مروری بر روند مبادلات تجاری ایران و بحرین و چند پیشنهاد
بر اساس گزارش مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی ایران، روابط تجاری میان ایران و پادشاهی بحرین چندان دامنه دار نیست.
طبق گزارش جدید مرکز پژوهش های اتاق ایران، میزان صادرات ایران به بحرین در سال های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ به ترتیب معادل ۱۱.۷، ۱۲.۱، ۹.۹، ۸.۴ و ۹.۷ میلیون دلار بوده و این کشور در سال ۱۴۰۰ تنها ۰.۰۲ درصد از صادرات ایران را به خود اختصاص داده است، بر این اساس اتاق بازرگانی پیشنهاداتی برای توسعه روابط دو کشور ارائه کرده است.
به گزارش تین نیوز از ایسنا، مرکز پژوهش های اتاق ایران با انتشار گزارشی تحت عنوان «سیاست تجاری بحرین» به بررسی ساختار اقتصادی و تجاری بحرین، مهم ترین اسناد و استراتژی های کلان اقتصادی این کشور و روابط اقتصادی ایران و بحرین پرداخته است.
بر اساس این گزارش، بحرین به عنوان کوچک ترین کشور منطقه خلیج فارس و عضو شورای همکاری، اقتصادی مبتنی بر انرژی و مواد معدنی به ویژه آلومینیوم دارد. با این حال و به نسبت اندازه آن، از یکی از متنوع ترین اقتصادها در میان کشورهای عضو شورای همکاری برخوردار است. از طرف دیگر به جز کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که بحرین نیز در قالب موافقت نامه های تجارت منطقه ای و بین المللی آنها تعریف می شود و از نظام تعرفه ای و گمرکی آن پیروی می کند، چین و ایالات متحده، مهم ترین شرکای تجاری بحرین به شمار می روند. همچنین، این کشور با هلند و استرالیا نیز روابط اقتصادی گسترده ای دارد.
از جمله موضوعات مهم دیگر درباره بحرین، مهم ترین سند توسعه ای آن، یعنی چشم انداز بحرین ۲۰۳۰ است که در سال ۲۰۰۸ توسط پادشاه بحرین معرفی شد. برنامه های عملیاتی دولت بر مبنای اهداف استراتژیک کشور از جمله این سند و در قالب برنامه های توسعه چهار ساله تنظیم می شوند. بنا بر ارزیابی سازمان تجارت جهانی از سیاست تجاری بحرین، این کشور در نتیجه یک سیاست متنوع سازی بلندمدت در راستای سند چشم انداز اقتصادی ۲۰۳۰ بحرین موفق شده بخش خدمات را به پیشران اقتصاد این کشور تبدیل کند؛ به طوری که در سال ۲۰۲۰ حدود ۶۰ درصد از کل تولید ناخالص داخلی بحرین ناشی از بخش خدمات بوده است.
در این میان سهم نفت و بخش تولیدی به ترتیب ۱۸.۳ و ۱۴.۲ درصد از تولید ناخالص داخلی بحرین است که رتبه اول و دوم را در بین بخش های مختلف اقتصاد را این کشور دارند، اما بخش تولیدی بسیار انرژی بر و به منابع انرژی بحرین وابسته است. سهم بخش کشاورزی در اقتصاد بحرین کم است.
مروری بر روند مبادلات تجاری ایران و بحرین
بر اساس گزارش مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی ایران، روابط تجاری میان ایران و پادشاهی بحرین چندان دامنه دار نیست و برخلاف روابط تجاری ایران و امارات متحده، اغلب در تسلط عوامل سیاسی بوده است؛ به طوری که بحرین در سال ۱۴۰۰ تنها ۰.۰۲ درصد از صادرات ایران را به خود اختصاص داد و از این نظر در جایگاه شصت و هشتم در میان شرکای تجاری ایران قرار گرفته است. در حوزه واردات نیز این کشور از مجموع ۵۳ میلیارد دلار واردات ایران با اختصاص ۰.۰۰۲ درصد به خود، در جایگاه ۹۰ قرار گرفته است.
به عبارت دقیق تر پس از توافق هسته ای در سال ۲۰۱۵، روابط تجاری ایران و بحرین تقویت شد؛ به طوری که در سال ۱۳۹۶ مجموع تبادلات تجاری به حدود ۱۷ میلیون دلار رسید. اما در پی خروج ایالات متحده از برجام این رقم کاهش یافت و تنها در سال ۱۴۰۰ با افزایش نسبی همراه بود. هر چند ارقام مربوط به این سال نیز ۳۶ درصد کاهش را نسبت به سال ۱۳۹۶ نشان می دهد. همچنین فارغ از روند مجموع تبادل تجاری دو کشور، در تمام سال های مورد بررسی مبادلات رقمی ناچیز بوده است.
بر اساس آمار منتشر شده در این گزارش، میزان صادرات ایران به بحرین در سال های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ به ترتیب معادل ۱۱.۷، ۱۲.۱، ۹.۹، ۸.۴ و ۹.۷ میلیون دلار بوده است. ارزش واردات ایران از بحرین نیز در سال های گذشته روند کاهش داشته، به طوری که از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ ایران به ترتیب ۵.۵، ۰.۸، ۱.۸، ۰.۹ و ۱.۴ میلیون دلار کالا از بحرین وارد کرده است.
گفتنی است در سال ۲۰۱۸، فرش و سایر کفپوش های نساجی (۲.۸۳ میلیون دلار)، میوه های خوراکی، آجیل، پوست مرکبات، خربزه (۱.۹۶ میلیون دلار)، قهوه، چای، شیر خشک و ادویه ها (۱.۴۹ میلیون دلار) روغن های ضروری، عطر و لوازم آرایشی (۸۴۷.۵ هزار دلار)، آماده سازهای غذایی سبزیجات، میوه و آجیل (۷۰۶.۹ هزار دلار)، سبزیجات خوراکی و ریشه ها و غده های خاص (۶۷۶.۲ هزار دلار) از جمله مهم ترین کالاهای صادراتی ایران به بحرین بوده است.
در همین سال دستگاه های اپتیکال فنی و پزشکی (۷۵۳.۱ هزار دلار)، آلومینیوم (۴۱.۹۸ هزار دلار)، پلاستیک (۳۱.۸۳ هزار دلار)، محصولات شیمیایی متفرقه (۱۵.۰۸ هزار دلار) و تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی (۱۲.۰۱ هزار دلار) عمده کالاهای واراداتی ایران از بحرین را تشکیل داده اند.
گفتنی است اتاق های بازرگانی ایران و بحرین از دهه ۱۳۸۰ روابط رسمی داشتند و «شورای بازرگانی مشترک با ایران» توسط اتاق بازرگانی بحرین تشکیل شد تا موتور محرک روابط اقتصادی با ایران باشد. این تلاش ها با امضای «موافقت نامه همکاری های اقتصادی، بازرگانی و فنی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت پادشاهی بحرین» در سال ۱۳۸۲ اوج گرفت؛ با این حال، از دهه نود و هم زمان با بهار عربی و متشنج شدن فضای سیاسی در روابط ایران و اعراب، روابط ایران و بحرین نیز به شدت مخدوش و تجارت دوجانبه نیز محدود شد.
روابط ایران و بحرین در حوزه انرژی نیز تابعی از روابط سیاسی بوده است. بحرین از دهه 80 خورشیدی به دنبال خرید گاز از ایران بود و چندین دور مذاکره میان دو کشور و بعدتر، با مشارکت روسیه برای صادرات گاز ایران به بحرین از طریق خط لوله صورت گرفته و تفاهم های کلی نیز حاصل شده بود. با این حال، در دهه نود و به دنبال متشنج شدن فضای سیاسی در روابط دوجانبه نیز این مذاکرات و طرح ها به طورکلی متوقف شد.
چند پیشنهاد برای توسعه همکاری با بحرین
این گزارش در پایان توصیه هایی نیز برای بهبود مبادلات تجاری با بحرین به سیاستگذاران ارائه کرده است. برای مثال یکی از نقاط قوت بحرین که بالقوه فرصتی مناسب برای توسعه روابط تجاری ایران با این کشور محسوب می شود، فعالیت یکی از بزرگترین تولیدکنندگان شمش آلومینیوم در جهان در این کشور است. با توجه به توسعه صنعت قطعه سازی از آلیاژهای آلومینیوم پایه در ایران، واردات این فلز و آلیاژهای آن از بحرین به واسطه هزینه پایین حمل و نقل می تواند مورد توجه باشد. همچنین با توجه به ظرفیت های تولیدی آلیاژهای آلومینیوم پایه و معادن بوکسیت در ایران امکانات متنوعی برای همکاری دو کشور در این زمینه از جمله سرمایه گذاری مشترک وجود دارد.
همچنین احیای توافقات اولیه پیشین در خصوص صادرات گاز ایران به بحرین و سرمایه گذاری این کشور در صنعت نفت ایران زمینه مناسبی را برای نهادینه شدن روابط اقتصادی و تاثیرپذیری کمتر آن از موضوعات سیاسی میان دو کشور فراهم خواهد کرد.
در این میان روابط تجاری نازل و رویکرد منفی سیاسی سبب شده است تا بازرگانان بحرینی دانش چندانی در خصوص پتانسیل های تجاری ایران نداشته باشند. برگزاری نمایشگاه ها و فراهم کردن امکان بازدید از مراکز تولیدی ایران می تواند به حل این مشکل کمک کند.
