کشف قیمت خودرو در بورس کالا

در شرایطی دوشنبه گذشته معامله خودرو در بورس کالا کلید خورد که این معامله فیزیکی از این پس می‌تواند پشتوانه‌ای برای تامین مالی صنعت خودرو به‌شمار آید.

هرچند در آخرین نسخه استراتژی توسعه صنعت خودرو تاسال 1404، مسیر‌های تنوع‌بخشی به روش‌های تامین مالی خودروسازان تعیین شده، اما عرضه خودرو در بورس کالا ابزار مشخصی در استراتژی مذکور نیست این در شرایطی است که برخی کارشناسان عرضه، معامله و تحویل فیزیکی خودروهای مختلف در بورس کالا را سنت‌شکنی مطلوبی در مسیر توسعه بورس کالا و همچنین ابزار مالی صنایع خودروسازی می‌خوانند.

بر این اساس دوشنبه گذشته در حالی عرضه 50 سراتو در بورس کالا کلید خورد که این پرسش مطرح است که خودروسازان با چه نیتی به عرضه محصولاتشان در بورس کالا پرداخته اند؟ در حال حاضر خودروهای زیر 40 میلیون تومان از سوی تولید‌کنندگان قیمت‌گذاری می‌شود و شورای رقابت در این زمینه دخل و تصرفی ندارد حال آنکه اگر قرار است خودروهایی همچون دنا یا سراتو که خودروسازان خود به قیمت‌گذاری آنها می‌پردازند در بورس کالا عرضه شوند چه مزیتی برای شرکت تولیدکننده دارد؟ در این بین اما سوال مهم‌تر آن است که در سند راهبردی صنعت خودرو بر اوراق مشارکت و صکوک تاکید شده است و اوراق سلف در این بین چه جایگاهی دارد؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها در ابتدا باید به تعریف اوراق سلف بپردازیم؛ به گفته کارشناسان اوراق سلف نوعی اوراق صکوک (اوراق تامین مالی اسلامی) است که براساس آن متقاضیان می‌توانند با خرید چند برگه که معادل قیمت یک خودرو است، محصول خود را در زمان تحویل از کارخانه دریافت کنند.

در واقع عرضه این اوراق به منزله قراردادی است که در آن عرضه‌کننده بخشی از دارایی پایه را به ازای بهای نقد و مطابق قرارداد سلف به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند.

آنگونه که گفته می‌شود، این روش امنیت بیشتری نسبت به اوراق مشارکت دارد به همین دلیل نیز خودروساز تصمیم گرفته از این طریق به تامین مالی بپردازند. اما در مورد سوال اول نیز که مطرح شد بسیاری از دست‌اندرکاران و کارشناسان صنعت خودرو تاکید دارند که خودروسازان در حال حاضر با عرضه محصولات کم‌تیراژ خود چون سراتو و دنا تصمیم دارند به نوعی کشف قیمت کنند، بنابراین عرضه این خودروها در بورس یک امتحان و آزمایش برای عرضه خودروهای بعدی است.

بر این اساس در صورت موفق بودن این تجربه آنها قطعا محصولات پرتیراژ خود را نیز وارد بازار معاملات بورس کالا خواهند کرد؛ چراکه از این طریق قیمت محصولاتشان توسط عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد و با کشف قیمت واقعی آنها می‌توانند سایر محصولات خود را به بازار عرضه کنند.اما در حالی هدف خودروساز از عرضه محصول در بورس کالا بحث تامین نقدینگی است که به‌نظر می‌رسد آنها هدف دیگری را نیز در این زمینه دنبال می‌کنند.

به اعتقاد کارشناسان، اولین هدف خودروسازان از عرضه خودرو در بورس کالا، همان‌طور که گفته شد تامین نقدینگی مورد نیاز شرکت‌هایشان از راه جذب خریدار است. اهمیت این موضوع از آن رو است که خودروسازان داخلی چند سالی است که با مشکل تامین نقدینگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ موضوعی که موجب شده حتی به فروش اموال مازاد خود بپردازند. در این بین اما به باور کارشناسان هدف دیگر خودروسازان در عرضه محصولاتشان در بورس کالا، خروج خودرو از قیمت‌گذاری دستوری است.

به‌دنبال تشدید تحریم‌های بین‌المللی و افزایش نرخ ارز و دو برابر شدن قیمت خودروهای داخلی شورای رقابت پا در عرصه قیمت‌گذاری خودروهای داخلی گذاشت. شورا با تاکید بر اینکه بازار خودروهای تولید داخل انحصاری است به این بازار ورود کرد تا زمینه رقابت را ایجاد کند اما قیمت‌گذاری نه تنها رقابتی شدن بازار را به‌دنبال نداشت؛ بلکه موجب شد تا خودروسازان با ضرر و زیان‌هایی روبه‌رو شوند.

بنابراین در شرایطی که تولید‌کنندگان تاکید دارند که بازار خودرو کشور انحصاری نیست، یکی از خواسته‌های خود را حذف قیمت‌گذاری محصولاتشان از طرف شورای رقابت می‌دانند؛ بنابراین آنها با عرضه محصولاتشان در بورس کالا می‌توانند زمینه کشف قیمت واقعی محصولات خود را ایجاد کنند. در این میان اما عرضه این محصولات به بورس کالا می‌تواند تلاشی به‌منظور خروج قیمت‌گذاری خودرو از شورای رقابت باشد.

در این بین هر چند حذف شورای رقابت وجه مثبتی است که خودروسازان به‌دنبال آن هستند، اما نباید فراموش کرد که یک تحلیل منفی نیز در این زمینه می‌توان ارائه کرد؛ اینکه در صورت عدم استقبال از محصولات پرتیراژ شرکت‌های خودروساز در بورس کالا، آنها مجبور به کاهش قیمت خواهند شد.

بر این اساس اگر چه عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند معایبی برای خودروساز داشته باشد اما مهم‌ترین مزیت آن کشف نرخ کالاهای انحصاری و ایجاد رقابت در بازار خودرو کشور است. یک کارشناس خودرویی در این زمینه معتقد است که فروش رقابتی خودرو در بورس کالا می‌تواند در چارچوب قراردادهای رایج از جمله نقدی، نسیه و سلف صورت بگیرد که این امر می‌تواند بازار خودرو را در شرایط مختلف، متعادل نگه دارد، از سوی دیگر فرصت طراحی قراردادهای معاملاتی خاص برای خودرو، امکان مدیریت ریسک را برای هر دوسوی بازار خودرو، یعنی خریداران و عرضه‌کنندگان فراهم می‌کند و نوسان قیمت خودرو را به حداقل ممکن می‌رساند. وی همچنین تاکید می‌کند که عرضه خودرو در بورس براساس کنترل‌ها و نظارت‌های بسیاری صورت می‌گیرد و معاملات نیز در فضایی کاملا شفاف انجام می‌شود.

موضوع قابل توجه دیگر

این است که با توجه به اینکه بسیاری از مواد اولیه تولید خودرو در بورس کالای ایران کشف نرخ می‌شود، عرضه محصول نهایی در این بورس می‌تواند به کشف نرخ منطقی، منصفانه و شفاف محصول نهایی منجر شود.

اما همان‌طور که گفته شد عرضه محصولات به بورس کالا، می‌تواند ایجاد شفافیت کند؛ به‌این معنا که خودروساز با عرضه محصول خود در بورس کالا با قیمت پایه، در واقع قیمت نهایی محصول خود بدون مولفه‌هایی چون مالیات بر ارزش افزوده، بیمه و هزینه شماره‌گذاری را مشخص می‌کند؛ بنابراین با این اقدام ضمن آنکه قیمت نهایی خودرو مشخص می‌شود خودروساز می‌تواند اتهام گران‌فروشی را که همواره به او نسبت داده می‌شود نیز از بین ببرد. به این ترتیب، عرضه سراتو و سایر خودروهای دیگر به بورس کالا حاوی چند هدف و پیام است و به‌نظر می‌رسد خودروساز در حال بهره بردن از ظرفیت‌های این موضوع است. در این زمینه دست‌اندرکاران و کارشناسان صنعت خودرو نیز نظر خود را ارائه کرده‌اند.

شفاف‌سازی قیمت خودرو

سعید مدنی / مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت

یکی از اقداماتی که خودروسازان باید آن را در صدر برنامه خود قرار دهند، تنوع بخشی به ابزارهای تامین مالی است؛ چراکه یکی از مشکلات خودروسازان طی چند سال گذشته مشکل نقدینگی موردنیاز برای تولید بوده است؛ بنابراین در درجه اول می‌توان انتشار اوراق سلف یا عرضه خودرو در بورس کالا را در مسیر تامین مالی شرکت‌های خودرو دانست.در انتشار اوراق سلف خودرو، تعهدات ثبت شده است و خودروساز متعهد به انجام تعهدات خود می‌شود؛ بنابراین یکی از مزایای عرضه خودرو در بورس کالای ایران انجام به موقع تعهدات از سوی فروشندگان است؛ زیرا به‌دلیل قانونمندی و اخذ تضامین لازم، معامله‌گران از انجام تعهدات اطمینان کامل دارند. اما مهم‌ترین موضوعی که می‌توان به آن اشاره کرد ایجاد شفافیت در فروش محصولات خودروسازان است.

شرکت سایپا به‌عنوان اولین خودروسازی که به عرضه سراتو در بورس پرداخت، این محصول را با قیمت پایه 872 میلیون و 604 هزار و 446 ریال عرضه کرد و در ذیل آن اشاره کرد که خریدار باید مبلغ 118 میلیون و 305 هزار و 554 ریال را به‌صورت مازاد بابت بیمه، شماره‌گذاری و مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کند؛ این موضوع نشان دهنده آن است که خودروساز قصد دارد به خریداران درخصوص قیمت نهایی محصولات خود نیز اطلاع‌رسانی کند. یکی از موضوعات مهمی که شاید بسیاری از مشتریان خودرو درخصوص آن آگاهی ندارند. بنابراین درصورتی‌که سایر خودروها نیز در بورس کالا عرضه شوند، خودروسازان از این طریق می‌توانند قیمت نهایی محصول خود را به مشتری عرضه و در این زمینه شفاف‌سازی کنند.

عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت

تقی زاده/ معاون فروش شرکت خودروسازی سایپا

شرکت سایپا روز دوشنبه 50 دستگاه خودروی سراتو را در بورس کالا عرضه کرد تا از ظرفیت‌های موجود در بورس کالا برای فروش محصولات خود بهره ببرد. عرضه خودرو در بورس کالا یکی از روش‌های فروش است که شرکت‌های خودروساز می‌توانند از طریق آن به تامین مالی شرکت‌های خود اقدام کنند.

سایپا در حالی از این شیوه بهره برد که بسیاری از شرکت‌ها برای تامین نقدینگی مورد نیازشان یا حل بخشی از مشکلات مالی‌شان کالایی را که قرار است به‌صورت نقد در بازار بفروشند به‌صورت سلف از طریق بورس‌های کالا عرضه می‌کنند این کار هم به نفع مصرف‌کننده و هم به نفع تولید‌کننده است. هر چند اولین هدف تامین منابع مالی است اما مباحثی چون ایجاد شفافیت و رقابت نیز از موضوعات مهم دیگری است که موجب شده از این طرح استفاده شود. عرضه خودرو در بورس کالا موجب کشف قیمت واقعی خودرو خواهد شد؛ چراکه عرضه و تقاضا موجب تعیین قیمت محصولات می‌شود.

در واقع بورس محل تلاقی عرضه و تقاضا است؛ بنابراین ضمن آنکه قیمت محصولات به سمت واقعی شدن پیش می‌رود؛ درصورتی‌که محصولی متناسب با سلیقه مشتریان نباشد یعنی از قیمت و کیفیت مناسبی برخوردار نباشد، خودروساز مجبور به کاهش قیمت یا افزایش کیفیت آن می‌شود. اهمیت این موضوع از آن رو است که نظارت بورس بر مکانیزم عرضه و قیمت بسیار حساب شده و زیاد است. در پایان نباید فراموش کرد که عرضه این محصولات و کشف واقعی قیمت محصولات در واقع پاسخی به کسانی است که بازار خودرو کشور را انحصاری می‌دانند.

تعیین تکلیف انحصار در صنعت خودرو

یک کارشناس مالی صنعت خودرو

یکی از ظرفیت‌هایی که خودروسازان به‌منظور فروش خودروهای خود می‌توانند از آن بهره ببرند عرضه خودروها در بورس کالا است. اهمیت این موضوع از آن جهت است که شرکت‌های خودروساز می‌توانند با فروش نقدی محصولاتشان در بورس به تامین نقدیندگی مورد نیاز خود بپردازند. مزیت دیگر عرضه خودروهای داخلی در بورس کشف نرخ کالاهای غیرانحصاری است. از آنجا که چند سالی است خودروهای داخلی جزو کالاهای انحصاری به حساب می‌آیند و شورای رقابت در این زمینه به تعیین تکلیف قیمتی می‌پردازد؛ بنابراین خودروسازان می‌توانند با عرضه محصولات خود در بورس کالا، قیمت خودروهای خود را براساس عرضه و تقاضایی که صورت می‌گیرد، مشخص کنند. بر این اساس خودروسازان می‌توانند قیمت‌های نهایی شده در بورس را به‌عنوان قیمت بازار آزاد تعیین کنند.

بنابراین با این اقدام موضوعاتی همچون انحصاری بودن خودرو تعیین تکلیف می‌شود و از این طریق تلاش‌ها برای خروج قیمت‌گذاری خودرو از شورای رقابت آغاز خواهد شد. اما یکی از پرسش‌های پیش آمده این است که چرا سایپا خودروی سراتو خود را عرضه کرده و ایران خودرو نیز دنا را برای عرضه در بورس انتخاب کرده است؟ پاسخ مشخص است؛ خودروسازان تصمیم دارند با عرضه محصولات کم‌تیراژشان در بورس، وضعیت فروش محصولاتشان را در بورس ارزیابی کنند و پس از آن محصولات پرتیراژ خود را در این فضای رقابتی عرضه کنند. در چنین شرایطی بورس کالای ایران به‌عنوان بازاری رقابتی می‌تواند کمک جدی به اهداف خودروسازان کند.