ترافیک؛ کابوس سنگین قم

به گزارش تین نیوز به نقل از ایرنا، بحران ترافیک در شهر قم به یکی از چالش های جدی تبدیل شده است. افزایش روزافزون تعداد خودروهای شخصی و کاهش جذابیت حمل ونقل عمومی، از عوامل اصلی تشدید این مشکل هستند. کارشناسان معتقدند برای مقابله با این معضل، باید رویکردی جامع و چندجانبه اتخاذ شود.

جایگزینی تاکسی و خودروهای شخصی والدین برای سرویس مدارس و جابجایی دانش آموزان به جای سرویس های عمومی مانند مینی بوس و ون در گذشته های نه چندان دور، یکی دیگر از ابعاد معضل ترافیک در قم در ساعت های اولیه صبح و بعدازظهر است.

استان قم بعنوان یکی از ۱۹ کلان شهر کشور، هم اکنون جمعیتی بالغ بر یک میلیون و ۴۵۴ هزار نفر دارد که یک میلیون و ۴۰۶ هزار نفر از آنها در شهرستان قم و بقیه نیز در شهرستان های جعفر آباد و کهک هستند که به صورت روزانه یا هفتگی و به طور مرتب به قم رفت و آمد دارند.

کارشناسان بر این باورند که باید به سمت تقویت سیستم حمل و نقل عمومی رفت، این می تواند یکی از مهم ترین راهکارها برای کاهش بار ترافیکی باشد. افزایش تعداد اتوبوس های شهری، ون یا مینی بوس سرویس مدارس، بهبود کیفیت خدمات، کاهش زمان سفر و ایجاد جذابیت بیشتر برای استفاده از حمل ونقل عمومی نسبت به خودروهای شخصی، می تواند نقش موثری در ترغیب شهروندان به استفاده از این سیستم ایفا کند.

برخی از کارشناسان نیز بر این باورند که اعمال محدودیت هایی مانند طرح زوج و فرد، ممنوعیت تردد خودروهای شخصی در ساعات پیک و مناطق پرتردد، می تواند به کاهش حجم ترافیک در ساعات اوج کمک شایانی کند. این محدودیت ها می توانند به عنوان یک ابزار کارآمد برای مدیریت ترافیک و تشویق شهروندان به استفاده از سایر گزینه های حمل ونقل عمل کنند.

همچنین ایجاد مسیرهای ایمن و اختصاصی برای دوچرخه سواری و پیاده روی و نصب دوربین های نظارتی، استفاده از سامانه های هوشمند کنترل چراغ های راهنمایی و اطلاع رسانی به موقع به رانندگان از طریق تابلوهای متغیر پیام نیز از راهکارهایی است که کارشناسان بر روی آن انگشت اشاره می گذارند.

طبق آخرین آمارهای موجود تعداد خودروهای شخصی در قم در مقایسه با ۱۵ سال قبل، افزایش سه برابری پیدا کرده و هم زمان استفاده از حمل ونقل عمومی نیز طی این مدت از حدود ۲۰ درصد به نزدیک ۱۰ درصد رسیده که همه اینها نشان از بسته تر شدن گره های ترافیکی در شهر دارد.

آمار و ارقام پلیس راهور استان قم نیز حاکی از این است که سالانه به صورت متوسط ۲۰ هزار خودرو در قم شماره گذاری می شود.

به نظر می رسد در طراحی اولیه شبکه معابر شهری قم، افزایش چشمگیر تعداد خودروها در نظر گرفته نشده است. همچنین، کمبود سیستم های مدیریت هوشمند ترافیک و عدم هماهنگی بین دستگاه های مختلف مسئول، بر وخامت اوضاع افزوده است.

رییس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای شهر قم با اشاره به کاهش چشمگیر تعداد سفرهای شهری از ۱۷۲ هزار سفر در سال ۹۷ به کمتر از ۱۰۵ هزار سفر در سال ۱۴۰۲، این کاهش را ناشی از افزایش استفاده از خودروهای شخصی و کاهش جذابیت حمل ونقل عمومی دانست.

رویکرد شهروندان به استفاده از خودروهای شخصی به جای حمل ونقل عمومی، یکی دیگر از عوامل مهم در تشدید ترافیک است. این رویکرد، ناشی از عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مختلفی است که طی سالهای اخیر برای آن چاره اندیشی نشده است.

استانداری و شهرداری قم در سال های اخیر تلاش های زیادی برای بهبود وضعیت ترافیک انجام داده اند. احداث تقاطع های غیرهمسطح، توسعه ناوگان اتوبوس رانی و بهبود زیرساخت های حمل و نقل عمومی از جمله این تلاش ها هستند. بااین حال، این اقدامات تاکنون نتوانسته اند به طور کامل مشکل ترافیک را حل کنند.

نمودار کاهش تقاضای سفر توسط حمل ونقل عمومی شهر قم؛ منبع: کمیسیون حمل و نقل شورای شهر

همچنین به گفته مسوولان شهرداری قم برای مدیریت رفت وآمد در معابر شهری قم احداث ۳۵ تقاطع از حدود ۱۰ سال گذشته در دستور کار مجموعه مدیریت شهری قم قرار گرفته که تاکنون ۲۲ تقاطع زیر بار ترافیک رفته و تا پایان امسال نیز ۱۰ تقاطع دیگر در اختیار شهروندان قرار می گیرد.

رویکرد افزایش تقاطع های غیرهمسطح، راه حل نهایی نیست

رئیس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای اسلامی شهر قم، ضمن ابراز نگرانی از وضعیت ترافیک شهر، بر ضرورت تغییر رویکرد در مدیریت شهری تأکید کرد.

سید محمدحسین دهناد با اشاره به کاهش چشمگیر تعداد سفرهای شهری از ۱۷۲ هزار سفر در سال ۹۷ به کمتر از ۱۰۵ هزار سفر در سال ۱۴۰۲، این کاهش را ناشی از افزایش استفاده از خودروهای شخصی و کاهش جذابیت حمل ونقل عمومی دانست.

 نمودار: افزایش خودروهای شخصی در قم

وی همچنین به کمبود شدید ناوگان اتوبوسرانی در شهر اشاره کرد و گفت: در حال حاضر تنها ۱۷۰ اتوبوس در شهر فعال است، درحالی که برای پاسخگویی به نیاز شهروندان به حداقل ۵۰۰ اتوبوس نیاز داریم.

رئیس کمیسیون عمران شورای شهر قم با تاکید بر مشکل ترافیک فقط با توسعه تقاطع های غیرهمسطح مدیریت نمی شود، گفت: سال گذشته ۴۳۰ میلیارد تومان برای احداث تقاطع های غیرهمسطح مصوب شد که ۸۳ درصد آن تحقق یافت که نشان از تمرکز شهرداری بر روی راهکارهای سخت افزاری است. این رویکرد در برخی کلان شهرها مانند تهران به شکست انجامیده است و ما باید به دنبال راهکارهای پایدارتری باشیم.

دهناد بر اهمیت فرهنگ سازی، آموزش شهروندان و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی به عنوان راهکارهای اصلی کاهش ترافیک تأکید کرد.

وی گفت: ما باید به مردم آموزش دهیم که استفاده از حمل ونقل عمومی به نفع همه است و از خودروهای شخصی کمتر استفاده کنند. همچنین باید با افزایش تعداد اتوبوس ها و بهبود کیفیت خدمات، حمل ونقل عمومی را جذاب تر کنیم.

به گفته وی، در بودجه سال جاری شهرداری قم هفت هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پروژه مرتبط با مباحث حمل ونقل و ترافیک تعریف شده و این بخش بیشترین سهم از بودجه مدیریت شهری را به خود اختصاص داده است.

دهناد همچنین بیان کرد: در بودجه سال جاری شهرداری قم کمتر از یک میلیارد تومان برای مباحث فرهنگ سازی در حوزه حمل ونقل و ترافیک پیش بینی شده است.

نمودار روند کاهشی سفرهای درون شهری توسط ناوگان عمومی

فرهنگ سازی و افزایش ناوگان، کلید حل بحران ترافیک

معاون حمل ونقل و ترافیک شهرداری قم نیز با اشاره به افزایش قابل توجه خودروهای شخصی و ترافیک سنگین در شهر، بر اهمیت فرهنگ سازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی به عنوان راهکارهای اصلی کاهش ترافیک تأکید کرد.

رضا خانه زاد یزدی، با بیان اینکه یکی از مهم ترین دلایل ترافیک سنگین در قم، افزایش تعداد خودروهای تک سرنشین و رویکرد فرهنگی شهروندان به استفاده از خودروهای شخصی است، گفت: ما به دنبال تغییر این رویکرد هستیم و برای تشویق شهروندان به استفاده از حمل ونقل عمومی، اقدامات مختلفی انجام داده ایم.

وی افزود: علاوه بر مناسب سازی ایستگاه های اتوبوس، زمان بندی حرکت اتوبوس ها را دقیق تر کرده و نرم افزارهایی را طراحی کرده ایم که به شهروندان امکان می دهد زمان دقیق رسیدن اتوبوس به ایستگاه را مشاهده کنند. این اقدامات به منظور افزایش اطمینان شهروندان از خدمات حمل ونقل عمومی و ترغیب آن ها به استفاده از این خدمات انجام شده است.

معاون حمل ونقل و ترافیک شهرداری قم همچنین به تلاش های شهرداری برای افزایش ناوگان اتوبوس رانی اشاره کرد و گفت: از سال گذشته اقدامات خوبی برای خرید ۹۹ اتوبوس جدید انجام شده و تاکنون ۴۹ دستگاه از این اتوبوس ها وارد ناوگان شده است؛ اما به دلیل عدم پرداخت سهم وزارت کشور، ۵۰ اتوبوس دیگر هنوز خریداری نشده اند.

خانه زاد یزدی با بیان اینکه سهم حمل ونقل عمومی از سفرهای شهری از ۱۱ درصد در سال ۹۷ به حدود ۱۶ درصد در سال جاری رسیده است، این افزایش را نتیجه تلاش های شهرداری برای بهبود خدمات حمل ونقل عمومی دانست.

وی همچنین به افزایش تعداد تقاطع های غیرهمسطح و سامانه های ثبت تخلف اشاره کرد و گفت: این اقدامات به بهبود جریان ترافیک کمک کرده است، اما برای حل کامل مشکل ترافیک، نیاز به یک رویکرد جامع و بلندمدت داریم.

یکی از مهم ترین راهکارها برای کاهش بار ترافیکی، تقویت سیستم حمل ونقل عمومی است. افزایش تعداد اتوبوس ها، بهبود کیفیت خدمات، کاهش زمان سفر و ایجاد جذابیت بیشتر برای استفاده از حمل ونقل عمومی نسبت به خودروهای شخصی، می تواند نقش موثری در ترغیب شهروندان به استفاده از این سیستم ایفا کند.

نتیجه گیری

درخصوص معضل ترافیک و راه حل های کاهش آن، به نظر می رسد کارشناسان و مسوولان ذیربط اختلاف چندانی با هم ندارند؛ فرهنگ سازی استفاده بیشتر از حمل و نقل عمومی به جای تکیه بیش از حد به خودروی سواری بخصوص به صورت تک سرنشین از یکسو و اصلاح و توسعه معابر و حمل ونقل عمومی از سوی دیگر، دو کلید اصلی گشودن گره های ترافیکی در قم است که به نوبه خود با گره ها و اما و اگرهایی روبروست. هماهنگی بین دستگاهی و بودجه نیز مزید بر علت است.

همگان اذعان دارند که کابوس ترافیک در قم، بعنوان یک کلان شهر سیاسی زیارتی با محوریت ایام و مناسبت های خاص، یک معضل پیچیده و چند بعدی است که به همین دلیل نیز نیازمند راهکارهای جامع و بلندمدت است و در کنار ورود و نظارت مدیریت کلان استان، به همکاری همه دستگاه های مسئول، مشارکت شهروندان و تغییر رویکرد در برنامه ریزی شهری، نیاز دارد.