◄ همچنان نیمی از مخازن سدهای کشور خالی است

بارش های اخیر، کمبود آب را جبران نکرده است، خاک ایران همچنان تشنه است. 

به گزارش تین نیوز ، بررسی داده های شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می دهد، تا 23 بهمن و پس از بارش های اخیر همچنان نیمی از مخازن سدهای کشور خالی است.

ارتفاع کل ریزش های جوی کشور 114.9 میلی متر بوده است. این مقدار بارندگی نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته 11 درصد کاهش را نشان می دهد. 

به گفته یک فعال محیط زیستی نزدیک به 4000 روستا به دلایل مختلف که عمده ترین آن ها کمبود آب است از سکنه خالی شده اند. 

بر اساس گزارش هفتگی شرکت مدیریت منابع آب ایران، تا 23 بهمن ماه 1401، تنها 12 درصد از مجموع مخازن سدهای تهران پر شده است. در حال حاضر موجودی مخازن سدهای تهران 231 میلیون مترمکعب است که نسبت به سال گذشته 26 درصد کاهش را نشان می دهد. 

رسانه ها گزارش داده اند که با نزدیک شدن به پایان سال، مصرف آب شهروندان تهرانی نیز رکورد زد و روز پنجشنبه از مرز 3 میلیارد لیتر در ثانیه گذشت. 

آیا کمبود بارش مقصر اصلی است؟

بدون شک، کاهش بارندگی ها از عوامل تاثیرگذار در بحران کم آبی است، اما به طور واضح عوامل انسانی و در مفهومی کلی تر تصمیمات مدیریتی اشتباه در طول دهه های اخیر موجب به صدا در آمدن زنگ خطر جدی در حوزه منابع آبی ایران شده اند.  

بسیاری از کشورهای جهان سعی در آن دارند تا مناطق سکونتگاهی و صنعتی خود را در کنار سواحل و یا رودخانه ها احداث کنند، تا جایی که 60 درصد جمعیت کنونی جهان در سواحل زندگی می کنند. اما در کشور ما، ایران این قضیه متفاوت است، به طوریکه بخش قابل توجهی از جمعیت شهری ایران و همچنین صنایع بزرگ در مناطق مرکزی کشور قرار دارند. 

کشوری مانند ایران با دارا بودن حدود 1400 کیلومتر سواحل دریای آزاد در جنوب (بدون احتساب جزایر) و همچنین صدها کیلومتر ساحل در کرانه های دریای خزر، عملا از این موهبت بزرگ بهره ای نبرده است، به گونه ای که کمتر از 10 درصد جمعیت کشور در سواحل زندگی می کنند. 

از طرفی دیگر، صنایع سنگینی مانند فولاد نیز به وفور در پهنه مرکزی کشور یعنی استان های اصفهان و یزد ساخته شده اند. این که چه فکر بکری در احداث این مجتمع های بزرگ صنعتی در دل مناطق کم آب کشور به کار گرفته شده، در محتوای این گزارش واجد ارزش نیست.

آن چه که مبرهن است، آسیب های سنگین زیست محیطی این کارخانجات بزرگ صنعتی در فلات مرکزی کشور بوده که هم اکنون مسئولان مملکت را به تکاپو انداخته تا از هزاران کیلومتر آن طرف تر، لوله های انتقال آب را برای نجات هزاران شغل گرفتار در دل بیابان به کار بگیرند. 

در سال های گذشته راهکارهای متعددی برای برون رفت از بحران کم آبی در کشور ارائه و اجرا شده که رایج ترین آنها انتقال آب از حوزه ای به حوزه دیگر بوده است.  

علی رغم ظاهر جذاب و پر سر و صدای این قبیل پروژه ها، باید در نظر داشت که انتقال آب از دریا به خشکی، آن هم به طول چند هزار کیلومتر قطعا تبعات زیست محیطی دیگری را نیز در پی دارد و راه حل علمی و مورد تاییدی به حساب نمی آید.   

از طرف دیگر بحران فرونشست زمین مسئله ای نسبتا جدید است که عملا پای شهرهای کشور را هم به میان آورده است. علاوه بر فرونشست زمین در بسیاری از دشت های ایران، شاهد آن هستیم که شهرهای بزرگ و کوچک کشور از تهران بزرگ گرفته تا دیگر کلان شهرهای مملکت، همگی به نوعی توسط این مخاطره طبیعی تهدید می شوند. احداث چاه های غیر مجاز در بسیاری از مناطق کشور من جمله دلایل اصلی بروز فرونشست هستند.

مرحوم پروفسور پرویز کردوانی، پدر کویر شناسی ایران در سال های اخیر به شدت نسبت به بحران کم آبی در کشور هشدار می داد. فرونشست دشت های کشور و همچنین احداث ده ها هزار حلقه چاه غیر مجاز از جمله مسایلی بودند که ایشان مکرر به آن ها اشاره می کرد.

به طور مثال، کردوانی در یک برنامه تلویزیونی به احداث چاه های متعدد در محدوده دریاچه ارومیه اشاره می کرد که همچون مکنده ای عمل می کند که هر چقدر هم آب در درون این دریاچه ریخته شود، این چاه ها اجازه باقی ماندن آب در مخزن دریاچه را نمی دهند و آن را جذب می کنند. 

تبعات بحران آب

علاوه بر آسیب های محیط زیستی، معضلات اجتماعی و اقتصادی نیز از جمله تبعات بحران آب هستند. به طور مثال، مهاجرت یکی از شایع ترین پدیده های ناشی از بحران آب در سرتاسر دنیاست. در واقع، یکی از مهم ترین دلایلی که منجر به مهاجرت افراد از یک منطقه می شود، کمبود آب در آن مکان است.

کمبود آب در برخی مناطق نتیجه ای جز مهاجرت ساکنان ندارد. مهاجرت اقلیمی اما می تواند آغاز مشکلات دیگر در مقصد باشد؛ از جمله کمبود آب، بیکاری، آسیب های اجتماعی و . . . 

مشخصا نمی توان میلیون ها نفر را از تهران و مشهد و اصفهان به سواحل انتقال داد و یا در کوتاه مدت جلوی مهاجرت به شهرهای بزرگ را گرفت، اما حداقل کاری که می توان انجام داد تمهید هر چه بیشتر امکانات و منابع زیرساختی برای توسعه هر چه بیشتر مناطق ساحلی کشور است، به طوریکه بتوان در افق های دور دست، اسکان میلیون ها نفر جمعیت را در کرانه های آبی سرزمین در نظر گرفت.

اکنون در مرحله ای قرار نداریم که هشدار دهیم، بدون شک مرحله هشدار را رد کرده ایم، باید جلوی ضرر را بگیریم که خود منفعت است.