ردپای ساخت‌وسازها در ترافیک پایتخت
صدای بوق‌های ممتد، کلافگی رانندگان از انتظار طولانی پشت چراغ قرمزی را نشان می‌دهد که فقط چند ثانیه‌ای برای آنها سبز و دوباره قرمز می‌شود.
صدای بوق‌های ممتد، کلافگی رانندگان از انتظار طولانی پشت چراغ قرمزی را نشان می‌دهد که فقط چند ثانیه‌ای برای آنها سبز و دوباره قرمز می‌شود.
حدود ۷ دقیقه از قرمز شدن چراغ راهنمایی و رانندگی می‌گذرد؛ پلیس برای روان‌سازی ترافیک یک سوی چهارراه، رانندگان سمت دیگر را به انتظاری طولانی دعوت کرده است و آنها که صبوری از کف داده‌اند، اعتراض خود را در صدای بوق‌ها خلاصه می‌کنند. دستور ایست و چراغ قرمزهای طولانی در ساعت‌های اوج ترافیک، در بسیاری از چهارراه‌های تهران تبدیل به اقدامی عادی برای پلیس به‌منظور مدیریت ترافیک شده است؛ وضعیتی که آشکارا مردم و رانندگان را آزار می‌دهد و عجله آنها برای رد شدن از این چراغ که فقط چند ثانیه سبز می‌شود، بارها موجب بروز حوادث رانندگی و پیچیده‌تر شدن کلاف ترافیک شده است. تداوم ترافیک تهران در چند سال گذشته نشان می‌دهد راهکارهایی مانند چراغ قرمزهای طولانی و طرح محدوده ترافیک و زوج و فرد، اقدامات موثری برای مدیریت این مسئله نبوده است. از نظر کارشناسان، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای مدیریت ترافیک پایتخت که کمتر مورد توجه قرار گرفته، می‌تواند الزام ساختمان‌های بزرگ اداری و تجاری به رعایت مجوزهای ترافیکی باشد، زیرا بی‌توجهی به این مسئله، ترافیک منطقه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. از سوی دیگر بنا به‌گفته متخصصان، برای مدیریت ترافیک کلانشهری مانند تهران، چاره‌ای جز مدیریت تقاضای سفر نیست که یکی از پیش‌زمینه‌های مهم آن، توسعه حمل‌ونقل عمومی برای کاهش استفاده مردم از حمل‌ونقل شخصی است.
به گزارش گسترش‌تجارت، تردد روزانه حدود ۲۰ میلیون خودرو در تهران موجب شده پایتخت دیگر نتواند خدمات ترافیکی مطلوبی به مردم ارائه کند. این کاهش خدمات هم در بخش حمل‌ونقل شخصی و هم در حمل‌ونقل عمومی قابل مشاهده بوده و روشن است راهکارهایی مانند طرح محدوده ترافیک و زوج و فرد که سال‌ها از اجرای آنها در تهران می‌گذرد، نتوانسته وضعیت مطلوبی به ترافیک ببخشد. به جز برخی اقدامات مقطعی مانند شناور شدن ساعت کار اداره‌ها در هفته نخست مهر امسال که توانست تا اندازه زیادی ترافیک صبحگاهی تهران را مهار کند، در چند سال گذشته اقدام موثر دیگری از مدیریت شهری برای ساماندهی ترافیک پایتخت ندیده‌ایم؛ گویی هیچ راهکار دیگری در این زمینه وجود ندارد یا به روش‌های موجود بسنده شده است.
لزوم ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا
تلاش برای ایجاد تعادل میان راهکارهای به کار بسته شده در زمینه مدیریت عرضه و تقاضای سفر، یکی از پیشنهادهایی است که متخصصان برای درمان درد ترافیک تهران ارائه می‌دهند.
مهدی محمودآبادی، کارشناس رسمی دادگستری در رشته مهندسی ترافیک در گفت‌وگو با «گسترش‌تجارت» با اشاره به لزوم توجه همزمان به مدیریت عرضه و تقاضای ترافیک اظهار کرد: عرضه و تقاضا در ترافیک باید با یکدیگر در تعادل باشند و باید روی هر دو بخش به‌طور همزمان کار شود تا به نقطه بهینه‌ای برسیم و عرضه بتواند پاسخگوی تقاضای ترافیک باشد.
وی ادامه داد: متاسفانه این توازن و تعادل در تهران به هم خورده و در هیچ بخشی، هماهنگی و توازنی بین عرضه و تقاضای ترافیک وجود ندارد. این مسئله می‌تواند ریشه در سال‌های گذشته داشته باشد، یعنی زمانی که باید برنامه‌ریزی‌های اولیه و اصلی برای ترافیک تهران می‌شد. در آن زمان حساسیت کافی نسبت به این موضوع و آینده‌نگری لازم وجود نداشته و به همین دلیل به وضعیت امروز رسیده‌ایم.
از نظر این کارشناس، طرح‌های ترافیکی اجرا شده در تهران مانند طرح زوج و فرد، طرح ترافیک و... همگی مُسکن‌های موقتی هستند که در یک مقطع کوتاه ممکن است ترافیک را درسطح محدودی بهبود بخشند و نبود راهکاری برای درمان ریشه‌ای مشکل موجب می‌شود چندی پس از اعمال این راهکارها، دوباره مشکل بازگردد و حتی تشدید شود.
لزوم تغییر شیوه سفر
بسیاری اقدامات در چند سال گذشته مانند طرح‌های زوج و فرد و ترافیک، در تلاش برای مدیریت میزان تقاضا در ساعات یا محدوده‌های پرترافیک اجرا شده است، البته محمودآبادی معتقد است مهم‌ترین بحث در زمینه مدیریت تقاضا، تغییر شیوه حمل‌ونقل است؛ یعنی متمایل کردن مردم به استفاده بیشتر از حمل‌ونقل عمومی به جای حمل‌ونقل شخصی.
وی با تاکید بر اینکه در تهران در این زمینه باید فعالیت‌های زیادی انجام شود، زیرا در توسعه حمل‌ونقل عمومی از دنیا عقب هستیم، افزود: به‌عنوان نمونه در زمینه توسعه مترو مشاهده می‌کنیم که چه در تهران و چه سایر شهرها، طرح و برنامه‌ریزی برای مترو سال‌ها پیش کلید خورده و از این برنامه‌ها بسیار عقب هستیم. از سوی دیگر، جذابیت حمل‌ونقل فردی و علاقه مردم به استفاده از خودروی شخصی، افزایش بسیاری داشته که این مسئله ناشی از ضعف حمل‌ونقل عمومی ما است. در واقع به دلیل نبود سامانه حمل‌ونقل عمومی جامع و در دسترس و مناسب، مردم همچنان به حمل‌ونقل شخصی گرایش دارند.
آنچه محمودآبادی در زمینه لزوم تغییر شیوه حمل‌ونقل برای مدیریت ترافیک تهران می‌گوید، راهکاری است که در بلندمدت تاثیرگذار خواهد بود.
او در پاسخ به این پرسش که چه راهکارهای زودبازدهی در این زمینه وجود دارد که در دنیا نیز به کار گرفته شده باشد، گفت: در همه دنیا برای مدیریت ترافیک روی تقاضا تمرکز می‌کنند. نمونه این طرح‌ها، طرح‌های زوج و فرد و ترافیک یا محدوده دریافت عوارض است که به صورت شناور در بیشتر نقاط دنیا اجرا می‌شود، بدین ترتیب که در روزهایی که ترافیک بیشتری داریم، هزینه ورود خودروها به مرکز شهر بیشتر و در زمان‌های کم‌ترافیک، این هزینه کمتر است. دریافت این هزینه به صورت مکانیزه انجام می‌شود و فرد با آگاهی کامل نسبت به این هزینه‌ها، تصمیم می‌گیرد خودروی خود را از خانه خارج کند یا خیر. این درحالی است که در تهران هزینه‌های مادی نیست که موجب می‌شود مردم در زمینه استفاده از خودرو شخصی تصمیم بگیرند بلکه مسائل دیگری مانند دسترسی داشتن یا نداشتن به حمل‌ونقل عمومی، ترافیک و... اساس تصمیم‌گیری در این زمینه است.
مدیریت ترافیک، نیازمند برنامه بلندمدت
براساس سخن این کارشناس، مهم‌ترین مسئله در مدیریت ترافیک، پیش‌بینی آینده است. او توضیح داد: متاسفانه ترافیک پایتخت اکنون به وضعیتی دچار شده که به‌طور دائم، گرفتار حل مشکلات فعلی هستیم و هیچ‌گاه نگاه به آینده در این زمینه وجود نداشته است و همین مسئله مشکلات ترافیکی را چند برابر کرده است.
محمودآبادی با تاکید بر اینکه حل اساسی مشکلات ترافیک فقط در بلندمدت ممکن خواهد بود، اضافه کرد: لازم است برای مدیریت ترافیک در آینده تلاش و برنامه‌های میان و بلندمدت در این زمینه تنظیم شود، زیرا اگر همچنان بخواهیم مشکلات را موقتی حل کنیم، به‌طور مرتب تکرار و تشدید می‌شوند.
این کارشناس با اشاره به اینکه در گذشته، برخی مطالعات برای مدیریت ترافیک پایتخت انجام شده اما در مرحله اجرا با مشکل برخورد کرده است، افزود: مشکلاتی مانند کمبود بودجه، مسائل مدیریتی و اجرای نادرست، موجب می‌شود در مقاطع مختلف، طرح‌ها متوقف و بایگانی شود. این درحالی است که مطالعات ترافیکی باید به‌روز باشند و با توجه به اینکه هر روز حجم ترافیک و شرایط معابر تغییر می‌کند، مطالعه چند سال گذشته به درد چند سال آینده نمی‌خورد و باید از ابتدا انجام شود. یکی از دلایل ماندگاری مشکلات ترافیک تهران، تکرار همین چرخه معیوب در گذر سال‌هاست.
سهم ساختمان‌ها از افزایش ترافیک
یکی از مهم‌ترین مسائلی که نقش آن در ترافیک تهران نادیده گرفته شده، افزایش ساختمان‌های تجاری و اداری بزرگی است که با رعایت نکردن مسائل ترافیکی، بر بار ترافیک شهر افزوده‌اند.
مرتضی اسد امرجی، رئیس پژوهشکده ایمنی و سامانه‌های هوشمند حمل‌ونقل در گفت‌وگو با «گسترش‌تجارت» با اشاره به سهم ساخت‌وسازها در افزایش ترافیک تهران اظهار کرد: در کلانشهری مانند تهران هنگام اعطای مجوز ساخت‌وساز، مسائل ترافیکی ساختمان‌ها کمتر مورد بررسی و دقت قرار می‌گیرد. درواقع هنگام صدور مجوز ساختمان، مسائل فنی مانند معماری، برق و مباحث مکانیکی کنترل شده، اما از مباحث ترافیکی غفلت می‌شود.
این کارشناس ترافیک با بیان اینکه درحال‌حاضر یکی از مهم‌ترین معضلات ترافیکی تهران مسئله پارکینگ است، افزود: وقتی یک مال یا مجتمع بزرگ تجاری قرار است مجوز بگیرد، باید تسهیلاتی در زمینه پارکینگ فراهم کند اما در بسیاری موارد این امر اتفاق نمی‌افتد و در عین حال، مجوز ساخت ارائه می‌شود.
امرجی با تاکید بر اهمیت مجوز ترافیکی ساختمان‌ها ادامه داد: اگر سازمان نظام مهندسی یا شهرداری در زمان صدور مجوز ساخت، ملزومات ترافیکی را مطالبه و صدور مجوز ساخت را منوط به رعایت آنها کند، این مسئله روی ترافیک تاثیر مثبت خواهد داشت. درواقع اگر به این مسئله توجه جدی شده و از ارائه گزارش‌های توجیهی صوری در این زمینه پرهیز شود، اقدام مهمی در زمینه ساماندهی ترافیک برداشته خواهد شد. وی در این زمینه توضیح داد: درحال‌حاضر ساختمان‌های بزرگ و مجتمع‌هایی که قرار است ساخته شوند، در کمیسیون ماده ۱۰۰ از همه ابعاد مورد بررسی قرار گرفته و به آنها مجوز داده می‌شود، اما در زمینه الزامات ترافیکی آنها سهل‌انگاری می‌شود. در واقع چون همه مجوزها را گرفته‌اند، نوبت به مجوزهای ترافیکی که می‌رسد، گزارش توجیهی صوری داده می‌شود تا مجوز ساخت صادر شود. به گفته وی، درحال‌حاضر ترافیک یکی از ۷ رشته اصلی موجود در نظام مهندسی ساختمان است و بر همین اساس، این مسئله نیز در صدور مجوزها باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد، زیرا اگر این مسئله بررسی شود و در صورت وجود مشکل، به ساخت‌وسازی مجوز داده نشود، اقدام مهمی در جلوگیری از افزایش ترافیک برداشته خواهد شد. امرجی با بیان اینکه این مسئله تاکنون در ساخت‌وسازها چندان جدی گرفته نشده، ادامه داد: توجه به الزامات ترافیکی در صدور ساختمان‌ها اگرچه تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته اما حرکت‌هایی در این زمینه آغاز شده است.
او یادآوری کرد: با توجه به اینکه تاکنون روند بی‌توجهی به صدور مجوزهای ساختمانی ادامه داشته، با اصلاح این مسئله، ترافیک فعلی کاهش نمی‌یابد اما می‌توان امیدوار بود وضعیت ترافیک از این بدتر نشود.
سهم فناوری در مدیریت ترافیک
راه‌اندازی اپلیکیشن‌های موبایلی در حوزه پارکینگ، از دیگر اقداماتی است که به گفته امرجی می‌تواند در مدیریت ترافیک تهران موثر باشد. او توضیح داد: اپلیکیشن‌هایی مانند آنچه در زمینه تاکسیرانی داریم، می‌تواند به رانندگان اطلاع دهد کدام پارکینگ حاشیه‌ای یا غیرحاشیه‌ای در نزدیکی آنها خالی است. این مسئله مانع افزایش ترافیک در اثر جست‌وجوی پارکینگ خواهد شد. این اقدام می‌تواند در کوتاه‌مدت به نتیجه رسیده و موثر واقع شود. حرکت به سمت شهر هوشمند نیز اقدام مهمی دیگری است که به گفته این کارشناس می‌تواند درجهت کاهش ترافیک پایتخت برداشته شود. امرجی نیز مانند کارشناسان دیگر معتقد است در کنار همه این مسائل، توسعه حمل‌ونقل عمومی یکی از مهم‌ترین راهکارهای مدیریت ترافیک پایتخت است؛ البته حمل‌ونقلی که خدمات مناسب، کافی و به‌موقعی داشته باشد.
