◄ طراحی پروژه‌ها و احیای کالبد شهر

سارا غلامی-قزوین،  امروزه طراحی در ارتقا کیفی فضاهای شهری و هویت بخشی به شهر برای بسیاری از جوامع یک اولویت به شمار می‌رود و لزوم توجه به آن در توسعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در راستای وظایف ذاتی شهرداری‌ها در توسعه کالبدی شهر و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، شهرداری قزوین هم طراحی پروژه‌ها و فضاهای شهری را با بهره‌گیری از اساتید فن در اولویت کارهای خود قرار داده است تا دستیابی به محیط مناسب شهری و توسعه فضاهای پایدار، حفظ ارزش های تاریخی، خلق فضاهای مناسب شهری، سیما و زیبایی محیط و در نهایت تعمیق پیوند انسان با محیط محقق شود.

حفظ ارزش های تاریخی در فضاهای شهری

محمد اسماعیل حافظی، مدیرعامل سازمان خدمات طراحی شهرداری قزوین در گفت‌وگو با «پیام شهر» با بیان اینکه طرح خوانش هنرهای اصیل قزوین به منظور احیای الگوهای قابل بهره برداری یکی از مهمترین پروژه‌های سازمان در سال جاری است، می گوید: این پروژه بر اساس نیازهای احصا شده و به سفارش سازمان زیباسازی شهرداری قزوین با هدف شناسایی هنرهای تصویری و  اصیل قزوین و بهره گیری از الگوهای نزدیک با تاریخ و اقلیم این تمدن نظیر فرم، رنگ، تناسبات تعریف شده است تا بتوان از این طریق به سمت هویت‌سازی طرح‌ها و هنرهای شهری گام برداشت و از آن به عنوان مرجعی برای تمامی پروژه‌های زیباسازی اعم از هنرهای شهری، مبلمان شهری و ...  استفاده کرد.

وی با بیان اینکه در کهن شهر قزوین فرهنگ و هنر از جمله هنرهای تجسمی، معماری و ... ریشه ای دیرینه دارد، عنوان می کند: در این پروژه هنرهای مورد نظر به خصوص هنرهای وابسته به معماری، فرش، نگارگری و خوشنویسی به طور تفصیلی ازطریق عکاسی، اسکن،...از آثار قدیمی از طریق نرم افزار ترسیم و خطوط و الگوهای کلی آنها استخراج و ابعاد، تناسب و رنگها تحلیل شده و نقوشی که بیشترین تکرار در هنرهای مختلف را داشتند شناسایی شده است.

این مسئول اظهار می دارد: از جمله دستاوردهای پروژه حاضر می توان به شناسایی هنرهای تصویری و الگوهای اصیل قزوین که وابسته به نقوش و عناصر بصری و طرح هستند و نیز بررسی مفصل هریک از هنرهای تصویری معروف قزوین به تفکیک تاریخ هنر مربوطه، ویژگی های آن، هنرمندان سرشناس در آن رشته و .. همچنین بررسی و تحلیل هریک از الگوهای به دست آمده براساس روش های تحلیل مرسوم، ترسیم شکل و فرم های اصلی در هنرهای شناسایی شده به خصوص هنرهای وابسته به معماری نظیر آجرکاری، کاشی کاری و.... اشاره کرد.

مدیرعامل سازمان خدمات طراحی شهرداری ادامه می دهد: طرح شناسایی فضاهای ناامن شهری در قزوین یکی دیگر از پروژه های مهم سازمان به پیشنهاد معاونت معماری و شهرسازی شهرداری قزوین در سال جاری است، این پروژه با توجه به ماهیت آن شاید اولین قدم در راستای بهینه‌سازی امنیتی فضاهای شهری قزوین است که با بهره‌گیری از شرح خدمات چهار سطحی با شناخت مبانی نظری موضوع و همچنین ساختار فضایی شهر قزوین از سه رویکرد علمی، مردمی و متولیان امنیت به بررسی وضعیت امنیتی شهر قزوین پرداخته و با بهره‌گیری از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به ترکیب داده‌ها و تولید پهنه‌بندی نهایی امنیتی فضاهای شهری قزوین پرداخته است.

حافظی مهمترین اقداماتی راکه در نقاط شناسایی شده در سطح شهر قزوین پیشنهادد شده است، بازنگری در نورپردازی شبانه در سطح معابر شهری، ایجاد اختلاط کاربری در فضاهای رها شده و در نهایت بهره گیری از نظرات بهره برداران فضا در خصوص اتخاذ تصمیمات مقتضی برای بهبود فضایی عنوان کرد.

مدیر عامل سازمان خدمات طراحی شهرداری قزوین، پروژه ساماندهی حیاط بازار مسگرها را از دیگر پروژه های مهم این سازمان عنوان می کند و می افزاید: در راستای اهتمام شهرداری قزوین و سازمان نوسازی و بهسازی به ساماندهی کالبد ارزشمند بازار و بهبود کیفیت عملکرد آن پروژه ساماندهی حیاط بازار مسگرها در دستور کار سازمان خدمات طراحی قرار گرفت.

وی اظهار می دارد: حیاط بازار مسگرها کانون مهمی در بازار سنتی قزوین است که نقش‌های چندگانه ای را در بازار قزوین ایفا می کند. این فضا در وهله اول به عنوان جلوخان غربی مسجدالنبی و همزمان با بنای مسجد ساخته شده است و مهمترین ورودی بخش شرقی بازار است. از سوی دیگر این فضا حلقه پیوند بین بازار سنتی و سعدالسلطنه است. به بیانی دیگر کانون واسطی است که می تواند در صورت برخورداری از پتانسیل های کالبدی و عملکردی مخاطبان و گردشگران سعدالسلطنه را به دیگر بخش های بازار هدایت کند.

حافظی با بیان اینکه در این طرح تلاش بر آن بوده تا با نگاهی جامع و چند وجهی تمامی وجوه هویتی این فضا شناسایی و با ظرافت و حساسیت بالا نسبت به رفع کاستی های آن اقدام شود، خاطرنشان می‌کند: این بخش از  بازار تنها فضای مکث روباز است که همچنان به لحاظ اقتصادی و حضور مردم پویا است.

مابقی فضاهای متمرکز بازار مثل سراها و تیمچه ها اغلب انبار و کارگاه بوده و عاری از حیات اقتصادی اند؛ بنابراین این آخرین بازمانده زندگی اجتماعی- اقتصادی بازار باید به گونه ای سامان داده شود که هم ماهیت دیروزی خود را حفظ کرده و هم با حیات امروز پیوند یابد. علاوه بر آن باید به سیر طبیعی تحولات عملکردی آن احترام گذارد و تلاش داشت تا  رجعتی به هویت اصیل خود داشته باشد.

وی می افزاید: این فضا به لحاظ ارزشهای میراثی و سابقه تاریخی آن که بیش از یک قرن مفصل ارتباطی بین بازار و مسجد و محلات مسکونی بوده است؛ باید با حداقل مداخله در ساختار ساماندهی شود. بنابراین مطالعات کاملی بر استراکچر کالبدی، شاکله فضای میانی و جداره ها و تزئینات آنها صورت گرفته است.

 به گفته حافظی، در این پروژه مستندات بسیاری از جمله عکس های قدیمی دوران قاجار، بررسی‌های میراثی در خصوص آب انبار و دیگر اجزای تاریخی جمع آوری و شناسنامه کالبدی تک تک واحدهای تجاری تهیه شده است. همچنین  مشکلاتی مثل حضور دستفروش ها و توقف موتورسیکلت در فضا بررسی و تا حد امکان راهکارهایی برای رفع این معضلات اندیشیده شد.

حافظی بیان می کند: طی این طرح حیاط بازار مسگرها در دو بخش محوطه میانی و جداره ها مورد مرمت و بهسازی قرار می گیرد. اجزا و واحدهای تجاری مثل سایبان، درب و کرکره، جرزها و تزئینات متناسب با فرم اصیل معماری خود مرمت می شود؛ همچنین فضای میانی با تفکیک فضاهای حرکتی و فضای مکث میانی از طریق کفسازی مناسب بازطراحی شده و به وسیله مبلمان های مختلف تجهیز می شود.

این مسئول در ادامه با بیان اینکه طرح "امکان سنجی، مکانیابی و اید‌ه‌پردازی دیوار خلاقانه شهید و گذر شهادت شهر قزوین" که به درخواست سازمان زیباسازی شهرداری قزوین تهیه می‌شود، از دیگر پروژه های سازمان خدمات طراحی شهرداری قزوین در راستای خلق فضاهای شهری است.

حافظی با بیان این مطلب که در این پروژه. ضمن امکانسنجی، سناریوهای متعدد برای مکان یابی ارائه و پس از تدقیق مکان پروژه با رویکردی خلاقانه به ایده پردازی و ارائه طرح های شماتیک انجام شد، می افزاید: در این مسیر نمونه های مشابه داخلی و خارجی بررسی و سوابق و اقدامات صورت گرفته در حوزه طرح  به همراه  تحلیل و آسیب شناسی ارائه شد. پس از انجام مطالعات اجتماعی، فرهنگی و تاریخی، مکانیابی طرح پروژه با در نظر گرفتن معیارهایی از جمله مجاورتها، عوارض و تاسیسات شهری، دسترسی ها، مالکیت، سازگاری، رویت پذیری، به همراه تعیین مقیاس و ابعاد و اندازه حدودی انجام گرفته است.

مدیرعامل سازمان خدمات طراحی شهرداری قزوین در پایان سخنانش با اشاره به اینکه در این طرح تعداد 7 سناریو و مکان مستعد اجرای طرح در شهر قزوین پیشنهاد شد، اذعان می دارد: پس از ارزیابی و تحلیل های تخصصی مسیر منتهی به تپه نورالشهدا به عنوان بهترین مکانیابی طرح پروژه انتخاب شد. ضمن  شناسایی اولیه ایده‌ها و تدوین معیارها و شاخص‌ها در حوزه طرح و تهیه برنامه فیزیکی اولیه، مقیاس، ابعاد و انداز‌ ها تدقیق شد و با لحاظ نیازمندی‌های کنونی و آینده، ویژگی های مصالح و روش های اجرایی پیشنهاد و ایده های برتر در قالب سه  طرح متفاوت ارائه شد.