از اعمال نفوذ پیمانکاران پرقدرت در انتخاب شهرداران مناطق تا وجود شبکه پنهان مالی در شهرداری

به گفته رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر پنجم، در دوره چهارم شورا صحبت هایی می شد، مبنی بر اینکه خیلی از پروژه های شهری در راستای منویات پیمانکاران تعریف و برنامه ریزی می شود و در دوره مدیریت شهری جدید هم بعضا چنین سخنانی به گوشمان می رسد، اما مستندات خیلی جدی برای ارائه در این رابطه نداریم.

به گزارش تین نیوز به نقل از ایلنا، "پیمانکاران پر نفوذ" همواره یکی از اصلی ترین چالش های شهرداری نام برده شده اند، تا جایی که رحمت اله حافظی، عضو شورای چهارم شهر تهران در پاسخ سوالی درباره کلیدخوردن پروژه های کلان در تهران با فشار پیمانکاران گفته بود، این شائبه را نمی توانیم از ذهن دور کنیم که این جریان از بیرون مدیریت می شود. او با اشاره به اینکه برخی از آنها خصوصی هستند، تاکید کرده بود که شهرداری توسط آنها مدیریت می شود و متاسفانه در صحن شورا هم عده ای می دانند و هیچ واکنشی هم نشان نمی دهند. سوالی که به ذهن متبادر می شود، این است که با توجه به شعارهای مدیریت شهری فعلی مبنی بر شفاف سازی و مقابله با رانت و فساد آیا این پیمانکاران پرقدرت بخش خصوصی هنوز در حال همکاری با شهرداری هستند و همچنان در مدیریت آن نقش دارند؟ در این گزارش سعی شده به این سوال پاسخ داده شود.

اعمال نفوذ پیمانکاران در  انتخاب شهرداران مناطق

محمدمهدی تندگویان (نایب رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر چهارم) به عنوان یکی از افرادی که بر نفوذ پیمانکاران در شهرداری تهران صحه می گذارد، در گفت وگو با خبرنگار ایلنا گفت: یکی از مشکلاتی که در شهرداری داریم، پیمانکاران و موضوع مرمت آسفالت مناطق هستند. این حوزه جزء دردسرهای همیشگی شهرداری تهران بوده که رانت های عجیب و غریبی هم در ارتباط با آن وجود دارد. مرمت معابر و آسفالت بزرگراه ها از فعالیت هایی است که دائما وجود دارد و درآمد این بخش هنگفت و کلان است.

وی افزود: در زمانی که در شورای شهر چهارم بودم، پیمانکارانی وجود داشتند که بالای 10 میلیارد تومان از شهرداری طلبکار بودند؛ ولی هنوز قرارداد می بستند و ادامه به کار می دادند. مشخص بود منافعشان آنقدر تامین است که علی رغم مطالبات خود بازهم با شهرداری همکاری می کنند. آن زمان مشهور بود که شهرداران مناطق را همین پیمانکاران هستند که با زدوبندها و نفوذی که در مناطق دارند، تعیین می کنند. این پیمانکاران معمولا در نحوه انجام کار، حجم فعالیت و... مشکل داشتند. هرکس معابر تهران را ببیند، حرف ما را تایید می کند؛ چراکه وضعیت آسفالت معابر شهر تهران نه استاندارد و متناسب است و نه انجام آن درست است. مدام در معابر تهران شاهد انجام تعمیرات هستیم و معابر معمولا دچار مشکل هستند.

تندگویان ادامه داد: علاوه بر این، یک بخش از پیمانکاران بانفوذ در حوزه زیباسازی بودند که جداول و زیباسازی شهر را به عهده داشتند. هر از چندگاه شاهد این هستیم که در معبری که به تازگی جدول گذاشته اند، جدول جمع آوری می شود و نرده گذاشته می شود یا نرده جمع می شود و چیز دیگری به جای آن می گذارند؛ این موضوع نشان دهنده نفوذ پیمانکاران در تصمیمات و عدم نظارت بر کار آنان است.

وی مدعی شد: درآمد پیمانکاران شهرداری آنقدر بود که حتی تا سطح انتخاب شهرداران مناطق می توانستند، اعمال نفوذ کنند. حجم مالی این افراد آنقدر زیاد بود که می توانستند در تصمیمات تاثیر بگذارند. این افراد یک شبکه پنهان مالی در شهرداری تهران دارند که با پرداخت ارقام مختلف به برخی افراد می توانند، در تصمیم گیری های مدیریت شهری دخالت کنند. البته این شبکه به گونه ای نیست که شما بتوانید به راحتی کشفش کنید؛ چراکه اسناد و مدارک انجام کارشان درست است؛ ولی واقعیت این است که این افراد یاد گرفته اند، چگونه سندسازی کنند تا درآمد خود را مخفی کنند!

با وجود تغییر مدیریت در شهرداری، پیمانکاران تغییری نکرده اند

وی تاکید کرد: از نظر من این پیمانکاران اکنون هم حضور دارند؛ چراکه وضعیت پیمانکاران شهرداری تهران تغییری نکرده است. با وجود تغییر مدیریت ها، پیمانکاران همان پیمانکاران سابق هستند و اجرا و عملیات هم در اختیار همان افراد است.

نایب رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر چهارم در پاسخ به این سوال که آیا می توانید نامی از این افراد ببرید، گفت: ورود مصداقی به این موضوع منجر به اختلاف و دعوا می شود.

تندگویان ادامه داد: عمده مشکل، پیمانکاران بخش آسفالت شهر تهران هستند که در همه مناطق حضور دارند؛ به علاوه بخش زیباسازی و تابلوهای تبلیغاتی شهر تهران یکی دیگر از مشکلات عمده است که من در شورای شهر چهارم چندین بار نسبت به آن تذکر دادم و فکر می کنم بیش از 5 بار از آقای قالیباف طرح سوال کردم که هیچ یک را پاسخ ندادند. بخش نظارتی که باید روی کیفیت و حجم عملیات آسفالت برای معابر نظارت کند، معمولا در زدوبندی که با این پیمانکاران دارد، نظارت درستی ندارد و این افراد هم از حجم آسفالت کم می گذارند و هم از کیفیت آن؛ وگرنه آسفالتی که در شهر انجام می شود، باید استانداردی داشته باشد که تا 5 سال آینده خیالمان راحت باشد که نیازی به تعمیرات ندارد، اما شما در شهر تهران مشاهده می کنید که یک معبر هرسال تعمیر می شود. بخش نظارتی که بالای سر پیمانکار بوده حتما نظارت درستی نداشته که چنین اتفاقی روی می دهد. یک بزرگراه در شهر نداریم که آسفالت آن دچار مشکل نباشد یا ریختگی نداشته باشد یا در فصل زمستان موقع بارندگی در آن ترک ایجاد نشود؛ درحالی که اگر پرونده آسفالت را چک کنیم، می بینیم حداقل باید تا 5 یا 10 سال گارانتی داشته باشد.

آسفالت های چندباره خیابان ها و سودهای هنگفت پیمانکاران

وی اضافه کرد: معمولا برخی پیمانکاران در اجرای کار به طور مثال اعلام می کنند، 10 کیلیومتر آسفالت کرده اند و ناظر هم آن را تایید می کند، ولی معمولا این حجم واقعی نیست؛ یا کیفیت و نوع آسفالت، آن چیزی نیست که اعلام می کنند. بلوک ها و جداول سیمانی کنار معابر استاندارد سالیانه دارند، اما بعضا دیده می شود یک جدول سال به سال عوض می شود، در حالی که در استانداردهای اروپایی بعضی از معابر بالای 10 سال تغییر جداول معابر نداشته اند. به احتمال زیاد اگر اسناد هریک از پیمانکاران را کنترل کنید، خیلی بعید است که بتوانید اسناد آنها را محکوم کنید. بالاخره بخش نظارتی که روی کار پیمانکار نظارت داشته یا با آنان زدوبند داشته یا توافقی داشته اند یا اصلا متوجه نمی شود در کار کم گذاشته اند. ممکن است مزایده و مناقصه هم به درستی برگزار شده باشد و این پیمانکاران با شرکت دارای گرید خود بتوانند برنده شوند، اما خطا و تقلب در اجرای کار داشته باشند.

عضو شورای شهر چهارم با بیان اینکه مسائلی که یاد شد، در زیرمجموعه معاونت فنی و عمرانی شهرداری است و این معاونت در مناطق مختلف معاون عمرانی دارد، گفت: به طور کلی موضوع پیمانکاری ها به چند بخش از شهرداری مربوط است؛ معاونت های عمران مناطق، فضای سبز مناطق (که مرتبط با نگهداشت پارک ها و فضاهای سبز شهر است) و بخش زیباسازی شهر؛ یعنی در غیر از این سه بخش، تقریبا پیمانکاری دیگری در شهرداری نداریم.

تندگویان در رابطه با موضوع درآمد تابلوهای تبلیغاتی شهرداری تهران اظهار کرد: در این خصوص سازمان زیباسازی شهرداری تهران باید پاسخگو باشد. در زمان شورای چهارم ما گفتیم سامانه ای ایجاد شود که درآمدها، قراردادها، مدت قراردادها و شرکت هایی که با آنها قرارداد بسته می شود، شفاف باشند تا حتی مردم بتوانند این اطلاعات را رصد کنند، البته اسامی افراد می تواند در این سامانه نباشد، اما اینکه چه شرکتی برای چه مدتی چه تعداد تابلو را اجاره کرده است، باید شفاف باشد. حتی سامانه این کار ایجاد شد و همه کارهای مرتبط با آن انجام شد، اما آقای قالیباف هیچ وقت دسترسی آن را برای شورای شهر ایجاد نکرد.

وی با اشاره به پروه های بزرگی همانند تونل نیایش و پل صدر گفت: این پروژه از مواردی بود که هیچ گاه نتوانستیم عدد و رقم واقعی هزینه آن را کشف کنیم، اما این کار تا جایی که به یاد دارم، با یک برآورد 700 میلیارد تومانی شروع شده بود و در نهایت با حدود 3 هزار میلیارد تومان به اتمام رسید. این حجم افزایش بهای قرارداد نشان دهنده ضعف مدیریت یا زدوبندهای پیمانکاری است. در این گونه پروژه ها پیمانکاران افراد شناخته شده هستند و یکی از رانت هایی که موضوع بحث بود، در رابطه با پل صدر و تونل نیایش داشتیم که حتی نام بابک زنجانی هم در این رابطه مطرح شد.

احتمال زدوبند فقط در پروژه های کوچک

ابوالفضل قناعتی (عضو کمیسیون حمل ونقل و عمران شورای شهر چهارم) برخلاف تندگویان بر این باور است؛ رانت خواری آنچنان در شهرداری تهران نبوده و نیست. او معتقد است ممکن است، در رابطه با پروژه های جزئی و کوچک زدوبندهایی اتفاق بیفتد، اما در رابطه با پروژه های بزرگ چنین مساله ای پیش نمی آید.

قناعتی در این رابطه در گفت وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: به خاطر توانمندی هایی که برخی پیمانکاران دارند، شهرداری بعضی از پروژه ها را بدون تشریفات قانونی واگذار می کند؛ چراکه این شرکت ها بنیه کاری، فنی و مالی دارند و شهرداری هم به دلیل اینکه دریافت هایش به موقع انجام نمی گیرد، پرداخت هایش هم به موقع نیست. یک سری از شرکت ها بنیه مالی دارند و اگر تا 6 ماه یا یک سال پس از انجام کار پول خود را دریافت کنند، مشکلی ندارند. به همین دلیل در شرایطی که زمان پروژه برای شهرداری خیلی مهم و حیاتی باشد، به ناچار این پروژه ها به شرکت هایی که بنیه مالی و فنی دارند، داده می شود.

عضو کمیسیون حمل ونقل و عمران شورای شهر چهارم ادامه داد: البته این شرکت ها به شهرداری دیکته نمی کنند تا پروژه ای را به آنها بدهد؛ بلکه باتوجه به شرایط عمومی خود به ناچار بعضی کارها را واگذار می کند؛ ضمن اینکه گاهی شهرداری ناچار هم نیست، اما پروژه ای را بدون تشریفات قانونی به شرکتی واگذار می کند. به طور مثال برای پروژه پل صدر یک پیمانکار بسیار قوی با بنیه مالی بالا مورد نیاز بود تا بتواند یک کار 3 هزار میلیاردی را انجام دهد. قطعا پیمانکاران محدود هستند و همه شرکت هایی که کار عمرانی انجام می دهند، از پس چنین پروژه عظیمی برنمی آیند؛ بنابراین شهرداری کار را به شرکتی می دهد که توان آن را دارد.

وی ادامه داد: بنابراین این شرکت ها شهرداری را مدیریت نمی کنند؛ بلکه توانمندی هایی دارند که شهرداری براساس شرایط خود غیر از واگذاری کار به این شرکت ها نمی تواند اقدامی انجام دهد.

او با بیان اینکه در دنیا هم روند به همین شکل است، گفت: مثلا کشوری مثل روسیه موشک اس 300 و اس 400 دارد. بعضی از کشورها برای اینکه بتوانند فضای سرزمینی خود را پوشش هوایی دهند، مجبورند به تنها کشوری که این توانمندی را در خود به وجود آورده مراجعه کنند. شهرداری تهران هم مرعوب پیمانکاران نیست. قانون مصوب مجلس و شوراها این است که تمام پروژه ها تشریفات قانونی مناقصه یا مزایده را طی کنند، اما زمانی که یک شرکت به صورت انحصاری توانایی ارائه خدماتی را دارد، نمی توان مزایده یا مناقصه برگزار کرد و به همین دلیل ترک تشریفات می کنند.

قناعتی تاکید کرد: من بعید می دانم در مورد پروژه های بزرگ پیش آمده باشد که شهرداری نگاهی ویژه به برخی شرکت ها داشته باشد، چراکه چنین حرکتی درمورد پروژه های بزرگ عواقب خود را خواهد داشت. شاید چنین اتفاقی درمورد پروژه های جزء و کوچک مناطق پیش آمده باشد و بعضی افراد اقدام به زدوبند کنند و به واسطه آشنایی با اشخاص آنها را در مناقصه و مزایده برنده کنند، اما در مورد پروژه های بزرگ بعید می دانم.

مجتبی شاکری (عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی چهارم) نیز عقیده ای شبیه به قناعتی دارد. وی در گفت وگو با خبرنگار ایلنا در این رابطه گفت: البته من عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی بوده ام و چنین مسائلی را نشنیده ام اما شهرداری در برگزاری پروژه ها، پیمانکارانی را که پشتوانه اقتصادی داشته باشند، انتخاب می کند؛ چراکه پیمانکاران ضعیف نمی توانند، پروژه را خوب جمع کنند، ضمن اینکه معمولا پرداخت ها با فاصله زمانی صورت می گیرد و پیمانکار باید از نظر مالی بتواند دوام بیاورد.

تغییر ریل در مدیریت شهری جدید سخت است

شهربانو امانی (عضو کمیسیون حمل ونقل و عمران شورای شهر پنجم) معتقد است؛ در زمان مدیریت قالیباف دسته ای پیمانکاران پروژه های اساسی را می گرفتند و بعد میان پیمانکاران کوچک تقسیم می کردند، اما در دوره جدید چنین چیزی صحت ندارد.

وی در گفت وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: در 12 سال مدیریت باثبات دوره قبل، پیمانکاران طراز اول پروژه های اصلی و اساسی را از شهرداری می گرفتند؛ بعد آنها را خرد می کردند و به پیمانکاران طراز دوم و سوم می دادند، اما تمام تلاش شورای پنجم بر این است که همه مزایده ها و مناقصه ها به صورت آنلاین و شفاف به اطلاع مردم برسد.

وی در ادامه اظهار کرد: شورای پنجم به هیچ وجه دنبال چنین رویکردی نیست، البته تغییر ریل سخت است، اما به هر حال شورا تمام تلاش خود را می کند تا مردم درخصوص پروژه ها اطلاع داشته باشند. براساس قانون، شهرداری باید هر 6 ماه یک بار بیلان درآمدها و هزینه های خود را ارائه کند، اما در این سال ها این قانون اجرا نشده است، از همین رو ما شفاف سازی و قانون مداری را در دستورکار خود داریم.

هنوز نتوانسته ایم، سیستم شهرداری را شفاف کنیم

مرتضی الویری (رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر پنجم) برخلاف شهربانو امانی درخصوص دوره قبلی مدیریت شهری اظهارنظری نمی کند، اما در مورد شورای شهر پنجم با او موافق است و به ویژه درخصوص کمیسیون برنامه و بودجه اعتقاد دارد، همه چیز روشن و شفاف است.

او در گفت وگو با خبرنگار ایلنا، درباره وجود پیمانکاران بانفوذ در شهرداری گفت: من کاملا این موضوع را تکذیب می کنم. حداقل در حوزه کاری کمیسیون برنامه و بودجه اینچنین نیست. پروژه ها برمبنای اولویت هایی که برای شهر دارند، دسته بندی شده اند و سعی می کنیم اعتبارات و بودجه اولویت های اول را تامین کنیم و هیچ پیمانکاری در این زمینه نفوذ ندارد. درمورد آنچه که به کمیسیون برنامه و بودجه مربوط می شود، ردپایی از تخلف یا تخطی یا نفوذ پیمانکاران دیده نمی شود. این شایعات زیاد هستند و علت آن هم این است که هنوز نتوانسته ایم، سیستم شهرداری را شفاف کنیم.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا در سال های پیش تخلفی در این ارتباط وجود نداشته است، گفت: در مورد سال های پیش اطلاعی ندارم.

مستندات در رابطه با اجرای پروژ ها براساس منویات پیمانکاران نداریم

محمد سالاری (رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر پنجم) برخلاف اظهارات امانی و الویری، بر این باور است که همچنان در این دوره نیز تخلفاتی صورت می گیرد.

وی در گفت وگو با خبرنگار ایلنا، اظهار کرد: در دوره چهارم شورای شهر تهران صحبت هایی می شد در این خصوص که خیلی از پروژه های شهری در راستای منویات پیمانکاران تعریف و برنامه ریزی می شود؛ اکنون نیز بعضا چنین سخنانی به گوشمان می رسد، اما مستندات خیلی جدی برای ارائه در این رابطه نداریم.

وی افزود: به زعم من هم پیمانکارانی هستند که طی این سال ها سعی کرده اند ارتباطاتی با مجموعه شهرداری ایجاد کنند که در فضاهای غیرشفاف نسبت به برنده شدن در مناقصات یا انعقاد قراردادهای پیمانکاری اقدام کنند. البته طی سال های اخیر میزان این تخلف کمتر شده و دلیل آن هم این است که شهرداری تهران از همان سال های آخر مدیریت آقای قالیباف بدهکار شد و در نیمه دوره قبلی بود که شهرداری تهران به همه مناطق 22 گانه، سازمان و شرکت ها بخشنامه ای ابلاغ کرد تا پروژه هایی که کمتر از 50 درصد پیشرفت دارند، کاملا متوقف شوند. از این کار مشخص بود که شهرداری دچار مشکلات منابع اعتباری شده و این تصمیم را به همین دلیل اتخاذ کرده است. از آن زمان به بعد چون مطالبات پیمانکاران با تاخیر پرداخت شده، تمایل به همکاری با شهرداری مقداری کمتر شده و بازهم معدود پیمانکارانی هستند که طبق روال سابق با شهرداری کار می کنند. البته این مسائل به صورت گزارش های کلی به ما ارائه می شود و مصادیق عینی که واقعا بتوان اثبات کرد، پیدا نکرده ام.

سالاری با بیان اینکه رویکرد شورای شهر و شهرداری تهران در دوره پنجم مبتنی بر شفاف سازی است و تصور می کنم این رویکرد سبب می شود، فضاهای گذشته ایجاد نشود، گفت: البته همراهی رسانه ها و شبکه های مجازی به عنوان یک پارادایم جدی در تمامی تصمیم گیری ها در سطوح مختلف کشور و در این رابطه بسیار تاثیرگذار بوده است.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر پنجم در پاسخ به این سوال که آیا می توانید از این پیمانکاران بانفوذ اسم ببرید، گفت: همانطور که گفته شد، استنادات جدی قابل ارائه به ما داده نشده و فقط گزارش های کلی به ما رسیده است.