قرار دارند و به نوبه خود، بر زندگی کارکنان و ذینفعان غیرمستقیم تاثیر می گذارند.
نقش بنادر به عنوان مراکز یکپارچه کننده خدمات لجستیک در توسعه و توزیع پایدار کالا در مناطق شهری نیز بسیار حائز اهمیت است. بنادر به عنوان مراکز تدارکاتی یکپارچه و دارای فضاهای اجتماعی و اقتصادی چندمنظوره، عناصر کلیدی سیستم حمل ونقل کشور و جهان هستند و وظایف و خدمات لازم را برای کارکرد بهتر زنجیره های تامین انجام می دهند و قادر هستند به لحاظ اهمیتی که در بین حلقه های زنجیره تامین دارند کلیه حلقه های دیگر را در راستای توزیع بهینه کالا از مکان های تولید به مکان های مصرف مدیریت کنند؛ بنابراین توسعه بنادر فعالیتی چندمنظوره و چندبعدی است که بر گسترش دامنه خدمات متمرکز است، درواقع لجستیک مدیریت کالا و جریان اطلاعات از منبع مواد خام تا تحویل کالای تمام شده به مصرف کنندگان را به عهده می گیرد و نقش بندر در تدارکات و توزیع نیز بسیار حائز اهمیت است چراکه علاوه بر عملکرد حمل ونقل متعارف دریایی، در حال حاضر بنادر در سازمان دهی حرکت محموله ها (به ویژه محموله کانتینری) نیز درگیر هستند.
نقش بنادر از عملکرد سنتی خود در زمینه حمل ونقل کالا، عملکرد تجاری و عملکرد صنعتی، اکنون به توسعه عملکرد لجستیک و توزیع ارتقا یافته است و آنچه در این برهه از زمان برای کشور اهمیت دارد آن است که در شرایط حاضر نه تنها تسلیم اوضاع اقتصادی نشویم بلکه فرصت خوبی پدیدآوریم تا کمبودها را نیز جبران کنیم و اتصالات و ارتباطات بنادر با دیگر شقوق حمل ونقل و دیگر سازمان های ذی ربط را بهبود ببخشیم.
رویکرد سازمان بنادر و دریانوردی چگونه باشد؟
رویکرد سازمان بنادر در جهت بهبود وضعیت بنادر و سواحل کشور چگونه باید باشد؛ سوالی که باید به آن این گونه پاسخ داد که در سال های اخیر به دنبال سیاست گذاری های دولت در بخش دریایی تحولات مؤثری در حوزه بنادر کشور رخ داده است. خرید تجهیزات استراتژیک بندری و دریایی، تجهیز بنادر شهیدرجایی و چابهار ازجمله این اقدامات به شمار می آید.
سرمایه گذاری در بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور به عنوان یکی از اقدامات راه گشا مطرح بوده و حتی اخیرا نیز این بندر از تحریم ها مصون مانده و به عنوان بندری که قابلیت برخورداری از نقش ملی دارد، از پتانسیل های بالایی برخوردار است و می تواند فرصت های مناسب اقتصادی را برای کشور ایجاد کند.
طرح ICZM؛ به پهنه بندی سواحل کشور پرداخته و پتانسیل های بالقوه خطوط ساحلی را به تصویر می کشد که در سال های اخیر به انجام رسیده است. علاوه بر این در سال های آینده باید سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان مرجع متولی اداره بنادر بازرگانی کشور برنامه ریزی های لازم را جهت افزایش ظرفیت کانتینری بنادر کشور از طریق احداث فاز سوم طرح توسعه بندر شهیدرجایی انجام دهد و برای استفاده از توان اپراتورهای بین المللی، نرم افزارهای شرکت های بزرگ، تجهیزات به روز و تکنولوژی های کارآمد سیاست گذاری های لازم را داشته باشد. درعین حال احداث بنادر جدید برای ارتقای ظرفیت، سرمایه گذاری در زمینه بازاریابی، رقابت منطقه ای و فرا منطقه ای و همکاری های بین المللی از دیگر وظایف سازمان بنادر و دریانوردی است.
۵ پیشنهاد
رویکرد اول؛ هرچند اقتصاد بنادر و فضای حاکم بر آن ها را نمی توان از فضای کسب وکار و اقتصاد کشور جدا کرد اما لازم است در گام اول از سیاست هایی که برای توسعه بنادر در پیش گرفته می شود و درواقع در سرلوحه آن ها رقابت پذیر ساختن بنادر کشور قرار گیرد، بهره برد؛ این به معنای آن است که باهدف بارزتر شدن نقش غیردولتی ها در فعالیت های بندری، رابطه بین بخش دولتی و بخش غیردولتی مورد تجدیدنظر قرار گیرد.
رویکرد دوم؛ با توجه به پس کرانه با شعاع بسیار طولانی، بنادر کشور طی سال های آتی باید موردتوجه قرار گیرند و اتصال بنادر به ریل توسعه یابد. طی سال گذشته علی رغم کاهش ترافیک بنادر با هماهنگی هایی که انجام شده به طور متوسط سهم ریل از ترافیک بنادر ۵ درصد افزایش یافت، این مسئله نشان می دهد بنادر ایران استعداد بالایی برای بهره برداری از ریل دارند و حمل ریلی به نقاط دوردست پس کرانه در داخل و یا خارج از کشور می تواند در مقایسه با سایر بنادر منطقه به یک مزیت رقابتی بسیار حائز اهمیت تبدیل شود.
رویکرد سوم؛ با ایجاد یکپارچگی در حمل ونقل، استفاده از مدیریت صحیح حمل ونقل چندوجهی رویکرد دیگری است که سازمان بنادر و دریانوردی باید در سال های آتی با جدیت دنبال کند و با استفاده از این ارتباط موثر بین حمل ونقل دریایی و زمینی، ناوگان زمینی اعم از ریلی و جاده ای مدت زمان کمتری را در بنادر صرف کرده و بیشترین زمان را در سفر بین بنادر و مبادی و یا مقاصد طی و به این ترتیب در بهره ورتر شدن اقتصاد ملی سهم بالایی ایفا کند.
رویکرد چهارم؛ با استفاده از علوم روز، لجستیک زنجیره های تامین که یکی از حلقه های آن ها در بنادر قرار دارند از یکپارچگی برخوردار شده و نهایتا قیمت نهایی مصرف کننده برای کالاهای کابوتاژی، صادراتی، وارداتی، ترانزیتی و ترانشیپی کاهش پیدا می کند. لجستیک بندری باید به کارکنان بنادر چه در بخش دولتی و چه در بخش غیردولتی آموزش داده شود و کارکنان بنادر باید متوجه باشند که امروزه مسئولیت آن ها به خارج از بنادر منتقل شده است و در کل زنجیره تامین باید به عنوان مهم ترین حلقه زنجیره تامین، مدیریت لجستیکی را بر عهده گیرند.
رویکرد پنجم؛ در سال های آتی بنادر جدیدی باید در کشور ساخته شوند، بنادری خارج از تنگه هرمز با بهره مندی از آبخور طبیعی، رسوب گذاری پایین و استعداد دسترسی به پیش کرانه و پس کرانه بسیار وسیع باشند. بندر شهید رجایی به عنوان بزرگ ترین بندر کانتینری کارکرد خاص خود را داشته و بنابراین برای بهره مندی از سواحل بی نظیر شمال خلیج فارس خصوصا نقاط واقع شده در سواحل مکران و برای رقابت جدی با بنادر منطقه باید به دنبال ساخت بندر جدید دیگری در خلیج فارس بود تا ظرفیت های دریایی ایران مطابق با آخرین استانداردها و فن آوری ها توسعه پیدا کند.
