آمار تلفات زلزله احتمالی تهران محرمانه است؛ در زلزله احتمالی تهران تا سه روز مردم خودشان باید به داد خودشان برسند
زمین لرزه تهران افسانه نیست، واقعیتی است که روزی خودش را به این شهر و آدم هایش نشان می دهد، این که چه روزی می آید هم معلوم نیست، اما اگر بیاید روزهای سختی رقم می زند، حساب و کتاب میزان خسارت آن روزها کار ساده ای نیست
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران می گوید: «شهر بم حدود ۱۰۰ هزار نفر جمعیت داشت که در آن زلزله آمد، چرا در شهری که ۱۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و برای هر ۴ نفر یک چادر استاندارد است، باید ۱۵۰ هزار چادر توزیع شود و باز هم چادر کم بیاید؟ توزیع ما منظم نیست، دستگاه ها هماهنگ نیستند و هرکسی برای خودش عمل می کند.»
مظاهر گودرزی: زمین لرزه تهران افسانه نیست، واقعیتی است که روزی خودش را به این شهر و آدم هایش نشان می دهد، این که چه روزی می آید هم معلوم نیست، اما اگر بیاید روزهای سختی رقم می زند، حساب و کتاب میزان خسارت آن روزها کار ساده ای نیست، ولی هرچه هست یک کشور باید امداد کند تا تهران دوباره شهر شود.
علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران می گوید که «برآوردهایی از میزان تلفات احتمالی وجود دارد اما محرمانه است.» با این وجود قبل تر پیروز حناچی، شهردار سابق پایتخت گفته بود: «اگر زلزله بالای ۷ ریشتر در بدترین شرایط یعنی زمانی که مردم در خانه های شان خوابیده اند فعال شود، پیش بینی شده در این زلزله ۴۰۰ هزار نفر کشته می شوند.» مرگ هایی که عوامل زیادی می تواند داشته باشد، اما چیزی که از همه بیشتر مدیریت بحران تهران را نگران کرده یک چیز است، وقتی «عدم هماهنگی میان دستگاه های مسئول» نتواند بحران زلزله را مدیریت کند.
علی نصیری می گوید: «نگرانی اصلی من عدم هماهنگی میان دستگاه های مسئول و بخشی نگری ها است، این که دستگاه های مسئول همه می خواهند رئیس باشند.»
وسط زلزله هرکس ساز خودش را می زند
ایران کم به خود زلزله ندیده است، زلزله هایی که تلفات جانی و مالی زیادی برجای گذاشتند و رفتند، با این وجود نگرانی از زلزله نیامده تهران زبان زد است، زلزله ای که اگر قرار باشد با عدم هماهنگی دستگاه های مسئول گره بخورد می تواند خسارتی فراموش نشدنی برپا کند. رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به می گوید: «کشور ما کمبود منابع ندارد، در بسیاری از زلزله ها ما تا ۵ برابر نیاز منابع توزیع کردیم اما باز به برخی امکانات نرسید، شهر بم حدود ۱۰۰ هزار نفر جمعیت داشت که در آن زلزله آمد، چرا باید در شهری که ۱۰۰ هزار نفر جمعیت دارد ۱۵۰ هزار چادر توزیع شود و باز هم چادر کم بیاید درحالی که هر ۴ نفر یک چادر داشته باشند، استاندارد است! توزیع ما منظم نیست، دستگاه ها هماهنگ نیستند و هرکسی برای خودش عمل می کند، هرچند از قبل بهتر شده ایم اما عملکرد دستگاه های ما مانند تسبیحی است که نخ آن پاره شده است، مانند یک گروه ارکست بدون رهبر هر دستگاه دنبال کار خودش است، به نفع سلامت مردم باید از بت پرستی سازمانی خارج شویم و به نفع مردم هم افزایی داشته باشیم، با هم کار کنیم نه این که بخواهیم خودمان قهرمان شویم.»
او با طرح پرسش های متوالی درباره هماهنگی دستگاه ها ادامه می دهد: «چرا باید در مراسم عید غدیرِ ۱۰ کیلومتری سه تا ستاد همزمان تشکیل شود؟ مگر ما قانون نداریم؟ چرا برای هر موضوعی وزارت کشور باید ستاد تشکیل دهد؟ مگر ما ستاد مدیریت بحران نداریم؟، چرا برای تجمع های انبوه از ظرفیت ستاد بحران استفاده نمی کنیم؟ وقتی قانون داریم چرا آن را دور می زنیم، چرا دستگاه ها به وظایف خودشان در قانون مدیریت بحران عمل نمی کنند؟ چرا آموزش و پرورش به روی خودش نمی آورد که دو واحد درسی به نام آمادگی در برابر حوادث و سوانح باید داشته باشد؟ چرا وزات علوم توجه نمی کند؟ چرا همه نادیده می گیرند؟ فقط وزارت بهداشت این کار را انجام داده است.»
قطع نخاع کمتر در زلزله بم اگر مردم کمک نمی کردند
نگرانی از عدم هماهنگی مسئولین جای خود دارد، اما آموزش ندیدن مردم هنگام مواجهه با زلزله این نگرانی رو بیشتر می کند. علی نصیری می گوید: «نگرانی دوم من این است که آموزش های مردم اندک است، مردم باید بدانند سه روز اول (بعد از وقوع زلزله) به عهده آن ها است، از روز چهارم به بعد است که دولت ها در صحنه حوادث ورود می کنند، مردم سه روز اول خودشان باید به داد خودشان برسند، این استاندارد بین المللی است، لذا مردم باید آموزش ببینند، کوله های نجات داشته باشند و بدانند در شرایط بحران چه کاری انجام بدهند و چه کاری انجام ندهند؛ نباید هیجان زده بشویم، برخی معتقدند در زلزله بم اگر مردم کمک نمی کردند قطع نخاع کمتری درست می شد، این ها را می شود با آموزش های شهروندی انجام داد، مدارس بسیار مهم هستند، هرجایی در دنیا درباره مدیریت بحران موظف شدند آموزش در مدرسه ها را جدی گرفتند، ما وقتی مدارس را جدی نگیریم، نسل بعدی هم بدون مهارت های لازم خواهد شد.»
آمادگی تهران برای وقوع زلزله چقدر است؟
علیرغم همه این مشکلات تهران چقدر برای مواجهه با زلزله احتمالی آماده است، نصیری در پاسخ به این سوال می گوید: «مطالعه جدیدی برای سنجش میزان آمادگی تهران در برابر زلزله انجام نشده که بشود دقیق گفت، و لیکن مسلماً این آمادگی بالا نیست. با این وجود اوضاع ما از قبل بهتر شده اما با وضعیت مطلوب فاصله داریم.»
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران درباره این آمادگی توضیح می دهد: «آمادگی در برابر زلزله چند مورد را دربر می گیرد، یکی از آن ها وجود سامانه هشدار سریع است، در دو سال گذشته یک پیشرفت ۱۰۰ درصدی دراین باره داشتیم، از ۵۰ شتاب نگار پیش بینی شده برای تهران چهار شتاب نگار اول را ژاپنی ها نصب کردند و ۲۲ شتاب نگار بعدی در طول ادوار شهرداری نصب شد، ۲۴ شتاب نگار باقی مانده هم در این دو سال اخیر نصب شد. در صورت تکمیل این پروژه شتاب نگارها می توانند موج اولیه زلزله که خرابی ایجاد نمی کند را حدود ۱۰ ثانیه تا نهایت ۳۰ ثانیه زودتر به ما اطلاع دهد.»
او می گوید: «اگر مراحل نصب این ۵۰ شتاب نگار تکمیل شود و سامانه نرم افزاری آن که به عهده دانشگاه فردوسی مشهد است طراحی شود، که امیدوار هستیم تا آخر امسال به پایان برسد، امکان ارائه اطلاعات وقوع اولیه زلزله به سایر دستگاه ها آماده می شود، دستگاه های مربوطه (۳۵ دستگاه) هم برای این که بتوانند از اطلاع اولیه زلزله استفاده خوبی کنند باید یکسری زیرساخت ها ایجاد کنند، با تکمیل این مراحل در زمان اولیه وقوع زلزله یکسری از اقدامات باید اتوماتیک انجام شود و یکسری از اقدامات اتوماتیک انجام نمی شود. ما در این زمان اندک خیلی وقت اطلاع دادن به عموم مردم را نداریم، بلکه در مرحله اول باید از سیستم اتوماتیک استفاده کنیم، یعنی بتوانیم انتقال گاز یا آب را به صورت اتوماتیک قطع کنیم، یا مثلاً درب ایستگاه های آتش نشانی به طور اتوماتیک باز شود، یا دیزل ژنراتورهای بیمارستان ها فعال شود که درصورت قطع برق بلافاصله ژنراتور وارد مدار شود. ۲۱ کشور برای راه اندازی این سامانه درحال کار کردن هستند اما فقط در ۸ کشور این سامانه راه اندازی شده است، بنابراین اگر ما بتوانیم این سامانه را راه اندازی کنیم نهمین کشور هستیم، کشورهایی مثل آمریکا، ژاپن، مکزیک، ترکیه این سامانه هشدار را راه اندازی کرده اند.»
از مخزن آب اضطراری تا امدادرسانی هوایی
نصیری بیان می کند: «گام بعدی که باید انجام بدهیم طرح جامع مدیریت بحران تهران است، سه برنامه شامل برنامه پیشگیری کاهش خطر، برنامه آمادگی و پاسخ، و برنامه بازسازی و بازتوانی درحال نوشته شدن است، این برنامه ها وظایف همه دستگاه ها را در شرایط زلزله مشخص می کند، البته این به آن معنا نیست که تا امروز برنامه ای وجود نداشته است، بلکه به معنای به روز رسانی برنامه ها است.»
او ادامه می دهد: «استانداردی وجود دارد که براساس آن یک انسان در شبانه روز به ۳ لیتر آب نیاز دارد، با همین استاندارد سال ها قبل از شورای شهر مجوز گرفتیم که برای تامین مخازن آب اضطراری از هر قبض آبی که شهروندان پرداخت می کنند هزار تومان بیشتر دریافت شود، مخازن ۱۰۰ متر مکعبی فولادی که در مناطق تهران نصب می شوند، مجموع این مخازن ۳۷۴ عدد باید بشود، روزی که من مسئولیت قبول کردم ۲۷ مخزن داشتیم ولی الان ۱۰۴ مخزن داریم.»
او می گوید: «۱۰۷ پایگاه بحران در شهر وجود دارد، نیمی از این پایگاه ها در اختیار سازمان ورزش بود طوری که حتی خود ما را هم راه نمی دادند، در این دوره مدیریت شهری کار انتقال مالکیت انجام شد، ۵۲ پایگاهی که به طور کامل در اختیار سازمان ورزش بود، بدون این که ورزش بانوان تعطیل شود انتقال مالکیت آن ها انجام شد، آقایان می توانند در بیرون ورزش کنند اما چون بانوان بیشتر از سالن ها استفاده می کنند تلاش شد این انتقال مالکیت به ورزش آن ها آسیبی وارد نکند، فقط طبقات بالای این پایگاه ها را تجهیز می کنیم اما بخش توپی چند منظوره آن در اختیار ورزش است.»
نصیری یادآور می شود: «۴۰۰ تمرین و مانور انجام دادیم، درحال تکمیل طرح جامع امداد هوایی هستیم چیزی که تا حالا نداشتیم بلکه فقط هر دستگاه برای خودش برنامه ای داشته است، می خواهیم این طرح جامعه را تکمیل کنیم تا دستگاه هایی که ظرفیت های امداد هوایی دارند (اورژانس، هلال احمر، ارتش، سپاه) هماهنگ شوند، چراکه بار امدادرسانی در تهران هنگام بروز حادثه در سه روز اول به دوش امداد هوایی خواهد بود.»
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران بیان می کند: «ما تلاش کردیم علاوه بر آموزش شهروندی، آموزش هایی به کارکنان خودمان بدهیم، تلاش کردیم این آموزش ها مهارتی شوند، مثلاً دوره های کار با پهباد، همچنین یک اردوی دو روزه در دریاچه مصنوعی فشافویه داریم و درباره مباحث مربوط به سیل تمرین هایی برگزار می کنیم»
