ایستگاه‌های مترو در چالش با «ایمنی» و «امنیت»
هفته‌نامه حمل ونقل| سعید میرشاهی: اینجا تهران است ایستگاه مترو طرشت؛ اینجا تهران است ایستگاه مترو حرم امام (ره) ؛ اینجا تهران است ایستگاه مترو بهارستان! مترو تهران، در کمتر از ۲۴ ساعت در نیمه‌های خردادماه، آبستن دو حادثه تلخ بود؛ این بار اما جنس حوادث، متفاوت از همیشه بود؛ نه خبری از خودکشی‌های مترویی بود که هر چند وقت یک‌بار، حمل‌ونقل پایتخت را به خاطر چنین حوادث تلخی، سوژه رسانه‌ها می‌کند و نه ریزش تونل مترو در حال احداث و نه حتی جیب‌بری سارقان در هیاهوی جمعیت که به عادت تبدیل شده؛ بلکه خبرها حاکی از «تصادف» دو قطار در ایستگاه مترو و «ترور» در اطراف برخی ایستگاه‌ها و به چالش کشیدن ایمنی و امنیت شهر بود: سکانس‌های وحشت و اندوه!
سکانس ۱: تصادف و برخورد
عصر سه‌شنبه ۱۷ خردادماه امسال، حوالی ساعت ۱۸ در حالی که خیل عظیمی از مسافران خط ۲ مترو از ایستگاه صادقیه به سمت فرهنگسرا در حال عزیمت بودند، دو قطار مترو در ایستگاه طرشت با یکدیگر تصادف کردند تا خاطره تلخ تصادف دو قطار در حوالی سمنان در آذرماه سال گذشته در اذهان زنده شود.
البته خوشبختانه تصادف این دو قطار مترو، کشته برجای نگذاشت اما متأسفانه حدود ۵۰ نفر مصدوم در پی داشت که در مجموع، حال آنها، رضایت‌بخش اعلام شد. ماجرا از این قرار بود که قطار مترو خط ۲ که از ایستگاه صادقیه به سمت فرهنگسرا حرکت کرده بود، در ایستگاه طرشت توقف کرد که ناگهان قطار دیگری از پشت به این قطار کوبید. بر اثر این حادثه، فعالیت خط ۲ مترو، متوقف و علت برخورد دو قطار، نقص فنی ناشی از سیستم‌های کنترلی اعلام شد.
صبح چهارشنبه، ۱۷ خرداد، شرکت بهره برداری مترو تهران، اعلام کرد پس از حادثه ایستگاه طرشت بخشی از خط ۲ (حدفاصل صادقیه تا شادمان) قادر به ارائه خدمات نبود اما، سرویس‌دهی در تمام ایستگاه‌ها، از ابتدای صبح چهارشنبه انجام شده است.
در پی این حادثه، مازیار حسینی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران با عذرخواهی از شهروندان و قبول مسئولیت حادثه از سوی شرکت بهره‌برداری مترو، اعلام کرد کمیسیون حوادث، علت سانحه را با توجه به سیستم‌های هوشمند هدایت مترو و تعداد قابل توجه سفرهای روزانه، بررسی می‌کند. معاون فرمانداری تهران نیز از قاطعیت این نهاد در پیگیری حادثه مذکور خبر داد.
همچنین اقبال شاکری، رئیس کمیته عمران شورای شهر، خاموش کردن سیستم کنترلی قطار توسط راهبر را علت برخورد دو قطار مترو عنوان و با اشاره به اینکه خطای سیستم و خطای انسانی علت حادثه بوده، اظهار کرد که یکی از سیستم‌های کنترلی به نام ATP (سیستم خودکنترلی توقف قطار در صورت مشاهده موانع) ، خطا داده و راهبر قطار که از مترو صادقیه می‌آمده بدون رعایت دستورالعمل و بدون اطلاع به اتاق فرمان، سیستم را خاموش کرده و چون هنگام ورود به ایستگاه طرشت، قوس وجود دارد، راهبر نتوانسته زودتر قطار را رویت کند اما به دلیل سرعت کم قطار، شدت برخورد کاهش یافته است.
وی همچنین از تشکیل پرونده و بازجویی از راهبر خبر داد. محسن سرخو، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر نیز با اشاره به اینکه سیستم مانیتورینگ اتوماتیک توسط راهبر قطع شده، عواملی مانند استخدام‌های بی‌رویه در مترو و استفاده از افراد فاقد مهارت کافی را در بروز این حوادث، دخیل دانست.
سکانس ۲: ترور و خشونت
در حالی که هنوز یک روز از حادثه برخورد دو قطار مترو در ایستگاه طرشت نگذشته بود، صبح روز چهارشنبه، ۱۷ خرداد، تیراندازی و حمله مسلحانه گروه‌های تروریستی به مجلس شورای اسلامی و حرم امام (ره) در تهران، فعالیت ایستگاه‌های مترو حرم امام و نیز مترو بهارستان (روبه‌روی مجلس) را مختل کرد.
منابع معتبر خبری و شبکه‌های اجتماعی با انتشار تصاویر و فیلم‌هایی از این تیراندازی‌ها از بازرسی بدنی مسافران مترو حرم امام توسط ماموران امنیتی خبر دادند. با توجه به شلیک گلوله توسط تروریست‌ها به مردم در خیابان، تدابیر شدید امنیتی در اطراف مترو بهارستان و نیز حرم امام برقرار شد. این دو حادثه، تا روز پنج‌شنبه، حداقل ۱۷ شهید و بیش از ۴۰ مجروح داشت و تروریست‌ها نیز کشته شدند.
در پی این حملات تروریستی، اخباری به نقل از وزارت اطلاعات درباره عدم استفاده مردم از وسایل نقلیه انبوه‌بر مانند مترو، منتشر و البته بلافاصله تکذیب شد. چند ساعت پس از این حادثه، داعش با صدور بیانیه‌ای، مسئولیت این حملات را به عهده گرفت. این اتفاق، نخستین حمله تروریستی داعش در ایران محسوب می‌شود.
درخصوص این حادثه، اطلاع‌‌رسانی ضعیف صداوسیما موجب شد بار دیگر شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌های خبری و خبرگزاری‌ها، در پوشش لحظه به لحظه این حوادث، گوی سبقت را بربایند. به‌رغم توقف فعالیت چند ساعته مترو بهارستان و برخی ایستگاه‌های دیگر مترو در نزدیکی این حوادث، اطلاع‌‌رسانی مناسبی به شهروندان برای نحوه استفاده از مترو در این ساعات صورت نگرفت.
پرده آخر: ایمنی و امنیت
اگرچه حملات تروریستی تهران، در مجلس و حرم امام خمینی (ره) در درون ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی اتفاق نیفتاد، اما این حملات، نزدیک ایستگاه‌های مترو در پایتخت بوده است. این حملات تروریستی، طی سال‌ها، ماه‌ها و روزهای اخیر در برخی پایتخت‌ها یا شهرهای بزرگ دنیا در اطراف ایستگاه‌های مترو یا مراکز شلوغ از جمله در شهرهای استانبول، پاریس، لندن، بروکسل، برلین، ملبورن و... رخ داده بود.
اگرچه ضریب «امنیت» در شهرهای ایران همواره بالا بوده اما «ایمنی» حمل‌ونقل و مدیریت بحران در این حوزه، یکی از پاشنه‌های آشیل ماست. از این پس، انتظار می‌رود تدابیر ویژه‌‌تری برای ارتقای «امنیت» و «ایمنی»، هر دو، خصوصا در ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی مانند مترو، اتخاذ شود.
