اقتدار در مقابله با پدیده زمین‌خواری/ تمامیت یک فرودگاه را می‌خواستند!
بیستمین برنامه مهمان هفته، فرصتی را فراهم آورد تا موضوعات مهمی نظیر حفاظت و صیانت از املاک شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران مطرح شود. سرپرست اداره‌کل املاک و مستغلات شرکت در این برنامه ناگفته‌های زیادی را بیان کرد که حکایت از تلاش خاموش و البته موفق او و همکارانش به همراه دفتر حقوقی شرکت در زمینه مستندسازی و به‌ویژه مبارزه با پدیده زمین‌خواری در عرصه فرودگاهی داشت.
به‌گزارش تین‌نیوز به نقل از روابط‌عمومی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران؛ بیستمین برنامه مهمان هفته با حضور حسین رفیعی، سرپرست اداره‌کل املاک و مستغلات در ساختمان ستاد شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران برگزار شد.
رفیعی اول مهرماه ۱۳۶۵ به خانواده بزرگ دولت پیوست و در سال ۱۳۷۲ به صنعت هوانوردی وارد شد. خودش در این باره می‌گوید: "در بدو ورود در شرکت هواپیمایی ایران‌ایر مشغول خدمت شدم و تا 31/6/1380 آنجا بودم. محیط خیلی خوبی برای کسب تجربه بود. در بخش‌های نظارتی و عضو کمیسیون مزایده- مناقصه بودم و در اداره نظارت حضور داشتم، به‌ویژه در بخش‌های اقتصادی. بعد به شرکت هواپیمایی کشوری رفتم. بهمن ماه ۱۳۸۴ به شرکت فرودگاه‌های کشور آمدم و تاکنون در خدمت این مجموعه هستم."
اینکه اداره‌کل املاک و مستغلات شرکت چه اداره‌ای است و چگونه ایجاد شده و عمل می‌کند، موضوعی است که رفیعی در مقدمه برنامه این‌گونه به آن می‌پردازد: "اگرچه اداره‌کل املاک و مستغلات به عنوان یک اداره‌کل جدید و تازه تأسیس مطرح شد، اما این اداره‌کل در سایر دستگاههای اداری و اجرایی سابقه دیرینه دارد. در شرکت فرودگاه‌های کشور هم اینچنین نبوده که در حوزه املاک و مستغلات فعالیتی نباشد یا در چارت سازمانی دیده نشده باشد و پیش از آن نیز در حوزه دفتر حقوقی شرکت فرودگاه‌های کشور به موضوع اسناد و املاک رسیدگی می‌کردند."
تمامی دستگاههای اجرایی از یک سال و نیم گذشته طبق قانون کاداستر موظف شدند که تمامی دارایی‌های غیرمنقول خود و دارایی‌های ثابت و املاک و اراضی خود را به ثبت برسانند. رفیعی در صحبت‌های مقدماتی خودش به این موضوع هم اشاره می‌کند و می‌گوید:"اهداف مختلفی برای این کار در قوانین گفته شده است؛ از جمله اینکه دارایی‌ها و ثروت ملی کشور ثبت شود. موضوع دیگر که ما در صنعت هوانوردی به آن تأکید داریم، جنبه ایمنی است. مهم‌ترین شعار صنعت، حفظ ایمنی و امنیت است. این ایمنی فقط پرواز و انجام فعالیت‌های فرودگاهی نیست، بلکه در سایر قسمت‌ها هم باید ایمنی حفظ شود. همچنان که در حوزه نیروی انسانی باید این اتفاق بیفتد. در واقع، امنیت یک دستگاه در حیطه‌های مختلف دسته‌بندی می‌شود که یکی از حیطه‌های مهم آن در حوزه املاک و مستغلات است که ثروت یک سازمان باید محفوظ بماند و از خدشه وارد شدن به آن جلوگیری شود. متاسفانه در 10 سال گذشته پدیده زمین‌خواری در کشور ما توسعه پیدا کرد و مقام معظم رهبری هم برای مبارزه با این پدیده، دستورات مؤکد را صادر فرمودند. شرکت فرودگاه‌های کشور هم در سنوات گذشته از طرف این پدیده ناپسند دچار آسیب شد. لذا مسئولان شرکت تصمیم گرفتند تا به‌طور ویژه به این موضوع بپردازند تا بتوانند توفیقات بهتری را برای انجام تکالیف قانونی داشته باشد. دفتر حقوقی شرکت نیز در این باره فعال بوده و هست. شاید حجم بالای کار این دفتر سبب این شد تا هیأت مدیره و مدیر تصمیم بگیرند که این اداره‌کل را از ساختار دفتر حقوقی جدا کنند تا آنها با فراغت بیشتری به کارشان برسند و این بخش هم به طور مستقل به مستندسازی و ساماندهی املاک و فضاهای فرودگاهی بپردازد."
گفت‌وگو با حسین رفیعی، سرپرست اداره‌کل املاک و مستغلات شرکت را با هم می‌خوانیم:
شما چهارم خرداد ماه 1395 به‌عنوان سرپرست این اداره‌کل منصوب شدید. شما بر اساس بند "الف" حکم انتصابتان (شناسایی املاک تحت تصرف و در مالکیت شرکت و ایجاد بانک اطلاعاتی املاک) باید بانک اطلاعاتی املاک شرکت را تهیه می‌کردید. آیا اکنون ما این بانک را داریم؟
-ما کار تهیه این بانک را شروع کرده‌ایم. از سال گذشته نیز بیشتر در حوزه مستندسازی گام برداشتیم و به موازات آن فایل‌ها را تشکیل دادیم، پوشه‌های اطلاعاتی را تدوین کردیم و اکنون با ورود یک نیروی تخصصی در این حوزه، بانک اطلاعاتی مرتبا سامان بیشتری می‌یابد و در آینده نه چندان دور انشالله اعلام می‌کنیم که این بانک شکل گرفته و قابل بهره‌برداری در حوزه‌های لازم است.
ضرب العجلی را هم برای تکمیل این بانک تعیین کرده‌اید ؟
- چون بستر و شاید نرم‌افزار خاصی را نیاز داریم، ضرب‌العجل خاصی را تعیین نکرده‌ایم، زیرا می‌خواستیم زیربناهایش را بیشتر و خود موضوع را پخته‌تر رصد کنیم و بعد در زمان مناسب، این کار را انجام دهیم.
بر اساس این بانک، دقیقا چه اقداماتی را انجام خواهید داد؟
-در دستگاهی مثل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری ایران که یک شرکت صددرصد دولتی است، به اراضی و املاک زیادی نیاز داریم. این املاک در کشور ما از ویژگی‌های خصوصی برخوردار است. برای مثال، فرودگاهی را در نظر بگیرید که در آن اراضی مربوط به سازمان منابع طبیعی هست یا زمین‌هایی که مربوط به سازمان ملی مسکن است، یا به مستثنیات می‌رسیم که متعلق افراد بوده است و مالک دارد یا به قسمتی می‌رسیم که مالک داشته و آن مالک ملک را وقف کرده است. لذا با هر کدام از آنها باید یک نوع تعامل برقرار کنیم و هر کدام هم مقررات خاص خود را دارد. اگر ما بانک اطلاعاتی خوبی داشته باشیم و تقسیم‌بندی‌ها انجام شده باشد، زمانی که با امور مربوط به املاک ارتباط برقرار می‌کنیم، مستندسازی اطلاعات آنها قابلیت بهره‌گیری بیشتری را به وجود می‌آورد.
یکی از بندهای قرارداد شما، مربوط به "انجام اقدامات لازم جهت رفع تعارضات املاک و اراضی با اشخاص حقیقی یا حقوقی" است. آیا آماری در این باره دارید؟
- در بحث تعارضات و موضوعاتی که وجهه قضایی و حقوقی پیدا می‌کند، همکاران حقوقی شرکت در محاکم حضور پیدا و دفاع می‌کنند. من مکلفم در این زمینه به آنها کمک کنم و پیگیر باشم که سرانجام پرونده‌ها به کجا می‌رسد تا با کنار هم بودن، بهتر بتوانیم از حق و حقوق شرکت دفاع کنیم. در بخشی که ما با دستگاههای حقوقی مشکل داشتیم، موردی بوده است که حتی به تمامیت یک فرودگاه ما تعرض شده و قصد این را داشتند تمام قسمت‌های یک فرودگاه را با عناوین مختلف از پیکره شرکت جدا کنند! در حوزه اشخاص حقیقی هم تعارضات زیادی داشتیم. یکی از بخش‌های بسیار مهمی که ما می‌توانیم در کنار دفاعیات حقوقی در آن تأثیرگذاری خوبی داشته باشیم، بخش برخورد تخصصی با موضوعات است. ما اگر ابعاد فنی تخصصی را تقویت کنیم، دفاعیات ما توفیقات بیشتری می‌یابد. خوشبختانه ما مطمئنیم که دوستان ما در بخش حقوقی بهترین دفاعیات را به عمل می‌آورند.
شما گفتید که تمامیت یک فرودگاه زیر سوال رفت. بعد چه پیش آمد؟
- ما در این مسائل خیلی دقیق عمل می‌کنیم. شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، یک شرکت درآمد-هزینه است و ما به اصطلاح «آتاناموس» یا خودگردان هستیم. شرکت‌هایی که باید خودشان را مدیریت بکنند، سه جنبه خیلی مهم دارند: اول اینکه باید تا آنجا که می‌توانند حداکثر ظرفیت درآمدی را داشته باشند. یعنی از حداکثر ظرفیت خود استفاده کنند و حداکثر درآمد مشروع را طبق قانون داشته باشند که این موضوع بقا شرکت را تضمین می‌کند. دوم اینکه یک شرکت آتاناموس باید حداقل هزینه را داشته باشد و سوم هم این موضوع حفظ دارایی‌هاست. بر اساس آخرین مطالعات مدیریتی نیز حفظ دارایی‌ها خیلی مهم است. در شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران نیز به واسطه اقدامات ما و ماهیت کارمان مثل داشتن تجهیزات گرانقیمت مانند رادارها، ILS و خدمات ناوبری و کمک ناوبری خیلی مهم است. این صنعت در کل دنیا هم خیلی گران است، اما می‌دانیم که اگر ما یک دستگاه ILS را در یک فرودگاه نصب کنیم، یک ماه بعد این دستگاه هیچ قیمتی ندارد و چه بسا در فرودگاه دیگر هم کاربرد نداشته باشد. خرید سیستم‌های الکتریکی هم گران است، اما این سیستم‌ها بعد از بهره‌برداری و نصب قیمت خود را از دست می‌دهد. در شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران تنها چیزی که قیمت خود را از دست نمی‌دهد و روز به روز باارزش‌تر می‌شود، همین املاک و اراضی است. درست است؛ من گفتم فرودگاه کامل را می‌خواستند از ما بگیرند و ما نگذاشتیم، زیرا وجنات و ماهیت وجودی ما اجازه نمی‌دهد. البته ناگفته نماند در آن ما موضوع ما به حق هستیم و حق هم با ما است.
شما سال 84 آمدید و سال 95 حکم به شما داده شد. آیا اساسا برای مواجهه قانونی با تعرض به تعدادی از املاک ما تعرض دیر انجام نشده است؟
- صنعت هوانوردی و فرودگاهی را نمی‌توانیم از پیکره کشور و جامعه جدا بدانیم. ما در فضای کلی کشور با تمامی جریانات فعالیت می‌کنیم. این موضوع اگرچه در صنعت هوانوردی و به‌ویژه بخش فرودگاهی دیر انجام شده اما شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران هنوز هم در این صنعت پیشتاز است. به‌طور کلی، در کشور ما به موضوع مستندسازی دیر پرداخته شده است. این را هم بگویم که در مواردی هم که ما باید حق مردم را پرداخت کنیم، از واژه ضرر و زیان استفاده نمی‌کنیم. آنجا باید بگوییم که حق مردم را با افتخار می‌دهیم.
یعنی موردی بوده است که حق با کسی بوده و آن را ادا کرده‌اید؟
- بله. متعدد هم وجود داشته است. فراموش نکنیم که ایجاد فرودگاه از طرح‌های ملی است. وقتی در یک استان باید فرودگاهی با آن استانداردهای خودش ایجاد شود، تعیین می‌شود که فرودگاه با این اهداف باید چه میزان طول باند، پهنا و چه حریم‌هایی داشته باشد. لذا خود به خود به زمین قابل توجهی می‌رسیم. مثلا ما فرودگاهی می‌خواهیم که در 1000 هکتار ایجاد شود. این هزار هکتار باید تقسیم‌بندی‌ها را به خود اختصاص دهد. اکنون می‌بینید که مقدار قابل توجهی منابع طبیعی است و قسمتی از زمین‌های مردم است که امکان دارد سند ثبتی نداشته باشند، ولی زراعی هستند و آنها از آبا و اجدادشان بر آن اراضی کار می‌کردند. در این شرایط، ما باید با آنها ارتباط برقرار کنیم و اعتقاد من این است که زمانی که می‌خواهیم یک طرح ملی را اجرا کنیم، باید خودمان اراضی مربوطه را شناسایی و با صاحبان آنها تفاهم کنیم و به هر نحوی، رضایتشان را کسب کنیم. دخل و تصرف در اراضی مردم از مصادیق حق‌الناس است.
یکی از بندهای دیگر حکم انتصاب شما بر "حفاظت و صیانت از املاک شرکت برای جلوگیری از هر نوع سوء اقدام و پیگیری لازم به‌منظور حصول اطمینان از رعایت صرفه و صلاح کشور در حوزه املاک و مستغلات و ارائه گزارش لازم" تاکید دارد. منظور از کلمات "حفاظت و صیانت" دقیقا چیست ؟
- اگر حفاظت و صیانت را با توجه به نفس عمل که املاک است؛ نگاه کنیم، متفاوت از حفظ و صیانت در حوزه‌های دیگر است. در اینجا مهم‌ترین مسأله که قانونگذار هم به آن پرداخته، این است که ما دارایی‌هایمان را مستندسازی کنیم. اگر ما برای املاک و دارایی‌هایمان در سطح کشور سند قانونی بگیریم و محدوده آنها را کامل مشخص کنیم، کل کشور به سمتی می‌رود که در جنبه حقوقی و حقیقی تمام املاک خود را به ثبت برسانند و براساس قانون کاداستر املاک و اراضی و حتی آپارتمان‌ها را بر روی کاداستر جای‌گذاری کنند. اگر این اتفاق بیفتد، حفظ و صیانت که شما گفتید، محقق می‌شود.
آیا تاکنون نمونه‌ای بوده است که زمین‌خوارها سندسازی زمین‌های فرودگاهی را تصرف کنند؟
- تعداد دقیق تلاش‌های این افراد را باید از همکاران حقوقی بپرسیم، اما دادگاه‌هایی وجود داشته و به خوبی هم از حق بیت‌المال و شرکت دفاع شده است.
موردی نبوده است که بتوانند به نتیجه برسند؟
-تصور می‌کنم کمتر توانسته‌اند توفیق پیدا کنند. البته با وجود مستندسازی، همین میزان بسیار کم نیز به صفر خواهد رسید.
پس شما کاملا مصمم هستید که جلوی چنین سوءاستفاده‌هایی را بگیرید؟
-یقینا همین‌طور است. در واقع، فرمایش مقام معظم رهبری مبنی بر جلوگیری و مقابله با پدیده زمین‌خواری در شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران به‌ویژه اداره املاک و مستغلات رعایت شده است. ما با تمام توان با زمین‌خواران و پدیده زمین‌خواری مقابله می‌کنیم.
قرار بود برای املاک و مستغلات شرکت شناسنامه تهیه بشود. چند درصد در این راه موفق بودید؟ چه زمانی می‌توان گفت که تمامی املاک و مستغلات شرکت دارای شناسنامه شده‌اند؟
- ما سال 95 را کاملا به مستندسازی اختصاص دادیم و توفیقات خوبی هم حاصل شد. ما در تمامی استان‌های کشور فرودگاه داریم. در بعضی از استان‌ها بیش از چهار فرودگاه وجود دارد. جالب است که معاون سازمان ثبت اسناد املاک کشور هم می‌گفت که شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در یک سال به اندازه ده سال کار کرده است. این سخن بیانگر این موضوع است که دوستان و همکاران من در دفتر تلاش بی‌وقفه و خوبی را داشتند. برنامه‌ریزی ما این است که تمام مستغلات را ثبت کنیم؛ اگرچه در سازمان املاک ثبت نمی‌کنیم، ولی به‌صورت داخلی ثبت و شناسنامه‌دار می‌کنیم؛ شناسنامه خوب، قابل اعتماد و قابل بهره‌گیری. زمانی که چارت شرکت تکمیل شود و نفراتی به ما بپیوندند و کمک کنند، توفیقات ما هم بیشتر می‌شود.
شما بهمن ماه گذشته اعلام کردید که در جریان مستندسازی و جانمایی اراضی و املاک فرودگاه در لایه کالاستر یا همان حد‌نگاری، بیش از 70 درصد فرودگاه‌ها در این لایه استقرار دارند. آیا این رقم در این مدت تغییر کرده است؟
-بله. اتفاقا هفته پیش دو فرودگاه با وسعت زیاد را در لایه کالاستر جاگذاری کردیم و این کار آمار ما را تغییر داد. اکنون استقرار فرودگاه‌ها در لایه کاداستر کامل شده است و ما اعلام نظر مکتوب رسمی مدیرکل ثبت استان را گرفته‌ایم. فرودگاه بجنورد و فرودگاه جدید اهواز هفته قبل روی لایه کاداستر نشست. حتی فرودگاه اهواز به عنوان لایه فرودگاهی جانمایی شد.
با این حساب، شما جلوتر هم رفته‌اید؟ زمانی بود که می‌خواستید خسران‌ها را جبران کنید و اکنون پیش هم افتاده‌اید!
- ما نمی‌توانیم منتظر باشیم تا همه چیز پله پله سر جای خودش انجام شود. گاهی مجبور می‌شویم که شتابمان را زیاد کنیم. در رابطه با فرودگاه اهواز و منطقه مکران یا همان چابهار هم بحث توسعه و ایجاد فرودگاه را داریم. فرودگاه فعلی اگرچه با عنوان چابهار آن را می‌شناسیم، ولی در چابهار نیست و در کُنارک است که 40 تا 45 دقیقه با چابهار فاصله زمینی دارد. فرودگاه جدید در خود چابهار احداث خواهد شد تا به آب‌های آزاد دسترسی داشته باشیم و از سواحل چابهار استفاده کنیم. حتی دولت می‌خواهد در آینده صنعت ریلی را به آنجا متصل کند. ما درباره اراضی آنجا هم کارمان را شروع کرده‌ایم و درباره مشکلات موجود در حال مذاکره هستیم. هم استاندار و هم فرماندار ویژه و سایر مقامات محلی و غیرمحلی گفت‌وگو کرده‌ایم و اگر مشکلات وجود نداشت، آنجا را هم روی لایه کاداستر جانمایی می‌کردیم تا مقدمات کارهای دیگرمان انجام بشود. در احداث این دو فرودگاه می‌خواهیم از ظرفیت‌های بین‌المللی نیز استفاده بکنیم. به همین علت هزینه بسیار بالاست. سرمایه‌گذار در این مورد هم می‌خواهد بداند که این هزینه را روی چه زمینی انجام دهم؟ مالکیت مهم است و اگر این مالکیت مشخص و مدون و به ثبت رسیده باشد، با اطمینان خاطر این کار را می‌کند. به همین دلیل، فرودگاه اهواز یک قدم جلوتر است و فرودگاه چابهار همچنان مورد مطالعه قرار می‌گیرد و آمادگی برگزاری فراخوان آن وجود دارد. ما به این دلیل باید جلوتر می‌رفتیم و کارمان را زودتر انجام می‌دادیم.
با توجه به سابقه کاری حدود 30 ساله‌تان، برای جانشین‌پروری چه اقدامی کردید؟ با توجه به اینکه کار شما بسیار تخصصی است، کسی را برای جانشینی خودتان پرورش داده‌اید؟
- جمع محدود و کوچک ما در این اداره‌کل، یک جمع بسیار تخصصی است. در حوزه توپوگرافی همکاران خوبی داریم که زحمت می‌کشند و اکنون هم سهم بسیار زیادی را در کارهای ما دارند. در بخش حقوقی نیز همکارانی داریم که هم حقوق ثبت خوانده‌اند و هم بعد از اتمام تحصیلات هنوز مطالعات می‌کنند و بعضی هم در مقطع دکتری مشغول تحصیل هستند در مجموع، نگرانی خاصی درباره جانشین خودم ندارم.
- اگر بخواهید برنامه مهمان هفته را نقد کنید، چه خواهید گفت؟
- اجازه دهید از کمی قبل و بعد از برنامه بگویم تا به آن برسم. همانطور که خود شما گفتید من در سه رکن صنعت هوانوردی کار کرده‌ام و شاید کسانی که در سه رکن یعنی سازمان هواپیمایی کشوری و ایرلاین و شرکت فرودگاه‌ها کار کردند، کم باشند. من از ۳۰ سال بیشتر در این صنعت کار کرده‌ام و به‌واسطه این تجربه کاری، می‌توانم بگویم که به معنای واقعی کلمه، واحد روابط‌عمومی مثل روابط‌عمومی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران را ندیده‌ام. بارها هم دیده‌ام که مدیرعامل شرکت گفته‌اند که ما از روابط عمومی عقب می‌مانیم و روابط‌عمومی شرکت فعالیت کم‌نظیر یا بی‌نظیر دارد. سالیان سال شرکت در حوزه روابط‌عمومی پیشتاز کشور است و رتبه اول را کسب می‌کند. در حوزه نماز هم این اتفاق چندین سال افتاد. درباره برنامه مهمان هفته هم باید بگویم که این برنامه در حوزه فعالیت‌های روابط‌عمومی، فعالیتی خیلی بدیع است. حداقل من خبر ندارم دستگاههای دیگر این برنامه را داشته باشند. این برنامه فرصت خوبی را ایجاد می‌کند که مهمانان برنامه مطالب و عملکردشان را توضیح می‌دهند. خود این برنامه همدلی‌ها را زیاد می‌کند. شناخت‌ها را بالا می‌برد. مثلا اگر برنامه بعدی به یکی از ادارات کل دیگر اختصاص یابد، ما هم حضور پیدا می‌کنیم و اگر از ریز فعالیت‌های همکارانمان در شرکت آگاه نباشیم، این برنامه به ما این امکان آشنایی را می‌دهد تا شناخت کافی را از یکدیگر پیدا کنیم. در عین حال، فرصتی برای انتقال تجربه هم هست. من به سهم خودم از برگزارکنندگان این برنامه تشکر می‌کنم، زیرا فعالیت بسیار خوبی است. امیدوارم مهمان هفته پویا و مستمر باشد.
