حمل‌ونقل؛ جزو لاینفک زندگی بشر

حمل ونقل از زیرساخت های اساسی و ضرورت های گریزناپذیر اجتماع انسانی است که موجب پویایی و توسعه اقتصادی و اجتماعی می شود.

به گزارش تین نیوز،  یکی از نیازهای مهم کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ایجاد سیستم حمل ونقل کامل منظم، گسترده و کارآمد است. امروزه کشورهایی از لحاظ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در حال رشد هستند که از یک سیستم کامل برخوردار باشند، اما هر توسعه ای علاوه بر جنبه های مثبت دارای ابعاد منفی نیز است.

توسعه در صنعت حمل ونقل دارای یک سری خصوصیات و ویژگی های مهم است، اما در کنار آنها ویژگی های منفی این گونه توسعه را نیز باید در نظر گرفت تا توسعه ما حالتی پایدار پیدا کند. افزایش آلودگی های زیست محیطی ناشی از مصرف سوخت های فسیلی موجب شده است تا به اجرای سیاست هایی مناسب برای توسعه به کارگیری فناوری های پاک به ویژه در بخش حمل ونقل شهری توجه شود.

در گفت وگو با فرانک باقری، کارشناس شهرسازی در خصوص حمل و نقل شهری گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه آن را می خوانید:

جایگاه حمل ونقل در زندگی انسان ها چیست؟

حمل و نقل در زندگی کنونی بشر وظیفه جابجایی ایمن، سریع، اقتصادی و مطابق الگوی زیست محیطی بار، مسافر و یا اطلاعات را به عهده دارد، حمل و نقل از ضرورت های گریز ناپذیر هر اجتماع انسانی است که موجب پویایی توسعه اقتصادی و اجتماعی می شود، مؤلفه حمل و نقل می تواند و باید به عنوان ابزاری برای دستیابی به توسعه پایدار مطرح شود.

اهمیت شبکه حمل و نقل در ساختار اجتماعی، اقتصادی، و حتی سیاسی و نظامی جوامع امروز به اندازه ای است که کارشناسان آن را زیر بنای توسعه پایدار هر جامعه می دانند، حمل ونقل جز لاینفک زندگی بشری است، همواره به این موضوع و زیرساخت های آن توجه شده است به نحوی که یکی از ستون های توسعه پایدار بخش حمل و نقل است سعی می شود برنامه ریزی حمل و نقل، با شاخص های توسعه پایدار سازگاری بیشتری داشته باشد. توسعه پایدار شهری یکی از شاخصه های رسیدن به توسعه پایدار شهری را گسترش حمل و نقل عمومی کارآمد در شهرها می داند؛ یکی از مسائلی که شهرهای کشور مبتلا به آن است.

حمل ونقل چه تأثیری بر کیفیت زندگی جوامع شهری دارد؟

معضل حمل و نقل شهری است که موجب شده شرایط کمی و کیفی زندگی در شهرها پایین آید با ساخت اتومبیل و جابجایی آن در سطح معابر، موضوع چگونگی عبور عابرین و عدم برخورد به ویژه در مناطق شهری مطرح و به مرور با توسعه وسایل نقلیه موتوری و تردد آنها در بین شهرها چگونگی عبور عابرین پیاده از عرض مسیرهای سواره رو بین شهری نیز مطرح می شود، شهر، فضایی را تداعی می سازد که در آن مردم تجمع یافته و زندگی خود را به شکل نسبتاً دائمی بر اساس فعالیت های اقتصادی منطقه تأمین می سازند. فضای مذکور می تواند مرکز اقتصادی، تجاری، آموزشی یا ترکیبی از آنها باشد. برنامه ریزی نظام ارتباطات و حمل و نقل شهری به ایجاد ارتباط میان اجزا یا به بیان درست تر به ایجاد ارتباط بین عملکردهای گوناگون شهری نظام ارتباطات می گویند که خود دارای دو وجه عملکردی و کالبدی است.

نظم ارتباطی از نظر عملکردی، حمل ونقل یا ترابری شهری خوانده می شود که دارای اشکال متفاوت پیاده سواره، مسافر و حمل کالا به صورت عمومی و خصوصی است. فعالیت حمل و نقل، تردد شهری یا آمد و رفت پیاده و سواره را پدید می آورد که هرکدام از آنها دارای قوانین مربوط به خود است؛ امروزه موضوع حمل ونقل و ترافیک به عنوان یک پدیده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نقش بسیار مهمی در کیفیت و ساختار اقتصادی- اجتماعی جامعه دارد.

تأثیر حمل ونقل بر پویایی اقتصاد شهری چیست؟

شهرها از سیستم های پیچیده حمل و نقل برخوردار هستند و این سیستم های حمل و نقل است که به شهرها قوت می دهند حمل و نقل شهری به عنوان یکی از عوامل مهم حیات و رشد اقتصادی شهر به عنوان مؤثرترین جز حمل و نقل مطرح است، به طوری که در شهرهای کشورهای در حال توسعه اغلب بین ۹۱ تا ۵۱ درصد بودجه، بین ۱ تا ۹۶ درصد درآمد خانوارها و بیش از ۹۹ درصد سرمایه گذاری ها در زیرساخت های شهری در بخش حمل و نقل صورت گرفته و به عنوان یکی از بخش های توسعه پایدار، به صورت همزمان زمینه ساز توسعه و اثر پذیر از توسعه بوده و این موضوع، سبب توجه بیشتر برنامه ریزان به مقوله حمل و نقل شده است، اما با وجود اهمیت این سیستم ها در زندگی روزمره شهروندان، الگوهای رایج حمل و نقل منجر به تحمیل هزینه های سنگین زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی می شود و مشکلات عدیده ای از جمله افزایش مصرف انرژی، ترافیک خودروها، انتشار گازهای گلخانه ای و آلودگی را موجب می شود.

در سنگ بنای تمامی این مشکلات، فرآیند پیچیده ای وجود دارد که مشتمل بر تعامل بین سطح رو به افزایش مالکیت خودرو، و تصمیمات مکانی افراد و کسب و کار در داخل و اطراف شهرها است بدین ترتیب خودروها عامل آلودگی زیست محیطی و مخاطرات جهانی شدند، این مساله تا آنجا پیش رفته که در برخی مطالعات، هزینه های اجتماعی و زیست محیطی بخش حمل و نقل شامل آلودگی محیط زیست، تصادفات و ترافیک حدود ده درصد یا بیشتر بودجه GDP برآورد شده است در پی چنین تبعات محیط زیستی حمل و نقل و نیاز به الگوی متفاوت جابه جایی و دسترسی، با توجه به اینکه اقتصاد کنونی، حمل و نقل ناپایدار را تشدید می کند.

طرح اقتصاد سبز و جلب توجهات جهانی به سوی آن، توجه ویژه به بخش حمل و نقل سبز از نظر سیستمی که انتشار گازهای گلخانه ای را به میزان توانایی جذب منطقه، محدود می کند، مصرف زمین را به حداقل می رساند و دسترسی برابر مردم به کالاها و خدمات را فراهم می کند و از اقتصادی پویا حمایت می کند.

نقش جوامع شهری در مدیریت بهینه و پویایی حمل ونقل چیست؟

یکی از مهمترین موضوعات در زمینه توسعه پایدار، راهبرد حمل و نقل پایدار است و در همه کشورها، مدیران تلاش می کنند حمل و نقل را در قالب مدیریت جامع حمل ونقل سازماندهی کنند. آنها با استفاده از جدیدترین روش های طراحی و برنامه ریزی و با در اختیار گرفتن ابزارهای ممکن و فراهم آوردن زمینه همکاری بین متخصصان رشته های مختلف، راه رسیدن به یک راه حل پایدار و متعادل در زمینه مسائل حمل و نقل شهری را هموار می کنند.

موضوع حمل و نقل شهری یکی از مهمترین عوامل در مباحث شهرسازی و توسعه پایدار شهری است. رویکردهایی مانند حمل و نقل پایدار شهری و الگوی توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی مباحثی است که در ارتباط مستقیم با موضوع حمل و نقل شهری قرار دارد، در حالی که ضرورت و لزوم بهره گیری از این این الگوها در برنامه ها و طرح های شهری احساس می شود.

عدم برنامه ریزی حمل ونقل پایدار در جابجایی انسان و کالا مستلزم تأمین هفت عامل ظرفیت زیادتر، سرعت بالاتر، هزینه کمتر، مصرف انرژی کمتر، استفاده از انرژی پاک، ایمنی و راحتی سفر است. دستیابی به این شرایط و بهبود سیستم حمل و نقلی کشور مستلزم مطالعات پایه ای در خصوص منابع مالی، وضعیت زیرساخت ها، رشد جمعیت و مشکلات ساختاری بوده و تجربیات سایر کشورها در دستیابی به وضعیت مطلوب، راهنمای مناسبی است و مقایسه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، چالش های موجود را بهتر نمایان می کند.

در ایران، سیستم های حمل و نقلی با مشکلات عدیده ای مواجه بوده، تغییر الگوها نیازمند توجه ویژه ای است و باید گام به گام اصلاح شود. ارزیابی تأثیرات طرح ها پیش از اجرا تبعات منفی زیادی را به وجود می آورد، شهر به عنوان واقعیتی جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و جامعه شناختی در هر دوره ای از رشد و تحول خود از هر کدام از این عوامل تأثیر پذیرفته و بر هر کدام از آنها تأثیر گذاشته است. پیچیدگی هر یک از این عوامل خود موجب پیچیدگی شهر به عنوان تبلور فضایی آنها بوده است به طور قطع سازمان دادن و نظم بخشیدن به شهر و چگونگی رشد و تحول آن نیازمند موضوع شناسی شهر و مسائل شهری و سپس برنامه، ریزی برای آن است چرا که شهر به عنوان مکانی برای سکونت در زندگی آدمیان، سابقه ای بس طولانی داشته و در گذر زمان، تحولات عدیده ای را به خود دیده است و از عوامل و عناصری تأثیر پذیرفته که کم و بیش در طول تاریخ به صورت مختلف تکرار شدند.

فراهم آوردن شرایط خاص در مقاطع زمانی به دگرگونی هایی در سازمان و ساخت شهر منجر شده است، در نتیجه شناخت شهر و تحولاتش جهت تأمین تداوم و رشد و توسعه آن امر ضروری بوده و تجربیاتی را که در طول تاریخ به بهایی گران حاصل آمده نمی توان در اقدامات آتی نادیده گرفت؛ باید به این نکته اشاره کرد که با توجه به متفاوت بودن شهرهای کشور از نظر محیطی، فرهنگی، تاریخی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نمی توان بدون در نظر گرفتن این عوامل، استفاده از شیوه خاصی از حمل و نقل را برای همه شهرهای کشور اعمال کرد.