◄ مسکن مهر دوم در بافت فرسوده؟
حسن روحانی هفته گذشته بار دیگر بر استارت مسیر جدید نوسازی بافت فرسوده شهرها تاکید کرد. او اواخر سال گذشته با اشاره به سه صدای ساکنان بافت فرسوده و بدمسکن، صدای خانه اولی‌ها و صدایی که پس از وقوع زلزله اخیر کرمانشاه و ورود خسارت‌های سنگین به خانه‌های بی‌کیفیت ساکنان آنها شنیده شد عنوان کرد که با شنیدن این سه صدا دغدغه دولت برای بحث تأمین و نوسازی مسکن اقشاری که به حمایت دولت نیاز دارند، قوی‌تر شده است.
حسن روحانی هفته گذشته بار دیگر بر استارت مسیر جدید نوسازی بافت فرسوده شهرها تاکید کرد. او اواخر سال گذشته با اشاره به سه صدای ساکنان بافت فرسوده و بدمسکن، صدای خانه اولی‌ها و صدایی که پس از وقوع زلزله اخیر کرمانشاه و ورود خسارت‌های سنگین به خانه‌های بی‌کیفیت ساکنان آنها شنیده شد عنوان کرد که با شنیدن این سه صدا دغدغه دولت برای بحث تامین و نوسازی مسکن اقشاری که به حمایت دولت نیاز دارند، قوی‌تر شده است. ازاین‌رو برنامه جدید نوسازی بافت فرسوده تحت عنوان برنامه ملی بازآفرینی شهری در واکنش به این سه صدا به‌عنوان یک «معادله پاسخ» طراحی شد. برنامه احیای هزار و ۳۳۴ محله فرسوده در پنج سال در دو قالب «ساخت سالانه ۱۰۰ هزار واحد مسکونی» و «افزایش سرانه‌های خدماتی» را هدف قرار داده است. این مدل نوسازی، زمین چهار امتیاز برای ساخت‌وساز، پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد.
مدلی که رئیس‌جمهوری برای نوسازی بافت فرسوده بر آن تاکید دارد مطابق تجربه‌های جهانی نوسازی مناطق فرسوده شهری، الگوی مداخله مقتدرانه را برای اجرای طرح نوسازی بافت فرسوده به‌عنوان راه عرضه مسکن معرفی می‌کند. دیدگاه عرضه مسکن با الگوی مداخله مقتدرانه در بافت فرسوده، متکی به تجربه کشور ترکیه و تا حدودی چین است. در قالب این الگو، فرآیند تملک املاک قدیمی و تخریب و نوسازی آنها، از مسیر غیرمشارکتی پیش می‌رود طوری که با انتقال ساکنان بومی و قدیمی محله‌های فرسوده به نقطه‌ای دیگر از شهر، امکان ورود برج‌سازها و سازنده‌های انبوه به این محلات به‌واسطه تملک املاک فراهم می‌شود. در این الگو، اگرچه، هدف نهایی، بازگشت دوباره ساکنان اولیه به محله‌های نوسازی شده است اما هم در چین (پکن و شانگهای) و هم در ترکیه (استانبول)، اختلال و به‌هم خوردن بافت اجتماعی در پسانوسازی بافت فرسوده، عدم دستیابی به هدف نهایی به‌رغم موفقیت در «نوسازی صرفا کالبدی» هسته شهرها را نشان می‌دهد.
برخلاف این دیدگاه رئیس‌جمهوری، کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه نوسازی معتقدند طرح نوسازی بافت فرسوده که از آن در مواردی به‌عنوان طرح مسکن امید نیز یاد می‌شود، یک طرح مسکن مهر دوم است که محدوده اجرای آن به‌جای حاشیه شهرها، درون شهر تعریف شده است. محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران، عنوان می‌کند: «اگرچه در سال‌های گذشته ۴۰درصد از محدوده بافت فرسوده شهر تهران نوسازی شده است اما این نوسازی فقط به حوزه کالبد محدود بوده است.»
او مدل پیشنهادی از سوی رئیس‌جمهوری برای نوسازی بافت فرسوده را یک مدل شکست‌خورده می‌داند و می‌گوید: «این مدل صرفا دغدغه دولت در حوزه اشتغال‌زایی و رونق مسکن را پاسخ می‌دهد. این در حالی است که تجربه سال‌های گذشته و پژوهش‌های انجام شده در رابطه با معادله درست نوسازی نشان می‌دهد نسخه تک‌واحدی برای نوسازی بافت فرسوده شهرها جواب نمی‌دهد.»
به گفته او آنچه در سال‌های گذشته در مسیر نوسازی بافت فرسوده مغفول مانده تامین سرانه‌های خدماتی است. سالاری عنوان می‌کند: «اجرای مدل‌های متنوع مبتنی بر استفاده از مشارکت حداکثری ساکنان بافت فرسوده می‌تواند جریان نوسازی بافت فرسوده را تضمین کند.» به گزارش «حمل‌ونقل»، کارشناسان این حوزه معتقدند مدل «مشارکت عمومی و محله محور» می‌تواند جریان جدیدی در نوسازی بافت فرسوده ایجاد کند. این مدل، به دنبال جلب کامل نظر مالکان املاک فرسوده برای نوسازی است. در این مدل، مالکان به‌عنوان ذی‌نفعان، با استفاده از تسهیلات نوسازی، برای پروژه‌های تخریب و بازسازی بافت فرسوده، توانمند می‌شوند و درنتیجه، انگیزه «مشارکت» پیدا می‌کنند.
نقطه قوت و مزیت اصلی این مدل، ایجاد حس تعلق مالکان به پروژه‌های نوسازی و تصمیم قطعی آنها به سکونت دوباره در محله‌های نوسازی شده در دوره پسانوسازی است. در مدل «مشارکت عمومی» باید بخشی از توان مالی دولت و شهرداری، صرف اجرای پروژه‌های محرک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی همچون تأمین سرانه‌های خدماتی محله‌های فرسوده شود.
