◄ انواع نگاه‌ها به استراتژی

وبلاگ تین نیوز، امیر سالمی زاده | استراتژی چیست؟ کاربرد آن چیست؟ تاریخچه آن چیست؟ انواع نگاه ها به استراتژی چیست؟ یکی از مقالات کلاسیک در این حوزه که توسط مایکل پورتر نوشته شده و معمولا در دانشگاه هاروارد درس استراتژی با مرور آن شروع می شود، What Is Strategy نام دارد. البته در کلاس های استراتژی بر این نکته تاکید می شود که نگاه پورتر، اگر چه سال هاست یکی از رایج ترین نگاه ها در حوزه استراتژی است، اما تنها نگاه نیست. استراتژی از دیدگاه های بسیار متفاوتی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. 

تجزیه و تحلیل محیط یا Context Analysis
یکی از مباحث مهم در حوزه استراتژی است. تحلیل عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژیک …می تواند تاثیر جدی روی تصمیم های استراتژیک مدیران یک سازمان داشته باشد. محیط، خاکی است که سازمان، مانند یک گیاه در آن می روید و رشد می کند. عوامل محیطی می توانند رشد سازمان را تسریع کرده یا مانع آن شوند. گاهی مدلی از کسب و کار که در آمریکا جواب می دهد ممکن است در اروپا شکست بخورد. یا حتی مدلی که مثلاً در استان تهران موفق می شود ممکن است در استان خراسان رضوی شکست بخورد. تغییر محیط می تواند سرنوشت یک استراتژی را از موفقیت به شکست یا بالعکس تغییر دهد. 

نحوه تحلیل استراتژیک صنعت، در واقع بخشی از تحلیل محیط است که به دلیل اهمیت آن، معمولاً عنوانی مستقل در سرفصل های درس استراتژی، به آن اختصاص داده می شود. در زبان روزمره مردم ، تحلیل های بسیار سطحی در مورد صنایع مختلف انجام می شود. در مهمانی ها زیاد می شنویم که فلان صنعت ورشکسته است و فلان صنعت رونق خوبی دارد و پول دارد از سمت این صنعت به سمت آن صنعت می رود. اما متخصصان استراتژی می دانند که تحلیل استراتژیک یک صنعت، نمی تواند بدون چارچوب و قالب باشد و باید در تحلیل استراتژیک، پاسخ سوال های مشخصی جستجو شود.
تجزیه و تحلیل یک شرکت یا به عبارت علمی تر یک بنگاه اقتصادی بخش مهم دیگر درسهای استراتژی است. 

مشابه آنچه در تحلیل استراتژیک صنعت بیان شد، گاهی اوقات تجزیه و تحلیل شرکت هم به بررسی نقاط قوت و ضعف محدود می شود. اما مباحث مهم دیگری هم باید در این حوزه مورد توجه قرار بگیرند که تحلیل زنجیره ارزش و تحلیل استراتژیک منابع شرکت تنها دو مورد از آنهاست.
ماتریس BCGمبانی نظریه پورتفولیو یکی دیگر از بحث های مربوط به حوزه استراتژی است.
هر شرکتی ممکن است مجموعه ای از محصولات یا خدمات را ارائه کند. روی کدام محصول باید انرژی بیشتر گذاشته شود؟ برای کدام محصول باید بیشتر تبلیغ شود؟ کدام خدمت باید از سبد خدمات شرکت حذف شود؟ آیا تنوع در عرضه محصول و خدمات برای سازمان من مفید است؟ یا بهتر است روی یک محصول یا خدمت خاص متمرکز شوم؟ آیا در یک حوزه جغرافیایی محدود فعالیت کنم؟ یا بهتر است در حوزههای مختلف فعالیت داشته باشم؟ همه اینها سوالاتی است که معمولاً تحت عنوان پورتفولیوی استراتژیک مورد بحث قرار می گیرند. ماتریس BCG نمونه ای از این نوع تحلیلها است. بخشی از استراتژی های توسعه محصول و بازار نیز در همین طبقه بندی از بحث قرار می گیرند. 

مبانی نظریه بازیها به هر حال، این واقعیت انکارناپذیر وجود دارد که شرکت ها در خلاء فعالیت نمی کنند. شرکتهای دیگری هم وجود دارند که در بازارهای من، محصولات یا خدماتی مشابه من عرضه و تلاش می کنند همان مشتریانی را که من هدف قرار داده ام، جذب خود کنند. طبیعی است آن شرکتها، به تصمیم های شرکت من، عکس العمل نشان می دهند. بعید است من بودجه تبلیغاتی خود را دو برابر کنم و شرکتهای رقیب، هیچ عکس العملی نشان ندهند. احتمال کمی دارد که من گارانتی محصولات خود را از ۱۲ ماه به ۱۸ ماه افزایش دهم و شرکتهای دیگر، به روند سابق خود ادامه دهند. نظریه بازیها، رفتارهای شرکت های دیگر را در قبال تصمیم های من بررسی می کند و بر اساس سناریوهای محتمل، بهترین تصمیم را برای شرکت مشخص می کند. 

انتخاب استراتژیک سرفصل مهم دیگری از درس استراتژیک محسوب می شود.
به هر حال، همه تحلیل های درونی و بیرونی و نظریه ها و محاسبات و چیدن سناریوها، باید به یک تصمیم خوب منجر شود. مبانی تصمیم گیری، هزینه های هر انتخاب، بررسی ریسک ها تصمیم گیری، انتخاب افق مناسب برای تصمیم گیری، به کار گرفتن منابع جدید یا کنار گذاشتن منابع قدیمی، ورود به بازار جدید یا خروج از برخی بازارهای فعلی، توسعه محصول جدید یا خدمات جدید، همه انتخاب هایی هستند که در نهایت به عنوان خروجی استراتژی شکل می گیرند. 

استراتژی در بازارهای بین المللی، یکی از بحث هایی است که طی دهه اخیر، به سرفصل استاندارد درس استراتژی در همه دوره های MBA افزوده شده است. حضور چین و آسیای جنوب شرق در بازارهای جهانی، شکل گیری بازارهای جدید در کشورهای در حال توسعه، اشباع ظرفیت بسیاری از بازارهای قدیمی، افزایش هزینه تولید، قیمت پایین محصولات چینی در مقایسه با محصولات سایر کشورها، همه و همه باعث شده است که اکثر کسب و کارها، نیازمند شناخت بهتری از بازارهای بین المللی باشند. شناخت فضای بازارهای بین المللی فقط نیاز صادرکنندگان یا واردکنندگان نیست. بلکه حتی کسانی که کمترین تعامل را با خارج از کشور خود دارند نیز، از وضعیت اقتصادی و استراتژی های تجاری انتخاب شده در سایر کشورها، تاثیر می پذیرند. شاید به همین دلیل است که استراتژی در بازارهای بین المللی به سرفصلی مهم در درس استراتژی تبدیل شده است.