توقف کامل صید ترال در دستور کار سازمان محیط زیست

مدیرکل دفتر زیست بوم های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان این که اخیرا این سازمان پیگیری هایی را برای ممنوع کردن کلی استفاده از ابزارآلات مخرب مانند ترال و منوفیلامنت انجام داده است، گفت: در راستای پیگیری های فراکسیون محترم محیط زیست مجلس در ارتباط با توقف کامل صید مخرب ترال، حسب دستور اکید رئیس جمهور، سازمان محیط زیست در راستای اجرای ممنوعیت کامل انواع ترال صنعتی، مکاتبات لازم را با ادارات کل استان های ساحلی جنوبی و سازمان شیلات ایران و همچنین دادستانی کل انجام داده و مراتب را به آنها ابلاغ کرده است.

به گزارش تین نیوز به نقل از ایلنا، با وجود این که صید آبزیان یکی از روش های اشتغالزایی و رونق اقتصادی در سواحل شمال و جنوب کشور محسوب می شود، اما اگر فعالیت های صیادی به صورت پایدار انجام نشود و صیادان چه به صورت انفرادی و چه گروهی، روش های مناسب صید را در پیش نگیرند، فعالیت های صیادی می تواند باعث تهدید جمعیت گونه های در معرض انقراض در پهنه های آبی کشور شود؛ مساله ای که در بلندمدت اکوسیستم های دریایی را با چالش هایی جدی مواجه می کند و می تواند در آینده تداوم فعالیت های صیادی را نیز به خطر بیندازد. 

این در حالی است که در سال های اخیر، رواج برخی روش های مخرب صید مانند ترال، پرساین، منوفیلامنت و گوشگیر کف که در آنها آبزیان به صورت انبوه و غیرانتخابی صید می شوند، بیش از پیش به جمعیت گونه های دریایی کشور و اکوسیستم های وابسته به آنها نظیر آبسنگ های مرجانی و اجتماعات بسترزی آسیب وارد کرده است. حال آن که در روش های سنتی صید مثل استفاده از قلاب، تورهای گوشگیر معمولی و تورهای لانگ لاین، صید ضمنی یا اصطلاحا دورریز صید کمتر اتفاق می افتد و در نتیجه، آسیب کمتری هم به جمعیت آبزیان وارد می شود. 

البته متاسفانه در چند سال گذشته با تشدید مشکلات اقتصادی و رواج بیکاری در استان های جنوبی کشور، عده زیادی را به انجام فعالیت های غیرمجاز صیادی سوق داده است؛ به نحوی که برخی افراد بدون داشتن مجوز صید، با شناورهای خود به دل دریا می زنند و هرچه را که گیرشان بیاید، صید می کنند. این در حالی است که اغلب شناورهای غیرمجاز معمولا به صید گونه های در معرض انقراض نظیر شاه میگو، ماهی یال اسبی، حلوای سفید، کوسه ماهیان و برخی انواع نهنگ می پردازند؛ گونه هایی که همگی در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند. 

ترال؛ مخرب ترین روش صید که فعلا متوقف است 

در این میان شکی نیست که صید ترال، مخرب ترین شیوه صیادی محسوب می شود که در آن تورهای بسیار بزرگ در کف دریا پهن می شود و در هر مرتبه پهن و جمع کردن این تورها، ده ها تن از انواع گونه های آبزی صید می شوند. ترال در آب های جنوب ایران عمدتا با هدف صید ماهی یال اسبی انجام می شود، اما بخش اعظم آبزیانی که در این روش به تور می افتند، مربوط به صید ضمنی یا همان صید جانبی هستند. به عبارت دیگر، صید ترال باعث می ‎شود که علاوه بر گونه های هدف، اجتماعات مربوط به سایر گونه های آبزی نیز در یک محدوده وسیع از پهنه های آبی نابود شود. 

البته خوشبختانه از مهر 99، با تصویب فراکسیون محیط زیست مجلس و دستور رئیس جمهور، صید ترال به مدت دو سال متوقف شده است و با وجود این که این مهلت دوساله چند ماهی است که به پایان رسیده، اما هنوز هم با نظر سازمان حفاظت محیط زیست، ممنوعیت صید ترال در سراسر کشور ادامه دارد. البته با توجه به این که این مصوبه، یک دستورالعمل موقت است، نه یک قانون دائمی، همچنان نگرانی هایی از احتمال صدور مجوز مجدد برای صید ترال وجود دارد؛ صیدی که نه تنها جمعیت گونه های آبزیان بخصوص در دریای عمان را تهدید می کند، بلکه کسب درآمد را نیز برای بسیاری از صیادان سنتی دشوار می سازد. 

در همین راستا درباره آخرین وضعیت حفاظت از گونه های دریایی در معرض انقراض کشور، مقابله با صید ترال و سایر روش های مخرب صید، جلوگیری از صید گونه های غیرمجاز بخصوص مقابله با صید کوسه ماهیان و قاچاق باله کوسه، حفاظت از لاک پشت های دریایی به عنوان یکی از گونه های در معرض خطر در پهنه های آبی جنوب ایران و همچنین آموزش جوامع محلی استان های جنوبی درباره روش های صید پایدار و راهکارهای حفظ آبزیان در حال انقراض، با محمد طالبی متین، مدیرکل دفتر زیست بوم های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت وگو کرده ایم. 

مهمترین گونه های دریایی در معرض انقراض در ایران 

طالبی متین در ابتدای اظهارات خود درباره مهمترین گونه های دریایی در معرض خطر در آب های شمال و جنوب کشور به خبرنگار ایلنا گفت: اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) دستورالعمل های مخصوصی را برای تعیین وضعیت حفاظتی گونه ها دارد که براساس آنها بعضی گونه ها را به عنوان گونه های در حال انقراض در فهرست قرمز (Red List) قرار می دهد. همچنین در سطح ملی نیز براساس مصوبه 168 شورای عالی حفاظت محیط زیست و مطابق قانون شکار و صید، به منظور حفاظت از تنوع زیستی زیست بوم های دریایی و مدیریت پایدار آنها، گروه های مختلف آبزیان از جمله کوسه ماهیان، سفره ماهیان، پستانداران دریایی، مرجان ها و برخی گونه های بی مهرگان و ماهی ها در طبقه بندی های حفاظتی مورد نظر پیشنهاد شده اند. 

وی افزود: در حال حاضر از جمله مهمترین گونه های آبزیان در پهنه های آبی شمال و جنوب کشور که ذخایر آنها به لحاظ فعالیت های انسانی شامل صید مخرب و غیرمجاز، بهره برداری بیش از اندازه یا تخریب و آلودگی زیستگاه ها تحت فشار است، می توان به ماهیان خاویاری، حلوای سفید، شاه میگو، شبه شوریده دهان سیاه، زمین کن، راشکو، هامور معمولی،کوسه ماهیان، سپرماهیان، ماهی یال اسبی، گیتارماهی (سس ماهیان)، انواد دلفین ها مانند دلفین گوژپشت و بینی بطری، انواع نهنگ ها نظیر نهنگ گوژپشت و براید و همچنین گاو دریایی و خوک ماهی (پورپویز) اشاره کرد. 

نگرانی از مدیریت پایدار منابع دریایی به دلیل رواج روش های مخرب صید 

مدیرکل دفتر زیست بوم های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این سوال که در سال های اخیر و با افزایش حجم صید و رواج روش های مخرب صیادی، چه آسیب هایی متوجه آبزیان پهنه های آبی جنوب کشور شده است، عنوان کرد: اثرات منفی صید غیرمجاز و استفاده از تجهیزات صیادی مخرب مانند ترال، تورهای منوفیلامنت  و گوشگیر کف، به یک نگرانی عمده در روند مدیریت پایدار منابع دریایی تبدیل شده است، زیرا به کارگیری تجهیزات مخرب صیادی با صید ضمنی، دورریز بسیار بالا و صید تصادفی گونه های غیرهدف مانند ماهیان نابالغ و آبزیان ارزشمند از جمله کوسه ماهیان، لاک پشت های دریایی و پستانداران دریایی همراه است و همچنین به اجتماعات بسترزی و زیستگاه های مهم مانند آبسنگ های مرجانی و ... آسیب های جدی و جبران ناپذیری وارد می کند. 

طالبی متین همچنین درباره برنامه های سازمان محیط زیست برای اصلاح روش های مخرب صید توضیح داد: سازمان حفاظت محیط زیست همواره در جلسات و مکاتبات متعدد با سازمان شیلات ایران بر بهره برداری پایدار از منابع دریایی، اجرای اصولی فعالیت های شیلاتی، ساماندهی شناورهای غیرمجاز و جلوگیری از فعالیت آنها و کاهش فشار صید بر جمعیت آبزیان از طریق جایگزینی فعالیت های صیادی با آبزی پروری مسئولانه و پایدار تاکید داشته است. همچنین در راستای پیگیری های فراکسیون محترم محیط زیست مجلس در ارتباط با توقف کامل صید مخرب ترال، حسب دستور اکید رئیس جمهور محترم، سازمان محیط زیست در راستای اجرای ممنوعیت کامل انواع ترال صنعتی، مکاتبات لازم را با ادارات کل استان های ساحلی جنوبی و سازمان شیلات ایران و همچنین دادستانی کل انجام داده و مراتب را به آنها ابلاغ کرده است. 

وی در ادامه گفت: اخیرا سازمان حفاظت محیط زیست پیگیری هایی را برای رفع خلأهای قانونی موجود در قانون حفاظت و بهره برداری از منابع آبزی و آیین نامه مربوطه و ممنوع کردن کلی استفاده از ابزارآلات مخرب مانند صید ترال و منوفیلامنت با برگزاری جلسات کارشناسی در سطح سازمان و از طریق فراکسیون محترم محیط زیست انجام داده است. همچنین انجام بازدیدهای میدانی و گشت و کنترل دریایی در آب های ساحلی منطقه جهت شناسایی متخلفان صید غیرمجاز و برخورد قانونی با آنها نیز توسط سازمان محیط زیست انجام می شود. با این وجود، سازمان شیلات نیز باید به تقویت زیرساخت های نظارتی و جایگزینی روش های مخرب صید با روش های سازگار با محیط زیست مانند صید لانگ لاین بپردازد. 

آموزش جوامع محلی برای حفاظت از لاک پشت های دریایی جنوب کشور 

طالبی متین با اشاره به ارائه آموزش به جوامع محلی برای ارتقای سطح حفاظت از لاک پشت های دریایی جنوب کشور توسط سازمان محیط زیست گفت: در ماه های اخیر برای حفاظت بیشتر از لاک پشت های دریایی و زیستگاه های تخم گذاری آنها، برنامه های آموزشی در سطح مدارس در سواحل جنوب کشور آغاز شده است و برخی دانش آموزان که محل زندگی آنها در نزدیکی زیستگاه های تخم گذاری لاک پشت های دریایی قرار دارد، در دوره های آموزشی شرکت کرده اند. همچنین دوره های آموزشی مختلفی نیز برای جوامع صیادی جنوب کشور به منظور آگاهی از اهمیت لاک پشت های دریایی برگزار شده است. 

وی افزود: در سمینارها و دوره های آموزشی دانشگاه ها نیز متخصصان به صورت علمی موضوعات مختلف پژوهشی در زمینه های مرتبط با گونه های دریایی در معرض انقراض از جمله لاک پشت های دریایی را مورد بحث و بررسی قرار می دهند. در این زمینه، دبیرخانه حفاظت از لاک پشت های دریایی ایران که در شهرستان چابهار مستقر است، ضمن گردآوری و تجمیع اطلاعات سواحل جنوب کشور، همه ساله نسبت به برگزاری سمپوزیوم سالانه اقدام می کند که در سال جاری نیز برگزاری این رویداد در دستور کار دبیرخانه قرار گرفته است و به زودی انجام خواهد شد. 

هرگونه خرید و فروش کوسه ماهی و اجزای آن ممنوع است 

طالبی متین در پاسخ به این سوال که با توجه به اخبار منتشرشده در ماه های اخیر درباره صید غیرقانونی کوسه ماهیان و قاچاق انبوه باله کوسه در جنوب کشور، سازمان محیط زیست چه برنامه ای برای جلوگیری از این پدیده دارد، توضیح داد: کشف چندین محموله قاچاق کوسه ماهیان توسط سازمان حفاظت محیط زیست و پیگیری های قضایی موضوع که آخرین محموله قاچاق کشف شده مربوط به اردیبهشت 1401 شامل 8 هزار قطعه کوسه ماهی و بیش از این مقدار باله کوسه در سردخانه های چابهار است، از وضعیت نگران کننده این گونه های آبزی ارزشمند و در معرض خطر انقراض حکایت دارد. 

مدیرکل دفتر زیست بوم های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: به دنبال این کشف ها، سازمان حفاظت محیط زیست در ماه های گذشته ضمن مکاتبات متعدد و پیگیری موضوع از سازمان شیلات ایران، مکاتباتی را نیز در سطح ادارات کل استانی محیط زیست با اتاق اصناف نسبت به اعلام ممنوعیت صید، عرضه و حمل ونقل کوسه ماهیان انجام داده است، به عبارت دیگر، از اتاق اصناف درخواست کرده ایم که به عرضه کنندگان ماهی اعلام کند هرگونه خرید و فروش کوسه ماهیان و اجزای آنها ممنوع است. 

وی در ادامه تاکید کرد: سازمان محیط زیست همچنین برای ارتقای سطح حفاظتی کوسه ماهی ها، نسبت به افزایش تعرفه جرایم ضرر و زیان گونه های کوسه ماهیان و سفره ماهیان و به روزرسانی فهرست طبقه بندی حفاظتی گونه ها در سطح ملی و درج کوسه ماهیان و سفره ماهیان در این فهرست اقدام کرده است. همچنین تشدید نظارت بر واحدهای نگهداری و عرضه محصولات شیلاتی از قبیل سردخانه ها، واحدهای فرآوری و بسته بندی، واحدهای پودر ماهی و ... نیز در دستور کار زیرمجموعه های استانی و شهرستانی سازمان محیط زیست قرار دارد. 

صید میگو تنها به صورت سنتی و برای بازه زمانی 30 تا 45 روزه مجاز است 

طالبی متین در پاسخ به این سوال که با توجه به پایان یافتن مهلت دوساله توقف صید ترال، آیا قرار است در آینده مجددا برای از سرگیری این روش مخرب صید مجوز داده شود یا خیر و نظر سازمان حفاظت محیط زیست در این زمینه چیست؟ اظهار داشت: سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اعلام مخرب بودن روش صید ترال و لزوم توقف آن، بر ممنوعیت فعالیت شناورهای صید صنعتی در داخل آب های ساحلی (حد فاصل 12 مایلی از ساحل به عنوان دریای سرزمینی) تاکید دارد. ما براساس دستورات رئیس جمهور محترم و نظر ریاست محترم سازمان، به دنبال توقف کامل صید مخرب ترال هستیم. 

وی در پایان تصریح کرد: با توجه به ممنوعیت صید ترال، سازمان محیط زیست تنها به منظور کاهش تبعات اجتماعی ناشی از بیکاری جوامع محلی، با صید میگو فقط به صورت سنتی و آن هم در بازه زمانی 30 تا 45 روز در هر سال، از اواسط تابستان تا اواسط پاییز، مشروط به انجام ارزیابی ذخایر توسط موسسه تحقیقات علوم شیلاتی و نظارت بر فعالیت صیادی توسط سازمان شیلات ایران موافقت کرده است.