استراتژی صادرات گاز نداریم

یک کارشناس حوزه انرژی با اشاره به ابهام در اولویت‌های صادرات گاز، گفت: هنوز مشخص نیست که اولویت کشور با تزریق گاز، تبدیل به LNG یا صادرات از طریق خط لوله و یا اختصاص به پتروشیمی‌های جدید است.

عضو هیات علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی با بیان اینکه امروزه  تجارت انرژی از  خرید و فروش صرف یک کالا خارج شده است، گفت: مصرف‌کنندگان به دلیل تنوع عرضه کنندگان، تلاش می‌کنند از کشورهایی نفت و فرآورده‌های نفتی تامین کنند که بیشترین تبادل را در اقتصاد و تجارت با آنها داشته باشند و آن را در قالب Total Trade پیگیری می‌کنند.

محمدصادق جوکار در گفت‌وگو با خبرنگار مارین‌تایمز با اشاره به مشکلات قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان، گفت: قرارداد ما با پاکستان در سال 2012 به امضا رسید در آن زمان در پاکستان حزب مردم که حزبی ملی‌گرا و اسلام‌گرای میانه و کمتر تحت کنترل عربستان بود، روی کار بود. پاکستان با علم به اینکه ایران تحریم است این قرارداد را امضا کرد.

وی با تاکید بر اینکه در تعاملات ما با پاکستان قیمت‌گذاری بهانه است، گفت: در تعاملات انرژی ما و پاکستان مولفه‌های ژئوپلوتیک اثیرگذار است.

جوکار ادامه داد: در تعاملات ایران و پاکستان باید این موضوع را در نظر بگیریم که ساختار سیاسی و هیات حاکمه کنونی پاکستان (شاخه نواز مسلیم لیگ که تا سه ماهه اول 2018 بر سر قدرت هستند) وابستگی شدید سیاسی به عربستان دارد، گفت: پاکستان تحت دخالت کشورهای عربی حاضر به توسعه تعاملات انرژی با ایران نیست.

وی با بیان اینکه پاکستان منتظر نتیجه دعوای ایران و عربستان است، گفت: به نظر می‌رسد مشکل اصلی ایران و پاکستان در حوزه صادرات گاز، مولفه‌های غیر بازاری است که بر تعاملات انرژی دو کشور تاثیرگذار است.

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به اختلافات هند و پاکستان، گفت: امنیت انرژی برای هند‌ یک موضوع راهبردی و استراتژیک است، این کشور به دلیل مولفه ژئوپلوتیکی حاضر نیست گاز وارداتی‌شان از پاکستان عبور کند.

جوکار با اشاره به پروژه تاپی (خط لوله گاز ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند)، گفت: انتقال گاز از طریق این خط لوله با پشتوانه و تایید امنیتی ایالات متحده انجام می‌شود، در واقع تضامین امنیتی ایالات متحده به هند، باعث شده که هند از قطع گاز توسط پاکستان نگرانی نداشته باشد. هرچند در اسناد بالادستی هندی‌ها، هنوز نسبت به واردات گاز از خط لوله تاپی نیز چشم اندازی ترسیم نکرده‌اند.

وی با اشاره به دلایل موثر در ایجاد پروژه تاپی، گفت: علاوه بر نیاز هند و پاکستان به انرژی، آمریکا برای رسیدن به اهداف استراتژیکی خود در خاورمیانه و جهان، و انزوای اقتصادی و ژئوپلتیکی ایران از این طرح (تاپی) حمایت کرد.

به گفته او، بر اساس تضامین امنیتی ایالات متحده به هند، اگر گاز ترکمنستان از مسیر پاکستان وارد می‌شود، پاکستانی‌ها آن را قطع نمی‌کنند.

عضو هیات علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی با بیان اینکه موضوعات ژئوپلتیک انرژی عامل اصلی تاثیرگذار در تعاملات ایران و کشورهای عربی است، گفت: تعارضات سیاسی ما با برخی کشورهای عربی منجر به عدم صادرات گاز ایران به این کشورها شده است.

 

وی با اشاره به نیاز کویت به واردات گاز، گفت: کویت که یکی از کشورهای دارنده بیشترین سرانه مصرف برق در جهان به شمار می‌رود، برای تامین سوخت نیروگاه‌های برق و مقابله با افزایش تقاضا، به واردات گاز نیازمند است.

جوکار با اشاره به توافق اولیه ایران و کویت برای صادرات گاز، گفت: به دلیل مشکلات و تعارضات سیاسی دو کشور این تفاهم‌نامه‌ها به سرانجام نرسید.

این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به برنامه کویت در راستای توسعه LNG گفت: علی‌رغم وجود پایانه الاحمدی 1 و 2 برای واردات LNG کویت در حال حاضر به دنبال توسعه پایانه واردات LNG جدیدی است که بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده مجموع ظرفیت این کشور برای واردات LNG به 12 میلیون تن خواهد رسید.

وی با بیان اینکه صادرات گاز نیازمند استراتژی و دیپلماسی کلان است، گفت: با توجه به اینکه بازار با عدم تعادل به سود مصرف‌کننده روی آورده است، در این شرایط باید دیپلماسی انرژی و استراتژی کلان داشته باشیم تا بتوانیم وارد تجارت جهانی شویم.

ابهام در اولویت‌های صادرات گاز

جوکار تصریح کرد: ما در حال حاضر استراتژی صادرات گاز نداریم، اگرچه طبق تکلیف سند چشم انداز بیست ساله کشور، باید ایران در افق 1404 سهمی معادل 10 درصد از تجارت جهانی گاز را به خود اختصاص دهد، اما برای رسیدن به این هدف باید ابزارها، روش‌ها و برنامه عملیاتی آن تعریف شود، که تاکنون چنین نشده است.

وی با اشاره به ابهامات اسناد بالادستی، گفت: هنوز در اولویت‌ها ابهام وجود دارد برای مثال هنوز مشخص نیست که اولویت با تزریق گاز، تبدیل به LNG یا صادرات از طریق خط لوله یا اختصاص به پتروشیمی‌های جدید است.

جوکار ادامه داد: علاوه بر این، هنوز مولفه‌های تاثیرگذار بر سیاست‌گذاری‌ها مثل مقصد صادراتی ما مشخص نیست، و هنوز نمی‌دانیم کدام کشور متقاضی را باید بر اساس منافع اقصادی و سیاسی انتخاب کنیم. برای مثال هنوز مشخص نیست آیا وابسته سازی امارات به دلیل تنش‌های ارضی باید در اولویت قرار گیرد؟ زیرا امارات هرچه بیشتر به ما وابسته شود زیاده‌خواهی ارضی آن علیه ما کاهش می‌یابد.

عضو هیات علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی تصریح کرد: از این مهمتر، حتی با فرض نداشتن ظرفیت صادرات گاز، در صورتیکه استراتژی صادرات گاز داشته باشیم، می‌توانیم وارد تجارت گاز شویم.

وی با بیان اینکه می‌توانیم مازاد تقاضای موجود نسبت به عرضه ایران را از طریق سوآپ تامین کنیم، گفت: در صورت تقاضای مازاد عرضه گاز خود، می‌توانیم گاز کشورهای دیگر از جمله ترکمنستان را سوآپ کنیم.

به گفته جوکار، معمولا رفتارهای ما در دولت‌های مختلف از چارچوب اسناد بالادستی مبتنی بر استراتژی پیروی نمی‌کند.

وی تصریح کرد: امروزه خرید و فروش انرژی از خرید و فروش صرف یک کالا خارج شده و مصرف‌کنندگان به دلیل تنوع عرضه کنندگان، تلاش می‌کنند از کشورهایی نفت و فرآورده‌های نفتی را تامین کنند که بیشترین تبادل را در اقتصاد و تجارت با آنها داشته باشند و آنرا در قالب Total Trade پیگیری می‌کنند.