ارتقای صنعت لجستیک با استفاده از فناوری بلاکچین

به گزارش تین نیوز به نقل از ایرنا، با رشد و توسعه صنعت حمل ونقل و لجستیک، نیاز به اعتماد و شفافیت در فضای این کسب وکار بسیار مهمتر از گذشته شده است. مشتریان بیش از هر دوره دیگری خواهان اطمینان از دریافت به موقع و ایمن کالاهای مورد نیاز خود هستند. این میسر نمی شود مگر اینکه کسب وکارها دید کامل و شفافی نسبت به وضعیت کالاها در زنجیره تامین خود داشته باشند. اینجاست که فناوری بلاکچین وارد عمل شده و راهکار ارائه می دهد.

فناوری بلاکچین که در اصل برای ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت کوین توسعه یافته بود، به راه حلی تبدیل شده است که اعتماد و شفافیت را در صنایع مختلف ارائه می دهد. این فناوری تاکنون عمدتا در صنایع غذایی، داروسازی و بهداشت، کالاهای لوکس و با ارزش بالا، خودروسازی و بازاریابی و تبلیغات بکار گرفته شده است. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، اجرای گسترده بلاکچین می تواند تجارت جهانی را طی ۱۰ سال آینده با حذف موانع تجاری و کوتاه کردن فرآیندهای دست و پاگیر، یک تریلیون دلار افزایش دهد.

اگرچه کاربرد عمده بلاکچین در حوزه امور مالی است، اما باید توجه داشت که این فناوری، به خصوص در مدیریت جریان های کالایی و جریان های اطلاعاتی مربوط به آن در زنجیره های تامین، یعنی لجستیک و حمل ونقل نقش مهمی پیدا کرده است. به طوری که بر اساس نتایج نظرسنجی انجمن بهره وری و کیفیت آمریکا در سال ۲۰۲۰ از متخصصین زنجیره تامین، بیشترین میزان استفاده از راه حل های نرم افزاری بلاکچین به ترتیب مربوط به لجستیک (۵۸ درصد)، تدارکات (۳۱ درصد) و برنامه ریزی زنجیره تامین (۲۹ درصد) بوده است.

در رابطه با کارکرد بلاکچین باید گفت که این فناوری با ایجاد یک پایگاه داده غیرمتمرکز و غیرقابل تغییر، تضمین می کند که تمام اطلاعات مربوط به یک محموله ثبت شده و قابل تغییر یا دستکاری نیست. این بدان معنی است که هر مرحله از فرآیند لجستیک، از مبدا تا مقصد نهایی، قابل رصد و ردیابی است. با پیاده سازی فناوری بلاکچین، شرکت های حمل ونقل و لجستیک می توانند به صورت بروز و بلادرنگ، دید کاملی نسبت به جابه جایی کالا ایجاد کرده و اعتماد مشتریان و شرکای تجاری خود را جلب کنند.

در واقع ایجاد اعتماد و شفافیت در صنعت لجستیک برای رشد و پایداری آن ضروری است. فناوری بلاکچین راه حل ایمن و قابل اعتمادی را فراهم می کند که کسب وکارها را قادر می سازد تا یکپارچه و شفاف کالاها را تضمین کنند. این شفافیت نه تنها کارایی عملیات را افزایش می دهد، بلکه خطرات کلاهبرداری، سرقت و جعل را نیز به حداقل می رساند. باید گفت فناوری بلاک چین بواسطه ایجاد قابلیت ردیابی و رصد تمامی تراکنش ها، عملکرد صنعت لجستیک را متحول می کند.

طبق گزارش موسسه تحقیقات بازار استلار[۱]، اندازه بازار لجستیک بلاکچین در سال ۲۰۲۳ به ۱۳.۳۹ میلیارد دلار رسیده است و انتظار می رود اندازه این بازار با رشد ۵۸ درصدی از سال ۲۰۲۴ تا ۲۰۳۰ به حدود ۳۲۹.۳۴ میلیارد دلار برسد و می توان گفت عصر جدیدی را برای صنعت لجستیک رقم خواهد زد. به گونه ای که گفته می شود اگر بازیگران حوزه های مختلف حمل ونقل، توزیع و لجستیک از آن غفلت کنند، بی گمان از گردونه رقابت خارج خواهند شد.

بزرگترین بازار بلاکچین در بخش لجستیک مربوط به کشور ایالات متحده است. پذیرش زود هنگام فناوری های بلاکچین در آمریکای شمالی و همچنین ظهور ارائه دهندگان مختلف در زمینه فناوری بلاک چین، در سال های آتی نیز به افزایش سهم کلی بازار در این منطقه کمک خواهد کرد. همچنین منطقه آسیا- اقیانوسیه (شامل چین، هند، ژاپن،کره جنوبی، استرالیا و غیره) بیشترین نرخ رشد سالانه این بازار را تجربه خواهد کرد.

این میزان رشد ناشی از پیشرفت های تجاری منطقه، افزایش نفوذ تجارت الکترونیک و علاوه بر آن افزایش استانداردهای زندگی و درآمد سرانه در هند، ژاپن، چین و کشورهای آسه آن خواهد بود. در این بین، چین با سهم بازاری ۵۰ درصدی در این منطقه پیشتاز می باشد که دلیل آن رونق بخش صنعت و افزایش تجارت الکترونیک در این کشور است.

با توجه به اینکه راه حل های فناوری بلاکچین توسط شرکت های نرم افزاری و فناورانه جهت استفاده توسط کسب وکارها توسعه می یابد، بزرگترین بازیگران ارایه دهنده این راه حل ها عمدتا شامل شرکت های پیشتاز جهان در این حوزه نظیر آی. بی.ام[۲] (هند)، سپ[۳] (آلمان)، مایکروسافت[۴] (ایالات متحده)، ای.دبلیو.اس[۵] و اینتل[۶] (ایالات متحده) هستند. در کنار این شرکت ها، بازیگران مهم دیگری همچون اوراکل[۷] (ایالات متحده)، بیت فری[۸] (هلند)، سِگِکا[۹] (بلژیک)، ارث پورت[۱۰] (انگلستان)، گاردتایم[۱۱] (استونی)، هلدینگ دارایی دیجیتال[۱۲] (ایالات متحده) و هواوی[۱۳] (چین) نیز در این بازار فعالیت دارند.

در مورد بخش مسلط بر بازار بلاکچین در حوزه لجستیک باید گفت این فناوری فعلا بیشتر در بخش بنگاه به بنگاه (B۲B) به کار گرفته می شود که انتظار می رود تا سال ۲۰۲۷ این روند به همین منوال ادامه یابد. پیش بینی شده است تا سال ۲۰۲۷ این فناوری در بخش بنگاه به مصرف کننده (B۲C) نیز رشد داشته باشد (تا ۲۶ درصد) که البته عواملی نظیر مقررات دولتی، قیمت سوخت و هزینه های حمل ونقل مهم ترین موانع گسترش این بخش از بازار به شمار می روند.

در ارتباط با تجربیات موفق استفاده از فناوری بلاکچین در حوزه حمل ونقل و لجستیک در شرکت های برتر این حوزه تجربیات متعددی وجود دارد که عمده آنها به صورت آزمایشی و موردی به اجرا درآمده اند. برخی از این تجربیات به شرح زیر هستند:

ردیابی موجودی انبار (ردیابی گوشت های ارسالی از مبداء چین و انبه ارسالی از مبدا مکزیک برای شرکت های والمارت و نستله و ردیابی روغن پالم ارسالی از نقاط مختلف جهان برای یونیلیور به کمک سیستم طراحی شده توسط شرکت آی.بی.ام)؛

بهبود عملیات حمل ونقل و ساده سازی نظارت بر جابجای محموله های شرکت های باربری بین المللی (نظارت بر جابجایی محموله های شرکت کشتیرانی معظم مرسک[۱۴] توسط سیستم طراحی شده شرکت آی.بی.ام)؛

صدور صورت حساب و پرداخت برای کسب وکارها و از جمله صنعت لجستیک (پلتفرم بلاکچین شرکت تالی استیکز[۱۵] و پلتفرم پرداخت شرکت ویزا برای عملیات پرداخت)؛

افزایش شفافیت و بررسی اعتبار اطلاعات در حمل ونقل (پلتفرم شرکت پراوننس[۱۶])؛

ایجاد بازار عادلانه برای حمل ونقل و استفاده از قراردادهای هوشمند (استفاده از پلتفرم شرکت شیپ چین[۱۷] در راستای مذاکره برای اطمینان از رفتارهای تجاری منصفانه در زنجیره تامین برخی محصولات مثل نارگیل و ماهی تن)؛

حل وفصل اختلافات ناشی از تاخیر یا گم شدن کالاها در حمل ونقل و دشوارهای ناظر بر حسابرسی های لازم (برنامه ابتکاری شرکت فدکس جهت ذخیره سازی ایمن سوابق برای حل وفصل اختلافات احتمالی با مشتریان)؛

بهینه سازی هزینه های مربوط به تشریفات اداری حمل ونقل (مدیریت هزینه های اداری عملیات حمل ونقل برون مرزی شرکت های شرکت های تجارت الکترونیک علی بابا و آمازون).

یکی از مهم ترین مزیت های استفاده از بلاکچین در لجستیک، ساده سازی پردازش اسناد و کاهش هزینه های اداری عملیات لجستیک است؛ چراکه بر اساس برآوردهای موجود، به طور متوسط ۱۰ درصد از مجموع فاکتورهای صادر شده در بخش حمل ونقل، حاوی داده های اشتباه است که منجر به اختلافات و سایر ناکارآمدی های فرآیندی در بخش لجستیک می شود.

همچنین از دیگر مزایای این فناوری می توان به امکان ردیابی و رصد وضعیت محموله ها به صورت لحظه ای در سرتاسر زنجیره تامین، شناسایی محصولات معیوب و ممانعت از فساد کالا با تسریع عملیات، کنترل خودکار فرآیندهای فروش در لجستیک، استفاده از اینترنت اشیا، افزایش بهره وری حمل بار و کاهش حمل های یکسربار-یکسر خالی، تحویل سریع تر کالا و تسریع محاسبات مالی و رفع چالش های ناظر بر عملیات پرداخت در لجستیک اشاره نمود.

تا به اینجا در مورد مزایا و منافع استفاده از بلاک چین در لجستیک و زنجیره تامین بحث شد. اما با وجود تمام این نقاط قوت، استفاده از این فناوری در زنجیره تامین با برخی چالش ها و محدودیت ها نیز مواجه است که باید به آن ها توجه شود. یکی از این چالش ها نیاز به سرمایه گذاری بالا برای پیاده سازی این فناوری است. پیش بینی ها حاکی است که هزینه های مترتب توسعه راه حل های بلاک چین در سال های آتی به رشد فزاینده خود ادامه خواهد داد و مقدار آن تا سال ۲۰۲۴ به ۱۹ میلیارد دلار خواهد رسید. این رقم برای سال ۲۰۲۱ معادل ۶.۶ میلیارد دلار بوده است که نشان از افزایش سه برابری آن در طول بازه سه ساله مزبور دارد. از دیگر چالش های مترتب توسعه بلاک چین می توان به لزوم جلب رضایت تمامی شرکای زنجیره برای پیوستن به سیستم بلاک چین، نیاز به برنامه ریزی برای مدیریت تغییر جهت انطباق با الزامات بلاک چین اشاره نمود.

در مورد چگونگی ورود بلاک چین به صنعت لجستیک و گسترش آن باید گفت به طور کلی این فناوری از طریق دو نهاد [۱۸]BiTA (اتحادی برای استفاده از بلاک چین در حمل ونقل) و MOBI[۱۹] (ابتکاری برای بکارگیری بلاک چین در حوزه جابجایی) توانایی ورود در این صنعت را دارد که در ادامه به آنها پرداخته می شود.

اتحاد برای بلاک چین در حمل ونقل در واقع یک سازمان عضو محور متشکل از کلیه فعالین صنعت لجستیک است که تشکیل آن از جمله دلایل اصلی پیشرفت و پذیرش سریع بلاکچین در عرصه حمل ونقل نسبت به صنایع دیگر می باشد. این در سال ۲۰۱۷ تاسیس شد و خیلی سریع به یکی از بزرگترین اتحادهای تجاری بلاکچین جهان تبدیل شد.

این نهاد بیش از ۵۰۰ عضو در بیش از ۲۵ کشور دنیا دارد که مجموع درآمد سالانه آنها افزون بر یک تریلیون دلار می باشد.

وظیفه ی آن تدوین استانداردهای مشترک برای کاربرد بلاک چین در صنعت لجستیک، آموزش اعضا در جهت بهبود استفاده از شبکه ی بلاک چین و توسعه ی استفاده از این فناوری است. ابتکار بلاک چین باز برای جابجایی، نهاد غیرانتفاعی است که استارتاپ ها، شرکت های دولتی و خصوصی و همه بازیگران شرکتی این حوزه را دربرمی گیرد. این سازمان سعی می کند تا قواعد و استاندارهایی برای گسترش استفاده از شبکه ی بلاکچین در صنعت حمل ونقل ایجاد کند.

فناوری بلاکچین در صنعت لجستیک دارای پتانسیل بالایی برای تحول آفرینی در این حوزه است که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:

قابلیت همکاری برای توسعه استانداردها و پروتکل ها جهت همکاری بین ذینفعان صنعت لجستیک؛

افزایش شفافیت و اتوماسیون زنجیره تامین به کمک ادغام بلاکچین با فناوری اینترنت اشیاء؛

امکان تجزیه و تحلیل داده های ثبت شده در بلاکچین به کمک هوش مصنوعی برای شناسایی الگوها، پیش بینی تقاضا و بهینه سازی مسیرهای حمل و سطوح موجودی؛

ارتقای پایداری و لجستیک سبز بواسطه امکان به تأیید منشاء و تأثیرات زیست محیطی محصولات به منظور انتخاب های آگاهانه از سوی مصرف کنندگان؛

تامین مالی زنجیره تامین بواسطه انجام تراکنش های امن و شفاف بین خریداران، فروشندگان و موسسات مالی و کاهش خطرات تقلب و عدم پرداخت.

فناوری بلاکچین قابلیت این را دارد که در آینده لجستیک را متحول کند و مزایای قابل توجهی را نسبت به راه حل های سنتی ارائه دهد.

اکنون بسیاری از بزرگترین بازیگران صنعت لجستیک، فعالیت بر پایه بلاک چین را قبول کرده و در حال صرف منابع برای تشویق دیگران به استفاده از آن هستند. بدیهی است بلاکچین به عنوان یک فناوری جدید، هنوز در مراحل اولیه خود است و مدتی طول می کشد تا بشر شاهد استفاده گسترده کسب وکارها از این فناوری باشد. اما قابل پیش بینی است که بلاکچین با رویکرد کارآمد خود در مدیریت اطلاعات کسب وکارها، در آینده می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد که صنعت لجستیک (نظیر عدم شفافیت در فرآیندها، چالش در ردیابی و رصد کالاها در زنجیره تامین، عدم اطمینان کامل از صحت و دقت تراکنش ها و مشکلات پرداخت ها) به مدت چندین دهه با آنها مواجه بوده است.

[۱] Stellar Market Research

[۲] IBM

[۳] SAP

[۴] Microsoft

[۵] AWS

[۶] Intel

[۷] Oracle

[۸] Bitfury

[۹] Cegeka

[۱۰] Earthport

[۱۱] Guardtime

[۱۲] Digital Asset Holdings

[۱۳] Huawei

[۱۴] Maersk

[۱۵] Tallysticks

[۱۶] Provenance

[۱۷] ShipChain

[۱۸] Blockchain in Transport Alliance (BiTA)

[۱۹] Mobility Open Blockchain Initiative (MOBI)

* استادیار موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی