غفلت از ایرلاین‌ها؛ تهدیدی برای نوسازی ناوگان
نوسازی ناوگان هوایی کشور با سرعتی قابل توجه، خبر خوب این روزهای صنعت هوانوردی کشور است. بعد از ورود ۳ ایرباس از دی ۹۵ تاکنون، وعده ورود زودهنگام نخستین بوئینگ خریداری شده از امریکا در اردیبهشت نیز از سوی مسئولان داده شده و در روزهای اخیر قرارداد خرید ۴۴فروند ای‌تی‌آر وارد ناوگان ایران ایر شده است.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، با این روند، مردم به آینده حمل‌ونقل هوایی ایران امیدوارتر شده‌اند و خوشحالند از اینکه می‌توانند هواپیماهای نونوار سوار شوند و کمتر در فرودگاه‌ها معطل بمانند. البته نباید فراموش کرد نوسازی ناوگان هوایی، فقط یک بعد از رشد و توسعه حمل‌ونقل هوایی است و در بخش دیگر، کشور نیازمند فرودگاه‌های فعال و توسعه‌یافته به‌عنوان زیرساخت مهم صنعت هوایی است که بتوانند خدمات مناسب و به موقع ارائه کنند.
در این میان، نکته مهمی که به نظر می‌رسد در صنعت هوایی ما تا اندازه زیادی مغفول مانده، نقش شرکت‌های هواپیمایی به عنوان حلقه واسط میان ناوگان و فرودگاه‌هاست. در واقع این شرکت‌های هواپیمایی هستند که می‌توانند با برنامه‌ریزی درست و استفاده مطلوب از ناوگان، بهره‌وری فرودگاه‌ها را افزایش دهند یا برعکس، با بی‌برنامگی، هم به نظام بازرگانی خود آسیب بزنند و هم چرخه عملکرد فرودگاه‌ها را مختل کنند. کارشناسان معتقدند وجود شرکت‌های هواپیمایی توانمند، می‌تواند کلید گشایش قفل توسعه فرودگاهی در کشور ما باشد.
در این زمینه با علیرضا منظری، از کارشناسان قدیمی صنعت هوانوردی کشورمان که سابقه معاونت سازمان هواپیمایی کشوری را نیز در کارنامه دارد، گفت‌وگو کرده و روش‌های افزایش سهم شرکت‌های هواپیمایی در توسعه فرودگاهی را از او پرسیده‌ایم. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
کارشناسان معتقدند رشد و توسعه فرودگاه‌های یک کشور، ارتباط مستقیم با وضعیت شرکت‌های هواپیمایی آن دارد. نظر شما در این زمینه چیست؟
برای پاسخ به این پرسش باید یک مرور تاریخی داشته باشیم. بعد از ساخت وسیله نقلیه هوایی ابتدایی و ارتقای آن، ساماندهی و مدیریت آن به عنوان ناوگان هوایی و ارائه خدمات حمل‌ونقل هوایی به مردم یک ضرورت تلقی شد و در ادامه، موسسه‌ها و شرکت‌های هواپیمایی راه‌اندازی شده و در مسیر تکامل قرار گرفتند.
با توسعه شرکت‌های هواپیمایی و الزام تعیین محل مشخص برای ساماندهی و استقرار و نشست و برخاست هواپیماها، به‌تدریج دولت‌ها در این مسیر حرکت کرده و فرودگاه‌ها را احداث کردند تا به‌عنوان مرکزی برای ارائه خدمات عمومی در بخش هوایی مورد بهره‌برداری قرار گیرد. با رشد و گسترش شرکت‌های هواپیمایی و استقبال بیشتر مردم از سفرهای هوایی، بدیهی بود فرودگاه‌ها و تسهیلات و تجهیزات آنها نیز مورد توجه قرار گرفته و نیازمند توسعه باشند.
در واقع این رابطه مستقیم به‌تدریج محسوس شد؛ به‌طوری که امروزه سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) به‌طور جدی توصیه می‌کند برای توسعه فرودگاه‌ها به‌طور حتم نظرها و دیدگاه‌های شرکت‌های هواپیمایی و برنامه‌های آنها، در برنامه‌ریزی و توسعه فرودگاه مورد توجه قرار گیرد تا هزینه‌های زیاد و غیرضروری به شرکت‌ها تحمیل نشود.
از جمله نتایج منفی هزینه‌های غیرضروری شرکت‌های هواپیمایی، افزایش نرخ بلیت خواهد بود.
در ایران شرکت‌های هواپیمایی چقدر در ایفای چنین نقشی موفق بوده‌اند؟
در ایران وضعیت کمی متفاوت است، زیرا احداث و ساخت فرودگاه در دوران گذشته به‌طور معمول، تحت تاثیر برنامه‌های عمرانی دولت یا نگاه‌های خاص مسئولان استانی و محلی یا نمایندگان مجلس شورای اسلامی بوده و در مناطق مختلف، این اقدام مهم انجام شده که در موارد زیادی می‌تواند در رشد و گسترش مناطق تاثیرگذار باشد.
برای افزایش نقش شرکت‌های هواپیمایی در پیشرفت فرودگاه‌ها در ایران، چه می‌توان کرد؟
در این زمینه لازم است تقسیم‌بندی و طبقه‌بندی جدی و دقیق برای فرودگاه‌ها انجام شود تا در آینده، روند عملیاتی منطقی بر فرودگاه‌هایی که محور تجاری قرار می‌گیرند، حاکم شود و توسعه آنها، بر مبنای رشد تدریجی شرکت‌های هواپیمایی و ناوگان حمل‌ونقل هوایی پیش برود.
دیگر فرودگاه‌ها نیز باید به تناسب توسعه فعالیت‌های هوانوردی عمومی و خدمات هوایی و جابه‌جایی بار هوایی یا پروازهای دربستی و تاکسی هوایی، در راستای توسعه برنامه‌ریزی کنند.
به‌هرحال اکنون باتوجه به آغاز افزایش تعداد ناوگان هوایی شرکت‌های هواپیمایی، باید بر مبنای آن برنامه توسعه فرودگاه‌ها را پایه‌گذاری کرد تا تناسب لازم برقرار و درباره فرودگاه‌های تجاری، از بازگشت سرمایه اطمینان حاصل شود.
درواقع به دلیل بی‌توجهی به همین مسئله است که مشاهده می‌شود در برخی مقاطع زمانی، فرودگاه‌ها احداث شده یا توسعه یافته‌اند اما ناوگان هوایی با کمبود مواجه است یا استفاده بهینه از ناوگان موجود نمی‌شود.
باتوجه به خرید هواپیماهای جدید و پیشرفته از سوی برخی شرکت‌های هواپیمایی در ماه‌های اخیر، پیش‌بینی شما از وضعیت آینده شرکت‌های هواپیمایی و در نتیجه آن، توسعه فرودگاهی کشورمان چیست؟
با انعقاد قراردادهای خرید ناوگان هوایی جدید، روزهای پیش رو را می‌توان دوران طلایی صنعت هوانوردی کشور دانست زیرا زمینه افزایش تعداد ناوگان به عنوان یکی از ابزارهای رشد و گسترش این صنعت فراهم شده و بارقه امید در بسیاری از فعالان صنعت به‌وجود آمده و بدیهی است بهره‌برداری صحیح می‌تواند این فضای رو به رشد را حفظ کند.
باتوجه به شعار سال ۹۶ یعنی «اقتصاد مقاومتی؛ تولید، اشتغال» به نظر می‌رسد این روند می‌تواند تولید و اشتغال را در بخش هوانوردی عمومی و نیز حمل‌ونقل هوایی مسافر، هرچه سریع‌تر به منصه ظهور برساند، زیرا بیشتر زیرساخت‌های صنعت هوانوردی درحال‌حاضر در کشور وجود دارد و دولت نیازمند استفاده از بودجه عمومی نیست.
از سوی دیگر زمینه استفاده از منابع غیرعمومی نیز فراهم است، فقط باید نگاه‌های دولتی در فعالیت‌ها کمرنگ شده و امکان حضور تمامی گروه‌های خصوصی و عمومی در مشارکت مدیریتی این صنعت فراهم شود؛ در غیراین‌صورت، چنانچه اصلاحات ساختاری و مدیریتی و برنامه‌ریزی اتفاق نیفتد و این پروژه‌ها نتواند به سرانجام برسد، آینده امیدبخشی را نمی‌توان انتظار داشت. اگر نگاه‌ها تغییر کند و از تجربه‌ها استفاده کنیم، می‌توان امید داشت سهم صنعت هوایی ایران از بازار حمل‌ونقل افزایش یابد و شاهد تاثیر آن، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر رشد و توسعه منطقه‌ای باشیم.
در کنار خرید هواپیما به نظر شما شرکت‌های هواپیمایی ایران چه اقدامات دیگری می‌توانند انجام دهند تا در توسعه و افزایش بازدهی کاری فرودگاه‌ها نقش مثبت ایفا کنند؟
همزمان با خرید هواپیما، شرکت‌های هواپیمایی ایرانی باید به سمت ساماندهی فعالیت‌های خود و حرکت در جهت درآمد ـ هزینه‌ای شفاف و اصلاحات ساختاری و مدیریتی در درون خود گام بردارند، به این منظور شرکت‌های هواپیمایی نیازمند تدوین راهبردهای اختصاصی خود در چارچوب راهبردهای کلان صنعت هوانوردی کشوری هستند تا نوع خدمات‌رسانی آنها در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای، داخلی و محلی تعیین شود و بتوانند متناسب با آن، شبکه پروازی خود را طراحی و در گام بعدی، بر این اساس هواپیماهای مناسب ناوگان خود را وارد کنند.
نکته مهم در این زمینه آن است که شرکت‌های هواپیمایی، برنامه‌ای برای رقابت سالم و کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت خدمات در بازار داشته باشند تا به‌تدریج بتوانند در بازار تعریف شده جایگاه خود را بیابند. این مسئله در گام نخست بر بهبود عملکرد شرکت‌های هواپیمایی و افزایش نقش مثبت آنها در اقتصاد کشور موثر خواهد بود و در ادامه این شرکت‌ها می‌توانند با تعامل مناسب با فرودگاه‌های کشور، در توسعه و پیشرفت آنها نیز سهم داشته باشند. باتوجه به شرایط حساس صنعت هوانوردی و مشکلات گذشته، مسئولان شرکت‌های هواپیمایی باید دقت لازم را در بهره‌برداری صحیح از وضعیت بهبود یافته فعلی در راستای نوسازی ناوگان داشته باشند و فراموش نکنند که عملکرد نادرست، می‌تواند فرصت پیش آمده را به تهدید تبدیل کند.
